Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk PAMIĘTNIK Literacki CZASOPISMO KWARTALNE POŚWIĘCONE HISTORII I KRYTYCE LITERATURY POLSKIEJ Rocznik CXI, zeszyt 2 Z A Ł O Ż O N Y W R O K U 1 9 0 2 P R Z E Z T O W A R Z Y S T W O L I T E R A C K I E I M I E N I A A D A M A M I C K I E W I C Z A Komitet redakcyjny: GRAŻYNA BORKOWSKA (redaktor naczelny), MICHAŁ GŁOWIŃSKI (zastępca redakto- ra naczelnego), TERESA KOSTKIEWICZOWA (zastęp- ca redaktora naczelnego), ADAM dziadek, Luigi marinelli, ALEKSANDRA OSZCZĘDA, ANDRZEJ SKRENDO, AGATA STANKOWSKA, PAWEŁ STĘPIEŃ, KRZYSZTOf TRYBUŚ Sekretarz redakcji: ZOfIA SMOLSKA Projekt okładki: JOANNA MUCHO Na okładce: portret Jana Kochanowskiego opublikowany w Pieśni świętojańskiej o Sobótce, wydanej przez A. Cybulskiego w 1884 r. Opracowanie redakcyjne i korekta: INEZ KROPIDŁO, MICHAŁ KUNIK, AGNIESZKA MAGREL, ZOfia Smol- ska, DOROTA UCHEREK Tłumaczenie streszczeń: TOMASZ P. GÓRSKI Opracowanie typograficzne i łamanie: Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego N A R O D O W Y P R O G R A M R O Z W O J U C Z Y T E L N I C T W A „Pamiętnik Literacki” jest objęty programem digitalizacji dzięki wsparciu finansowemu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego © Copyright by Instytut Badań Literackich PAN and Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza, Wrocław–Warszawa 2020 Objętość: ark. wyd. 21,25; ark. druk. 18,25 Nakład: 400 egz. Panu Profesorowi JACKOWI SOKOLSKIEMU filologowi, znawcy literatury dawnej, inicjatorowi i redaktorowi serii „Bibliotheca Curiosa”, znakomitemu badaczowi twórczości Jana Kochanowskiego zeszyt ten dedykuje REDAKCJA TREŚĆ ZESZYTU Str. Dedykacja zeszytu Profesorowi Jackowi Sokolskiemu . 3 1. ROZPRAWY I ARTYKUŁY M i e c z y s ł a w M e j o r, Średniowieczne demony: Perchta i inne . 7 M a c i e j W ł o d a r s k i, Szesnastowieczna wersja średniowiecznej „Rozmowy Mistrza Poli- karpa ze Śmiercią” . 29 W i t o l d W o j t o w i c z, Specimen pudoris, czyli o rozmowie Jakuba Pizona z Lukrecją w epi- gramatach Andrzeja Krzyckiego . 39 J o a n n a Z a g o ż d ż o n - Ł y s z c z a r z, Opisanie światowych spraw narodu wróblego na „polu ptaszym” w twórczości Mikołaja Reja . 53 W i e s ł a w P a w l a k, U początków wczesnonowożytnej refleksji dotyczącej własności inte- lektualnej. françois Douaren: „De plagiariis et scriptorum alienorum compilatoribus [...] epistola” (1550) . 65 R o m a n K r z y w y, „Zuzanna” Kochanowskiego na manowcach twórczości oralnej ........ 83 E l w i r a B u s z e w i c z, „Nos haec miramur”. Curiositas w epigramatach Jana Kochanow- skiego . 101 J e r z y K r o c z a k, Dary dla Wenery. O fraszce „Do Miłości” (III 12) Jana Kochanowskiego i jej tradycjach orfickich .................................................... 109 P a w e ł S t ę p i e ń, Łowienie rzeczywistości. O „flores sermonum” Mikołaja z Wilkowiecka . 119 M i r o s ł a w a H a n u s i e w i c z - L a v a l l e e, Uwagi o polskiej liryce psalmicznej drugiej poło- wy wieku XVI . 133 J a k u b Z b ą d z k i, „Batrachomyomachia” w wersji Pawła Zaborowskiego. Uwagi wstępne .. 153 D a r i u s z D y b e k, Dwór Boga (i Archanioł Gabriel) w „Pośle niebieskim” Andrzeja Dębołęc- kiego oraz w „Poważnej legacyi” Aleksandra Obodzińskiego . 167 2. MATERIAŁY I NOTATKI A n n a K o c h a n, „Kot ze Lwem” Mikołaja Reja. Uwagi o wersjach tekstu na podstawie frag- mentu odnalezionego druku i zachowanego rękopisu . 175 R a d o s ł a w R u s n a k, Na co zmarła Orszula Kochanowska? O interpretacyjnym potencjale jednej metafory . 183 S t e f a n K i e d r o ń, „Wiara dar Boży – a ty karać każesz...” Justus Lipsius między Lejdą, Kra- kowem, Rudami a Wrocławiem . 189 R o m a n M a z u r k i e w i c z, Jeszcze jeden przyczynek do recepcji twórczości Sannazara w lite- raturze staropolskiej . 203 G r a ż y n a J u r k o w l a n i e c, Apologia reformacji, panegiryk dla tłumacza i epitafium dla korektora. Jeszcze jeden nieznany wiersz Andrzeja Trzecieskiego. – Aneks: Edycja, ko- mentarz i przekład. Opracował T o m a s z P ł ó c i e n n i k ........................ 