100 jaar Karel Appel 1 Naam: Klas: Karel Appel: een kanjer van een artiest! Foto: Wikipedia Foto: Auteur: Stef Desodt Tekeningen: Gilbert Declercq Zeg het maar 2 We beëindigen deze reportage ‘100 jaar Karel Appel’ met een zicht op zijn grafzerk op het kerkhof Père-Lachaise in Parijs. Karel … wie? Karel Appel? Vragenronde • Ken je kunstenaar Karel Appel al? ❏ Ja. ❏ Neen. • Ken je nog bekende kunstenaars? ❏ Ja. ❏ Neen. Wie? _________________________________________________________________________________________ • Heb jij interesse voor kunst? ❏ Ja. ❏ Neen. Voor welke soort kunst?________________________________________________________________________ • Heb je al gehoord van deze kunststromingen? Ja Neen Vlaamse Primitieven realisme impressionisme expressionisme surrealisme kubisme Bladeren in het dagboek van Karel Appel 3 25 april 1921 Hallo, ik ben Karel Mijn geboortehuis situeert zich in de Dapperstraat Appel. in Amsterdam. De Dapperstraat bevindt zich in de Dapperbuurt in het stadsdeel Amsterdam-Oost. In die volksbuurt breng ik mijn kinderjaren door. Foto: © Nationaal Archief Nationaal © Foto: Precies 100 jaar geleden werd ik geboren. In kunstmiddens klinkt mijn naam als een klok. Nog altijd. Al gehoord van Cobra? Neen, neen … ik heb het niet over de slang. Benieuwd wat Cobra dan wel Aan de gevel van huisnummer 7 zie je een betekent? kunstwerk: ‘Karel Appel was hier’. Ik vertel je erover in mijn dagboek. Weetje Het gezin Appel woonde er ook in de woning met het huisnummer 17. Dit gebouw verdween in het begin van de 21ste eeuw onder de sloophamer. Foto: beeldbank Amsterdam Markeer in de In 2021 krijgt Karel Appel in de media tekst. nogal wat aandacht. DOEN Leg een documap aan over Karel Appel. • Waar situeert de Ontwerp een leuke, passende cover. Dapperstraat Laat je inspireren door het kunstwerk zich? hiernaast. • Wat lees je op het kunstwerk GOED GELEZEN? dat zich bevindt Questioning children, Karel Appel, aan de gevel van Tate Modern het geboortehuis van Karel Appel? Knip artikels uit magazines en kranten over Karel Appel. Houd die bij in de map. Kinderjaren en jeugd 4 Kik Op 25 april 1921 verwelkomen mijn ouders me. In de Kapper buurt waar ik woon ravot ik met andere kinderen. Raar maar waar: niemand noemt me Karel. Mijn Mijn vader houdt een kapperszaak open. Hij zet niet roepnaam? ‘Kik, waar ben, je? Kik, blijf daar af! alleen de schaar in de haren. Ook met het scheren Kik …’. Kik dus. heeft hij de handen vol. Van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat is het bij ons thuis druk. Melkboer Mijn opa aan vaders kant is melkboer. Ik herinner me nog dat hij elke dag bij de mensen langskomt met verse melk. Bij elke klant én bij elke levering houdt hij een praatje. Eens de haren geknipt, blijven velen in het salon hangen om er met andere klanten nieuwtjes uit te wisselen. Druk, druk, druk! Weetje Meestal maakte de melkboer zijn ronde in het gezelschap van een hond. Als het baasje bij de klant aanklopte, hield de viervoeter een oogje in het zeil. Je weet maar nooit … Markeer in de tekst. • Wat is typisch voor de melkboer als hij melk thuis levert? • Welke activiteit hoort eveneens tot het takenpakket van de vader van Karel Appel? GOED GELEZEN? Werk samen met een klasgenoot. Verzamel weetjes over ‘oude’ beroepen. Welke bron(nen) raadpleeg je? DOEN Leg voor elk ‘oud’ beroep een fiche aan. Ben je klaar? Wissel dan de fiches uit met je klasgenoten. Bewaar je fiche in de verzamelmap. In de kapperszaak 5 Dromen Ik geef niet op en probeer hem te overtuigen dat ik geen aanleg heb om kapper te worden. Hoe het komt, weet ‘Neen, neen en nog eens neen’, klinkt het, ‘jij moet ik niet … Soms me assisteren in de zaak. Kunstschilder … denk ik aan later. waar haal je het?’ Moet ik ook zoals mijn vader mijn Kapper Karel brood verdienen met knippen en Ik zeg het niet luidop, maar mijn besluit staat vast: scheren? ooit maak ik kunstwerken. Dát wil ik niet. Mijn vader hoopt dat ik kapper word en hem in de kapperszaak bijsta. Hoe breng ik hem op de hoogte van mijn grote droom? Wanneer vertel ik het hem? Vanavond misschien? Neen, neen en nog eens neen Mijn vader zucht heel diep als ik het met hem over later heb. ‘Jij … kunstschilder? Vergeet het, jongen’, Mijn vader leert me het vak. Dag in, dag uit knip ik schudt hij het hoofd. haren, scheer ik en maak ik het salon proper. De hele buurt denkt dat ik later de kapperszaak van mijn vader overneem. Iedereen vergist zich. Ik wil kunstschilder worden. Weetjes Tijdens zijn loopbaan als kapper verzamelt Karel Appel weetjes over de Rijksacademie in Amsterdam. Buiten het weten van zijn vader om kuiert hij er af en toe in de buurt. Markeer in de tekst. • De vader van Karel is het niet eens met de droom van zijn zoon. De Rijksacademie bevond • Karel probeert zijn vader zich in de tijd van Karel te overtuigen. Appel aan de GOED GELEZEN? Stadhouderskade. Foto: beeldbank Amsterdam Werk samen met een klasgenoot. Schrijf een mogelijk gesprek uit tussen vader en zoon Appel: Karel wil kunstschilder worden, DOEN vader Appel heeft andere plannen. Speel het gesprek na. Stop het gesprek in de bewaarmap. Op straat gezet 6 Tweede Wereldoorlog Op 10 mei 1940 verklaart Duitsland de oorlog aan Alleen al als ik denk aan de vakken kunst- Nederland. Het Duitse leger valt ook Luxemburg en geschiedenis, teken- en schilderkunst, krijg ik België binnen. Er breekt ook voor ons gezin een kriebels in mijn buik. donkere periode aan. Militairen van de ‘Wehrmacht’ Mijn vader is boos, heel boos … Ook mijn moeder overspoelen straten en pleinen. vindt mijn beslissing vreselijk. Tijdens een hoog oplopende ruzie valt het verdict: ‘Eruit! Het huis uit! Weg! Dop maar je eigen boontjes!’. Foto: © Rijksmuseum Leuk is anders. De kapperszaak blijft open. Boos, heel boos 1942 Mijn besluit staat vast: ik wil nú kunstschilder worden. Zonder de toestemming van vader schrijf ik Beurs me in aan de Rijksacademie in Amsterdam. Ik blijf niet bij de pakken zitten. Bij het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten vraag ik een studiebeurs aan. En … die krijg ik! Weetjes Karel klopt met regelmaat aan bij het hoofd van de afdeling Bouwkunst, Beeldende Kunsten en Kunstnijverheid. De verantwoordelijke heeft begrip voor de situatie van Karel. Soms vraagt student Karel er een extraatje om in zijn levensonderhoud te voorzien. Helaas … veelal vangt hij bot. Ik heb het niet gemakkelijk … Markeer in de tekst. • Karel vat met bijzonder veel enthousiasme de studie aan. • Als student vindt hij een oplossing voor het levensonderhoud. GOED GELEZEN? Stel: je wil naar de