0 Inhoudsopgave Voorwoord 2 1. Aanleiding ‘Gezond in…’ 3 2. Proces ‘Gezond in Coevorden’ t/m 2018 4 3. Terugblik ‘Gezond in Coevorden’ 7 4. Actuele stand van zaken m.b.t. gezondheid 9 5. Ambities 12 6. Financiën 17 Bronvermelding 18 Bijlagen 1. Overzicht resultaten ‘Gezond in Coevorden 2017’ 2. Wijkprofiel gezondheidsverschillen gemeente Coevorden 3. Stand van zaken projecten Sociaal Domein binnen Gezond in Coevorden. 1 Voorwoord Vanaf 2014 stelt het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) vanuit het Nationaal Programma Preventie gelden beschikbaar voor het verminderen dan wel stabiliseren van gezondheidsachterstanden van inwoners met een lage SES-score. SES-score staat voor sociaal economische status score: een score op basis van opleiding, inkomen en de positie op de arbeidsmarkt. In Nederland zijn er grote verschillen zijn in gezondheid en sterfte tussen hoog- en laagopgeleiden. Laagopgeleiden overlijden 7 jaar eerder dan hoogopgeleiden en leven 19 jaar minder in goed ervaren gezondheid (zie ook figuur 1 op pag. 4). Voor de aanpak van gezondheidsverschillen hebben we in 2015 het concept Stimuleringsprogramma ‘Gezond in Coevorden’ opgesteld. Diverse professionals, zorgaanbieders, organisaties, scholen en sportverenigingen hebben binnen dit programma een belangrijke bijdrage geleverd aan een ‘Gezonder Coevorden’. In deze notitie geven wij u een terugblik van het proces en de activiteiten/ interventies binnen ‘Gezond in Coevorden’, maar ook de ambities voor het doorontwikkelen en verstevigen van een samenhangende aanpak van gezondheidsverschillen. Naar aanleiding van onze bevindingen van de afgelopen jaren heeft een herijking plaatsgevonden van doelstellingen en doelgroepen. Het Stimuleringsprogramma ‘Gezond in Coevorden’ levert een belangrijke bijdrage aan de ambities in het bestuursprogramma ‘Ruimte om te doen’ (2018-2022). Het doel is om onder andere in te zetten op het voorkomen van problemen en belemmeringen bij al onze inwoners door, ook met maatschappelijke partners, de methode van ‘positieve gezondheid’ toe te passen. Positieve gezondheid benadrukt de kracht van mensen en legt meer de nadruk op mogelijkheden dan op de beperkingen door ziekte. Hierbij speelt sport en bewegen ook een belangrijke rol met betrekking tot ontmoeting, gezondheid, preventie, participatie en weerbaarheid. We haken ook aan bij de ambities van het Nationaal Preventieakkoord, bedoeld om de verwachte trends qua leefstijl om te buigen. Het doel is dat er in 2040 minder mensen roken, problematisch alcohol gebruiken en overgewicht hebben. De voortzetting van ‘Gezond in Coevorden’ zien we ook als onderdeel van de uitvoering van het Beleidsplan Sociaal Domein 2017-2020 ‘Samen Krachtig’ en sluit aan bij de pilot ‘Preventie en zorg’ (shared savings), die vanuit het programma Kans voor de Veenkoloniën is gestart. De voortzetting van het programma is afgestemd binnen het programmateam Sociaal Domein, GGD Drenthe en het Vitaliteitsnetwerk (binnen de pilot ‘preventie en zorg’). De samenwerking tussen het sociaal domein en gezondheid, maakt een integrale aanpak en het inzetten op de pijlers ‘meetellen en meedoen’, voorkomen’, ‘samenwerken’, ‘dichtbij’ en ‘innovatie’ beter mogelijk. We zien verschillende kansen om elkaar te versterken door een aanpak vanuit verschillende domeinen, zoals het terugdringen van schulden en langdurige armoede, het stimuleren van (arbeids)participatie, de aanpak en het voorkomen van laaggeletterdheid, gecombineerd met een betere gezondheid en gedragsverandering. 2 1) Aanleiding ‘Gezond in…’ De problematiek van gezondheidsachterstanden is complex en hardnekkig. Er is veel tijd nodig om een goede aanpak te realiseren voor het verkleinen van de gezondheidsachterstanden. Daarom heeft het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) bekend gemaakt dat het Stimuleringsprogramma Gezond in de Stad (GIDS) wordt voortgezet. Vanuit de decentralisatie-uitkering “Gezond in de Stad” (GIDS) zijn tot en met 2021 financiële middelen beschikbaar. Op basis van sociaal economische statusscores (SES) van inwoners zijn de middelen verdeeld over de gemeenten. Voor Coevorden betekent dit jaarlijks, tot en met 2021, een bedrag van € 96.802,-. Figuur 1 (bron: Pharos) Binnen de lage SES-groep is gezondheid sterk gerelateerd aan ongezonde leefgewoontes, eenzaamheid, weinig competentievaardigheden, psychische klachten en lichamelijke en emotionele beperkingen. Het doel van het Stimuleringsprogramma ‘Gezond in Coevorden’ is om met een integrale aanpak te werken aan gezonde inwoners, een gezonde leefomgeving en goede zorg met aandacht voor preventie en het zoveel mogelijk meedoen van mensen in de maatschappij. Pharos (expertisecentrum gezondheidsverschillen), Platform31 (kennis- en netwerkorganisatie voor stedelijke en regionale