MONOGRAFIA NAUKOWA REKREACJA, TURYSTYKA I TRADYCJE NA OBSZARACH WIEJSKICH red. Dorota Kozłowska Monografia naukowa Redakcja naukowa dr Dorota Kozłowska, prof. WSWFiT Recenzenci współpracujący prof. zw. dr hab. Anna Siniarska Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (Rzeczpospolita Polska) prof. zw. dr hab. Vladyslav Barkov Uniwersytet im. Janki Kupały w Grodnie (Republika Białoruś) prof. zw. dr hab. Iosif Klimovich Uniwersytet im. Janki Kupały w Grodnie (Republika Białoruś) prof. zw. dr hab. Yauhen Maslouski Poleski Państwowy Uniwersytet w Pińsku (Republika Białoruś) prof. zw. dr hab. Ryszard Przewęda Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego i Turystyki w Białymstoku (Rzeczpospolita Polska) prof. zw. dr hab. Napoleon Wolański Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego i Turystyki w Białymstoku (Rzeczpospolita Polska) dr hab., prof. nzw. Małgorzata Woźniak Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie (Rzeczpospolita Polska) dr hab., prof. nzw. Elżbieta Huk-Wieliczuk Akademia Wychowania Fizycznego J. Piłsudskiego w Warszawie Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu w Białej Podlaskiej (Rzeczpospolita Polska) dr hab. prof. nzw. A. N. Jakovlev Władywostockij Państwowy Uniwersytet Ekonomiki i Turizma, Władywostok (Federacja Rosyjska) dr hab., prof. nzw. Wojciech Ryszkowski Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie (Rzeczpospolita Polska) dr hab. inż. prof. nzw. Aleksander Kiryluk Politechnika Białostocka (Rzeczpospolita Polska) dr hab. prof. nzw. Grzegorz Sowiński Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. E. Szczepanika w Suwałkach (Rzeczpospolita Polska) dr Halina Hanusz Akademicki Związek Sportowy Zarząd Główny w Warszawie (Rzeczpospolita Polska) dr Katarzyna Waszczyńska Uniwersytet Warszawski (Rzeczpospolita Polska) dr Hanka Delbani Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (Rzeczpospolita Polska) dr Tatsiana Morozevich-Shiliuk Białoruski Państwowy Uniwersytet Wychowania Fizycznego w Mińsku (Republika Białoruś) dr doc. Zhurauski Aliaksandr Poleski Państwowy Uniwersytet w Pińsku (Republika Białoruś) dr Hassan Delbani Centrum Naukowe Badań Pedagogicznych przy Ministerstwie Edukacji w Bejrucie (Republika Libańska) dr Andriey Shpakov Uniwersytet im. Janki Kupały w Grodnie (Republika Białoruś) dr Paweł Siemiński Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu (Rzeczpospolita Polska) Copyright © by Dział Wydawnictw i Publikacji Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki w Białymstoku, Białystok 2014 All rights reserved; no part of this publication may be reproduced or transmitted in any form without the prior permission of the Publisher Na okładce: zdjęcia z III Międzynarodowej Praktyczno-Naukowej Konferencji „Rekreacja, turystyka i tradycje na obszarach wiejskich" pod honorowym patronatem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Wicemarszałka Województwa Podlaskiego, Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Wiceprezesa Agencji Rynku Rolnego i pod patronatem merytorycznym Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki w Białymstoku zorganizowana przez Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego, Departament Rolnictwa i Obszarów Rybackich Krajową Sieć Obszarów Wiejskich w Ziołowym Zakątku w Korycinach 21-22 lipca 2014 ISBN 978-83-929836-8-2 Książka dostępna w alternatywnej formie produktowej ISBN 978-83-942142-2-7 Redakcja i korekta techniczna Edyta Jurczak, Legartis SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1. REKREACJA I ZDROWIE SPOŁECZEŃSTWA ZAMIESZKUJĄCEGO OBSZARY WIEJSKIE 1.1. Stan biologiczny ludności wiejskiej a przemiany środowiska ............................................................................ 