213 R a d o s ł a w G r z e ś k o w i a k, Wiersze na ryciny jako dominanta polskojęzycznej twórczości Symeona z Połocka. Część 2: Czworaki . 227 A l e k s a n d r a O s z c z ę d a, Wokół „Zwierciadła kroniki litewskiej” Macieja Stryjkowskiego . 259 3. RECENZJE I PRZEGLąDY D a r i u s z D y b e k, Zwycięska „bitwa” z Wacławem Potockim, czyli o wydaniu „Dyjalo- gu o zmartwychwstaniu Pańskim”. Rec.: W a c ł a w P o t o c k i, Dyjalog o zmartwychwsta- niu Pańskim. Wydała i opracowała A g n i e s z k a C z e c h o w i c z. Redakcja naukowa R a d o s ł a w G r z e ś k o w i a k. Lublin 2018. „Staropolski Dramat i Dialog Religijny”. T. 3 ................................................................ 275 M a ł g o r z a t a M i e s z e k, Teatr i szkoła w służbie społeczeństwa i państwa. Rec.: J a n O k o ń, Wychowanie do społeczeństwa w teatrach szkolnych jezuitów w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Kraków (2018). „Biblioteka Tradycji”. Seria 2. Nr 157 . 282 6 CONTENTS Of THE fASCICLE Page Dedication to Professor Jacek Sokolski . 3 1. TREATISES AND ARTICLES M i e c z y s ł a w M e j o r, Medieval Demons: Perchta (Berchta) and Others . 7 M a c i e j W ł o d a r s k i, A Sixteen Century Version of the Medieval “Rozmowa Mistrza Poli- karpa ze Śmiercią” (“Master Polikarp’s Dialogue with Death”) ..................... 29 W i t o l d W o j t o w i c z, Specimen pudoris, or on the Conversation between Jacobus Piso and Lucretia in Andreas Cricius’ Epigrams . 39 J o a n n a Z a g o ż d ż o n - Ł y s z c z a r z, Description of World Matters of Bird Nation in “pole ptasze [Bird field]” in Mikołaj Rej’s Creativity ................................. 53 W i e s ł a w P a w l a k, At the Beginnings of Early Modern Reflection on Intellectual Prop- erty. françois Douaren: “De plagiariis et scriptorum alienorum compilatoribus [...] epis- tola” (1550) . 65 R o m a n K r z y w y, Jan Kochanowski’s “Zuzanna” (“Susanna”) Goes Astray to Oral Creat- ivity . 83 E l w i r a B u s z e w i c z, “Nos haec miramur”. Curiositas in Jan Kochanowski’s Epigrams . 101 J e r z y K r o c z a k, Gifts for Venus. On Jan Kochanowski’s Trifle “Do Miłości” (“To Love”) (III 12) and Its Orphic Traditions . 109 P a w e ł S t ę p i e ń, Catching the Reality. On “flores sermonum” by Mikołaj of Wilkowiecko . 119 M i r o s ł a w a H a n u s i e w i c z - L a v a l l e e, Remarks on the Polish Psalm Lyric Poetry of the Second Half of the 16th Century ........................................... 133 J a k u b Z b ą d z k i, “Batrachomyomachia” in Paweł Zaborowski’s Version. Introductory Remarks . 153 D a r i u s z D y b e k, God’s Estate (and Archangel Gabriel) in Andrzej Dębołęcki’s “Poseł nie- bieski” (“Heavenly Envoy”) and in Aleksander Obodziński’s “Poważna legacyja” (“The Important Mission”) . 167 2. MATERIALS AND NOTES A n n a K o c h a n, Mikołaj Rej’s “Kot ze Lwem” (“Cat and Lion”). Remarks on the Versions of the Text as Based on a fragment of Recovered Print and Preserved Manuscript . 175 R a d o s ł a w R u s n a k, What Did Orszula Kochanowska Die of? On the Interpretive Potential of Some Metaphor ..................................................... 183 S t e f a n K i e d r o ń, „Wiara dar Boży—a ty karać każesz... [faith—God’s Gift, and You Will Punish...]”. Justus Lipsius between Leiden, Cracow, Rudy, and Wrocław ............ 189 R o m a n M a z u r k i e w i c z, Another Contribution to Sannazaro’s Creativity Reception in Old Polish Literature ................................................... 203 G r a ż y n a J u r k o w l a n i e c, Apology for the Reformation, Eulogy for the Translator, and Epitaph for the Proofreader. Another Unknown Poem by Andrzej Trzecieski. – Annex: Edition, Commentary and Translation. Prepared by T o m a s z P ł ó c i e n n i k ........ 213 R a d o s ł a w G r z e ś k o w i a k, Poems on Drawings as a Dominant of Symeon of Połock’s Polish Output.