UCHWAŁA NR XLVI/338/2018 RADY POWIATU OSTROŁĘCKIEGO z dnia 19 czerwca 2018 r. w sprawie przyjęcia programu opieki nad zabytkami dla powiatu ostrołęckiego pn. „Powiatowy Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Ostrołęckiego na lata 2018-2021” Na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2018 r., poz. 995, z późn. zm.) oraz art. 87 ust. 3 i 4 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2017 r., poz. 2187, z późn. zm.) – uchwala się, co następuje: § 1. Przyjmuje się „Powiatowy Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Ostrołęckiego na lata 2018-2021”, w brzmieniu określonym w załączniku do uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Zarządowi Powiatu w Ostrołęce. § 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia i podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Mazowieckiego. Przewodniczący Rady Krzysztof Mróz Id: 912B3E76-17DC-421B-A2F6-B7012E06EC8B. Podpisany Strona 1 Załącznik do Uchwały Nr XLVI/338/2018 Rady Powiatu Ostrołęckiego z dnia 19 czerwca 2018 Powiatowy Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Ostrołęckiego na lata 2018 - 2021 Opracowanie: Starostwo Powiatowe w Ostrołęce Wydział Promocji i Rozwoju Ostrołęka, czerwiec 2018 Id: 912B3E76-17DC-421B-A2F6-B7012E06EC8B. Podpisany Strona 1 Spis treści Wstęp ................................................................................................................................................... 3 Podstawa prawna opracowania powiatowego programu opieki nad zabytkami ................................. 4 Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce ................................................... 5 Konstytucja ...................................................................................................................................... 5 Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami ................................ 6 Przepisy wykonawcze do ustawy o ochronie zabytków ................................................................ 11 Pozostałe akty prawne ................................................................................................................... 12 Międzynarodowe dokumenty określające zasady i metody ochrony dziedzictwa kulturowego ... 13 Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego ...................................................... 14 Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami .......... 14 Relacje powiatowego programu opieki nad zabytkami z opracowaniami wykonanymi na poziomie województwa ................................................................................................................. 20 Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego ..................................................... 24 Charakterystyka zasobów oraz analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego powiatu ......... 25 Charakterystyka powiatu ostrołęckiego......................................................................................... 25 Krajobraz kulturowy i dziedzictwo niematerialne ......................................................................... 30 Gminy powiatu wraz z charakterystyką dziedzictwa kulturowego ............................................... 33 Dobra kultury objęte prawnymi formami ochrony ........................................................................ 69 Gminne ewidencje zabytków i gminne programy opieki nad zabytkami ...................................... 83 Ocena stanu dziedzictwa kulturowego powiatu: analiza szans i zagrożeń ........................................ 84 Analiza SWOT .............................................................................................................................. 84 Założenia programowe ...................................................................................................................... 86 Priorytety programu opieki nad zabytkami ................................................................................... 87 Kierunki działań i zadania programu opieki and zabytkami ......................................................... 87 Instrumentarium realizacji powiatowego programu opieki nad zabytkami Powiatu Ostrołęckiego . 90 Zasady oceny realizacji Powiatowego Programu Opieki nad Zabytkami Powiat Ostrołęcki na lata 2018-2021 .......................................................................................................................................... 91 Źródła finansowania Programu ......................................................................................................... 92 Bibliografia ........................................................................................................................................ 93 Spis rycin ........................................................................................................................................... 95 Spis fotografii .................................................................................................................................... 95 Spis tabel ........................................................................................................................................... 96 2 Id: 912B3E76-17DC-421B-A2F6-B7012E06EC8B. Podpisany Strona 2 Wstęp Przedmiotem niniejszego opracowania jest dziedzictwo kulturowe powiatu ostrołęckiego. Program ma na celu wskazanie zasadniczych kierunków działań na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami wraz z popularyzacją dóbr kultury i środowiska w latach 2018-2022. W szczególności dokument ma posłużyć koordynacji przedsięwzięć podejmowanych w powiecie na rzecz opieki nad zabytkami, przy poszanowaniu kompetencji własnych samorządów gminnych, oraz stworzeniu płaszczyzny do współpracy nie tylko z prywatnymi właścicielami zabytków czy ich użytkownikami, ale również z lokalną społecznością oraz wszystkimi innymi podmiotami zaangażowanymi w działania na rzecz ochrony dóbr kultury. Założenia Powiatowego Programu Opieki nad Zbytkami (zwanego w dalszej części opracowania Programem) opierają się na misji włączenia problemów z zakresu ochrony i opieki nad zabytkami do systemu zadań strategicznych powiatu. Za priorytety uznano ochronę dziedzictwa kulturowego przy wykorzystaniu potencjału przyrodniczego powiatu, promocję i edukację oraz tworzenie systemu wiedzy o zabytkach i dziedzictwie niematerialnym. Zaplanowane działania skierowane są głównie na zahamowanie procesów degradacji zabytków i w miarę możliwości doprowadzenie ich stanu do poprawy, przy jednoczesnym zwiększeniu atrakcyjności zabytków poprzez turystyczne zagospodarowanie walorów przyrodniczych powiatu i równoległym budowaniu baz wiedzy o lokalnych zasobach dziedzictwa kulturowego. Realizacja wskazanych zadań odbywać się będzie z uwzględnieniem uwarunkowań krajobrazu kulturowego, dziedzictwa archeologicznego oraz uwarunkowań ochrony przyrody i równowagi ekologicznej. Istotne znaczenie w Programie odgrywa postulat pobudzenia w mieszkańcach powiatu świadomości wspólnoty kulturowej i wzmocnienia ich tożsamości z miejscem zamieszkania. Uwrażliwienie na przedmiotowe kwestie, chociażby poprzez zaplanowane działania o charakterze informacyjnym i edukacyjnym, powinno spowodować poprawę stanu zachowania zasobów dziedzictwa kulturowego. Natomiast upowszechnienie wiedzy o zabytkach oraz eksponowanie i promowanie dóbr kultury powiatu w kraju i poza jego granicami może znacznie przyczynić się do zwiększenia zainteresowania regionem pod względem turystycznym, co w konsekwencji przełoży się również na lokalną gospodarkę. Ponadto, wspólna dbałość o zachowanie wartości kulturowych zacieśnia więzy, sprzyja integracji i minimalizuje niektóre negatywne skutki globalizacji. 3 Id: 912B3E76-17DC-421B-A2F6-B7012E06EC8B. Podpisany Strona 3 Podstawa prawna opracowania powiatowego programu opieki nad zabytkami Powiatowy Program Opieki nad zabytkami został opracowany w związku z realizacją ustawowych zadań powiatu wynikających z ustawy z dnia 5 czerwca 1998 o samorządzie powiatowym (t. j. Dz. U. z 2018 poz. 995, z późn. zm.) oraz zadań o charakterze ochronnym z ustawy dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t. j. Dz. U. 2017 poz. 2187, z późn. zm.). Zgodnie art. 4 ust. 1 pkt 7 ustawy o samorządzie powiatowym, powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Mają one charakter komplementarny i dotyczą tych celów, których z określonych względów nie można realizować na szczeblu gminy. Równolegle, w myśl art. 87 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, ustawodawca zobowiązał zarządy powiatów do sporządzania czteroletnich powiatowych programów opieki nad zabytkami. Programy te, zgodnie z art. 87 ust. 2 mają na celu w szczególności: 1) włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2) uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; 6) określenie warunków współpracy z