ontwikkeling) en GGD Drenthe blijven onze gemeente hierbij ondersteunen. De gemeente Coevorden ontvangt ook vanuit het rijk de Brede Regeling Combinatiefuncties (voorheen Brede Impuls middelen). Deze Brede Impuls middelen hebben we tot nu toe ook ingezet voor het Stimuleringsprogramma ‘Gezond in Coevorden’. Het doel van de Brede Regeling Combinatiefuncties is dat inwoners meer mogelijkheden krijgen om te sporten en deel te nemen aan culturele activiteiten en dat er verbindingen worden gelegd tussen sport- en bewegen en andere sectoren zoals het onderwijs, welzijn, de kinderopvang, de zorg en het bedrijfsleven. Door in te zetten op deze verbinding, kan een bijdrage worden geleverd aan lokale opgaven zoals het bevorderen van de gezondheid, participatie en de leefbaarheid. De nieuwe Brede Regeling Combinatiefuncties loopt tot en met 2022. De formele bevestiging van de rijksbijdrage wordt jaarlijks bekend gemaakt in de december-circulaire. 3 2) Proces ‘Gezond in Coevorden’ tot en met 2018 In 2015 hebben we het concept Stimuleringsprogramma ‘Gezond in Coevorden’ opgesteld. Het proces dat we destijds hebben doorlopen is als volgt: Eerste verkenning Voor de aanpak van gezondheidsachterstanden is in 2015, met ondersteuning van Pharos en GGD Drenthe, een eerste verkenning gedaan. Er zijn gesprekken gevoerd met diverse beleidsmedewerkers, zorg- en welzijnsorganisaties en initiatiefnemers die tijdens het ‘College on tour’ hebben aangegeven plannen te hebben met betrekking tot de gezondheid van onze inwoners. Cijfers en gebiedsanalyses Vervolgens zijn verschillende cijfers uit gemeentelijke rapportages en gebiedsanalyses van onder andere GGD Drenthe, CMOStamm, cijfers m.b.t. Participatie en Zorglandschap Drenthe, bij elkaar gebracht. Dit om een beeld te krijgen van de problematiek in Coevorden met betrekking tot de gezondheid van onze inwoners. Uit cijfers en rapportages kwamen onder andere de volgende signalen: • Overgewicht en obesitas bij kinderen, volwassenen en ouderen (vooral veel obesitas in de hoogste leeftijdscategorie bij ouderen); • Ongezonde leefstijl van jongeren (niet ontbijten, veel dagen in de week snacks eten, te weinig lichaamsbeweging, alcoholgebruik vooral in het weekend in keet/hok/schuur) • De jeugd en volwassenen sporten niet volgens de norm gezond bewegen; (Bijzonder is dat wel veel jeugd in Coevorden, t.o.v. de rest in Drenthe, lid is van een sportclub); • Van het aantal klanten dat onder de Participatiewet valt, heeft meer dan de helft een lichamelijke belemmering; • Eenzaamheid onder volwassenen en ouderen; • Veel ouderen zijn mantelzorger; • Veel volwassenen worden belemmerd bij dagelijkse bezigheden door ziekte en/of een aandoening; • Het aantal inwoners met een aandoening, zoals dementie, hart- en vaatziekten, COPD en diabetes, zal de komende jaren flink stijgen evenals de een toename van aan de behoefte aan huisartsenzorg voor ouderen. Bijeenkomsten actoren Naar aanleiding van bovenstaande inventarisatie is het concept Stimuleringsprogramma ‘Gezond in Coevorden’ opgesteld. Samen met de betrokken wethouder is het concept tijdens een aantal bijeenkomsten in het najaar van 2015 voorgelegd aan diverse actoren (zorg- en welzijnsorganisaties, sportverenigingen, scholen etc.). Hierbij ging het ook om wat zij ervaren als gezondheidsproblematiek in hun dorp, wijk of buurt en de vraag hoe we onze inwoners hierbij zouden kunnen betrekken. Tijdens deze bijeenkomsten is er informatie gedeeld, zijn er ideeën opgehaald en is een integrale aanpak gestimuleerd. We beseften dat veel gezondheidsproblemen niet door één partij/organisatie opgelost kon worden. En ook de professionals waren zich hiervan bewust. Vervolgtraject Na bovengenoemde bijeenkomsten is gestart met het vervolgtraject: het leggen van verbindingen tussen de initiatiefnemers en de aangedragen thema’s. Hierbij is ook ondersteuning aangeboden bij het aanvragen van subsidie voor activiteiten in 2016 die gericht zijn op de aanpak van gezondheidsachterstanden. De initiatiefnemers binnen het Stimuleringsprogramma ‘Gezond in Coevorden’ zijn aangehaakt op de gezondheidsproblematiek in Coevorden. Er is ook veel samenwerking tussen verschillende organisaties ontstaan voor de aanpak en het voorkomen van problematiek binnen ‘Gezond in Coevorden’. Natuurlijk zijn de initiatieven getoetst aan criteria welke voor de 4 subsidieregeling zijn opgesteld. Deze criteria hangen nauw samen met de richtlijnen van het landelijke programma ‘Gezond in…’ en passen binnen het Nationaal Programma Preventie. Projecten Sociaal Domein Omdat gezondheidsachterstanden nauw samenhangen op tal van andere terreinen, hebben we binnen het Stimuleringsprogramma ‘Gezond in Coevorden’ in 2016 ook een deel van het beschikbare budget gereserveerd voor projecten en pilots die vanuit het