kunstacademie. Welke richtingen kun je er vandaag volgen? Welke bron(nen) raadpleeg je? DOEN Presenteer het overzicht op een fiche. Bewaar de fiche in de map. Zwerven door Nederland 7 Vriendschap Ik werk hard aan de kunstacademie. De Duitse Zwerftocht bezetter kijkt nauwgezet toe wie wat doet en wie wat zegt. 1944 Politiek interesseert me niet. Als ik maar kan Naar het einde van de Tweede Wereldoorlog toe schilderen. Tijdens mijn opleiding maak ik kennis kampen we met een tekort aan voedsel en met de kunstenaars Guillaume Corneille en Constant brandstof. Deze periode gaat de geschiedenis in als Anton Nieuwenhuys. Vooral met Constant klikt het. de ‘Hongerwinter’. Ruim 20.000 Nederlanders Later zullen we als vrienden grote steden bezoeken sterven van de honger. om er onze werken tentoon te stellen. Foto: © Nationaal Archief Omdat ik weiger om in Duitsland te werken, ben ik op mijn hoede voor de Duitse bezetter. Ik sla op de vlucht en zwerf door Nederland. Uiteindelijk beland ik in de buurt van Hengelo. Foto: © Wikipedia Mijn broer woont er en ik krijg er onderdak. Weetjes In 1944 beëindigt Karel Appel zijn opleiding aan de Rijksacademie in Amsterdam. Tijdens de oorlogsperiode tekent Appel een aantal portretten van hongerende mensen. Sinds 1992 vinden de studenten van de Rijksacademie Amsterdam onderdak in een voormalige kazerne uit 1865. Markeer in de tekst. • Karel volgt de bevelen van de Duitse bezetter niet op. • De ‘Hongerwinter’ zorgt voor heel veel Werk samen met een klasgenoot. ellende. Stel een fiche samen over Guillaume DOEN Corneille en/of Constant Anton Nieuwenhuys. Stop de fiches in de bewaarmap. GOED GELEZEN? Eerste expositie 8 Truusje Tijdens de voorbereiding op mijn eerste grote 1945 tentoonstelling denk ik vaak terug aan mijn De Tweede Wereldoorlog is voorbij. Eindelijk! opleiding aan de Rijksacademie in Amsterdam. Het gaat niet zo goed met mij. De oorlog verzwakte Als 19-jarige maakte ik er het werk me. Een lichtpunt: ik leer Truusje kennen. Het klikt ‘Vroeg bloemstilleven’. tussen ons. Helaas … mijn vriendin sterft aan tuberculose. Herinneringen Ik bereid me voor op mijn allereerste expositie. Die zal plaatsgrijpen in ‘Het Beerenhuis’ in Groningen. Vaak nog denk ik terug aan mijn oom, de broer van Vroeg bloemstilleven. mijn moeder. Van hem kreeg ik op 14-jarige leeftijd een schilderkist. Ik herinner me de uitstapjes in de natuur, waar hij Het is zover me als verwoed amateurschilder de eerste knepen van het vak leerde. Nooit vergeet ik mijn eerste solo-expositie in Met trots toonde hij me zijn landschappen in de stijl Groningen. Ik ben zo fier als een gieter. Ik besef dat van Monet. weinigen ‘iets’ in mijn kunstwerken zien, laat staan dat de kunstcritici enthousiast zijn. Wat later mag ik mijn werken tentoonstellen tijdens de expositie ‘Jonge Schilders’ in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Weetje In zijn beginperiode laat Karel Appel zich vooral beïnvloeden door de grootmeesters Henri Matisse en Pablo Picasso. Markeer in de tekst. • Twee leuke gebeurtenissen in het leven van Karel. • Herinneringen aan de oom-amateur- Foto's: Wikipedia schilder. De Franse kunstschilder en beeldhouwer De Spaanse Henri Matisse. kunstschilder, tekenaar, GOED GELEZEN? beeldhouwer, keramist, sieraadontwerper Pablo Picasso.