T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ GENEL GAZETECİLİK ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ ULUSLARARASI TELEVİZYON HABERCİLİĞİNDE DİJİTAL UYGULAMALAR: TRT WORLD ÖRNEĞİ HALİL TÜRKER 2501121308 TEZ DANIŞMANI PROF. DR. GÜVEN BÜYÜKBAYKAL İSTANBUL - 2018 ÖZ ULUSLARARASI TELEVİZYON HABERCİLİĞİNDE DİJİTAL UYGULAMALAR: TRT WORLD ÖRNEĞİ HALİL TÜRKER İletişimin küreselleşmesi enformasyon ve bilgi akışını çok yönlü ve hızlı hale getirerek farklı toplumların, coğrafyaların haberlerini birbirine taşımıştır. Günümüzde yerel ve küresel düzeyde yoğun ve hızlı bir haber akışı gerçekleşmektedir. Enformasyon, bilgi ve haber akışı kontrolünü büyük oranda elinde bulunduran ülkeler uluslararası platformlarda başta diplomasi olmak üzere çok sayıda alanda güç ve etki sahibi bir konumdadır. Çalışmada Türkiye’nin tezlerini uluslararası alanda savunmak amacıyla kurulmuş olan TRT World kanalının kuruluşu, işleyişi, yayın politikası ve dijital hizmetleri incelenmiştir. Uluslararası televizyon haberciliği hizmeti veren yayıncı bir kuruluşun ürettiği içeriğin dijital mecralara yansıtılma biçimlerinden yola çıkarak televizyon haberciliğinin, izleyici kitlesinin ve yayıncı kuruluşların dijital dünyaya uyum sağlama sürecinde geçirdiği dönüşüm çalışmada ortaya konulanlar arasında yer almaktadır. Çalışmanın ilk üç bölümünde literatür tarama, son bölümünde ise görüşme yöntemi uygulanmıştır. Anahtar kelimeler: Televizyon haberciliği, küreselleşme, yeni medya, dijital, haber iii ABSTRACT DIGITAL PRACTISES ON INTERNATIONAL TELEVISION NEWS: EXAMPLE OF TRT WORLD HALİL TÜRKER Globalisation of communication carries news of different geographies and societies, making information and knowledge stream faster and multidirectional. Today, dense and fast news stream is taken place on local and global level. Countries that own control of information and news stream on higher level have power and control on many international fields and mainly diplomatic field as well. In this study, the foundation, operation, broadcasting policies and digital services of TRT World, which have been established to argue Turkey’s thesises on international fields, are studied. Based on reflection of format of a content that is produced by a broadcasting foundation that serves international television news; transformation of television news, audience and broadcasting corporations while they are adapting to digital work is put forth among the subjects that are in the study. At the first three parts of work, literature scanning method is applied and at last part interview method is applied. Key words: Television news, globalisation, new media, digital, news iv ÖNSÖZ İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo, Televizyon ve Sinema Bölümü’ne başladığım 2007 yılı benim aynı zamanda uluslararası haber kanallarını takip etmeye başladığım yıl olmuştur. BBC, Deutsche Welle ve France 24 kanallarını izler ve bir gün Türkiye’de benzer kanalların kurulmasını hayal ederdim. Takvimler 2015 yılını gösterdiğinde ülkem ve kendim için kurduğum hayalin gerçekleştiğini gördüm. Hayalim artık ekranda ve karşımdaydı, adı da oldukça güzeldi: TRT WORLD… Tez çalışmam için neden TRT World’ü seçtiğime dair elbette akademik bir açıklamam var ancak hayalimin gerçeğe dönüştüğü kısmın da şu an bu satırları okuyana net bir fikir vereceğini biliyorum. Türkiye’nin uluslararası yayın yapan ilk İngilizce haber kanalı TRT World, Türkiye’nin tezlerini uluslararası alanda savunmak için yola çıkmış ve kısa sürede dünya çapında referans gösterilen haber kanalları arasındaki yerini almıştır. Çalışmada TRT World’ün kuruluşu, işleyişi, yayın politikası, haber anlayışı ve dijital hizmetleri incelenmiştir. TRT World’e dair tüm sorularımı samimiyetle cevaplayan TRT World Haber ve Programlar Direktörü Fatih Er’e; kurumun dijital hizmetleri konusunda içerik, strateji ve rakamsal verilere dair sorularımı yanıtlayan TRT World Digital Departmanı Yardımcı Müdürü Resul Şimşek’e ve TRT World Digital Departmanı Strateji Birimi görevlilerinden Yunus Emre Oruç’a ve sürece olan katkısından dolayı TRT Muhabiri Ali Artmaz’a teşekkür ediyorum. Liderliği ve rehberliğiyle önümü açan ve güçlü desteğini her zaman hissettiğim değerli hocam Prof. Dr. Ergün Yolcu’ya; bu çalışmanın hazırlık sürecinde anlayışı, nezaketi ve bilgi birikimiyle yol gösteren tez danışmanım Prof. Dr. Güven Büyükbaykal’a; akademik birikimi ve özel sektördeki engin tecrübesiyle öğrencilik yıllarımdan bugüne benim için önemli bir rehber olan değerli hocam Murat Çınar’a; çalışma sürecime sağladıkları motivasyon, yönlendirme ve destekleri için değerli hocalarım Dr. Öğr. Üyesi Özlem Arda ile Doç. Dr. Burcu Kaya Erdem’e; bu süreçte ve her ihtiyaç duyduğumda yanımda olan, akademinin yanı sıra hayatımın her alanında görüşlerine başvurduğum, bir ekip ve aile olmaktan mutluluk ve gurur duyduğum değerli hocalarım Dr. Öğr. Üyesi Ümit Sarı’ya, Dr. Öğr. Üyesi Onur v Akyol’a ve Dr. Öğr. Üyesi Mesut Aytekin’e (nam-ı diğer D9’a) ; attığım her adımda bana inanan, güvenen, varlıklarıyla ve gülümsemeleriyle güç veren sevgili anneme ve babama, kardeşlerim Ahmet’e ve Yunus Emre’ye teşekkür ediyorum. Her biriniz iyi ki varsınız… HALİL TÜRKER İSTANBUL 2018 vi İÇİNDEKİLER ÖZ ............................................................................................................................... iii ABSTRACT ............................................................................................................... iv ÖNSÖZ ........................................................................................................................ v TABLO LİSTESİ ...................................................................................................... xi KISALTMALAR LİSTESİ ..................................................................................... xii GİRİŞ .......................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM KÜRESELLEŞME KAVRAMI 1.1. Küreselleşmenin Tanımı ................................................................................ 4 1.2. Küreselleşmenin Tarihi ..................................................................................... 8 1.3. Küreselleşmenin Boyutları .............................................................................. 10 1.3.1. Ekonomik Boyut ....................................................................................... 11 1.3.2. Siyasal Boyut ............................................................................................ 12 1.3.3. Kültürel Boyut .......................................................................................... 13 1.4. Küreselleşme ve Medya İlişkisi ...................................................................... 15 1.5. Küreselleşmeye Dair Yaklaşımlar ................................................................... 17 İKİNCİ BÖLÜM TELEVİZYON YAYINCILIĞI VE HABERCİLİĞİ 2.1. Televizyonun Tanımı ve Tarihçesi .................................................................. 18 2.2. İlk Televizyon Yayınları.................................................................................. 20 2.3. Türkiye’de Televizyon Yayıncılığı ................................................................. 23 2.3.1. Televizyonculukta TRT Dönemi .............................................................. 25 2.3.2. Televizyonculukta Özel Kanal Dönemi .................................................... 28 2.4. HABER KAVRAMI ....................................................................................... 30 2.4.1. Haber Değeri ............................................................................................. 33 2.4.2. Haberlerin Sınıflandırılması ..................................................................... 34 2.5. Uluslararası Haber Akışı ve Haber Ajansları .................................................. 35 2.6. Televizyon Haberciliği .................................................................................... 37 2.6.1. Uluslararası Televizyon Haberciliği ......................................................... 39 2.6.2. Türkiye’de Televizyon Haberciliği ........................................................... 42 vii 2.6.3. Türkiye’de Haber Kanalları Dönemi ........................................................ 45 2.7. Haber Programcılığı ........................................................................................ 49 2.8. Habercilik ve Spikerlik .................................................................................... 51 2.9. Haberin Magazinelleşmesi .............................................................................. 52 2.10. Televizyon-Siyaset İlişkisi ............................................................................ 53 2.11. Televizyon ve Kültür ..................................................................................... 54 2.12. Televizyon ve Gerçeklik İnşası ..................................................................... 55 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM YENİ MEDYA 3.1. İnternetin Tarihi ve Gelişimi ....................................................................... 58 3.2. Yeni Medya Kavramı .................................................................................. 61 3.2.1. Yöndeşme ve Etkileşim........................................................................ 63 3.2.2. Sosyal Ağlar ......................................................................................... 64 3.2.3. Haberciliğin Dijitalleşmesi .................................................................. 75 3.2.4. Yeni Medya