5 prof. dr hab. Napoleon Wolański, prof. dr hab. Anna Siniarska 1.2. Zdrowotne i regeneracyjne funkcje gospodarstw agroturystycznych południowej części województwa podlaskiego ............................................................................................................................................................... 19 dr Elżbieta Barańczuk, prof. WSWFiT, dr Dorota Kozłowska 1.3. Uczestnictwo w aktywności turystycznej i rekreacyjnej kobiet w wieku 50+ zamieszkujących tereny wiejskie ...................................................................................................................................................................... 39 dr Hanka Delbani, dr Halina Hanusz 1.4. Оценка деятельности общеврачебной практики и участковой службы на селе ........................... 51 Ocena ogólnej praktyki medycznej i potrzeb medycyny rodzinnej na wsi канд. наук доц. Генрих Иванович Заборовский, проф. Иосиф Иосифович Климович, канд. наук доц. Ирена Генриховна Барцевич, О Л Зеньков ROZDZIAŁ 2. TRADYCJE, KULTURA, FOLKLOR I SZTUKA W CZASIE WOLNYM NA OBSZARACH WIEJSKICH 2.1. Walory kulturowe wschodnich obszarów wiejskich na Podlasiu i ich rola w agroturystyce ......................... 57 dr hab. inż. Aleksander Kiryluk prof. nzw. 2.2. Kultywowanie i popularność warsztatów rękodzielniczych na Suwalszczyźnie .............................................. 63 dr Dorota Kozłowska, prof. WSWFiT, dr hab. Wojciech Ryszkowski, prof. nzw., mgr Ewa Kulikowska (doktorantka), mgr Tomasz Fiłonowicz (doktorant) 2.3. Dziedzictwo wielokulturowe obszarów wiejskich jako produkt turystyczny Podlasia .................................. 77 dr hab. inż. Aleksander Kiryluk prof. nzw. 2.4. Rola żywienia w podnoszeniu atrakcyjności turystycznej regionów wiejskich .............................................. 83 dr hab. Elżbieta Huk-Wieliczuk prof. nzw., dr Anna Czeczuk, dr Agnieszka Michalska 2.5. Kuchnia regionalna w świadomości studentów z województwa warmińsko-mazurskiego ........................... 89 dr hab. inż. Małgorzata Woźniak prof. nzw., dr hab. Elżbieta Huk-Wieliczuk prof. nzw., lic. Marta Młynarska, dr inż. Katarzyna Mierzejewska ROZDZIAŁ 3. ZAGOSPODAROWANIE I ORGANIZACJA OBSZARÓW WIEJSKICH NA POTRZEBY REKREACJI I TURYSTYKI 3.1. Projektowanie kryterium ocen w agroturystyce .................................................................................................. 95 dr Dorota Kozłowska, prof. WSWFiT, dr hab. Wojciech Ryszkowski, prof. AWF 3.2. Ocena jakości wyjazdu studyjnego promującego obiekty turystyczne na wsi ................................................. 101 dr Dorota Kozłowska, prof. WSWFiT, mgr Ewa Kulikowska (doktorantka) 3.3. Organizacje non profit a rozwój turystyki winiarskiej (enoturystyki) w Polsce ............................................. 109 dr inż. Anna Mazurkiewicz-Pizło ROZDZIAŁ 4. ORGANIZACJA ROZWOJU WSI, MECHANIZMY WSPIERAJĄCE ROLNICTWO I JEGO PROMOCJĘ. PROGRAMY UNIJNE 4.1. Kompetencje z obszaru turystyki i rekreacji nauczycieli wychowania fizycznego. Badania pilotażowe ..... 117 dr Dorota Kozłowska, prof. WSWFiT 4.2. Efekty wsparcia rozwoju turystyki wiejskiej w województwie podlaskim ze środków PROW 2007-2013 ................................................................................................................................................................. 125 dr Paweł Siemiński, mgr Ewa Kulikowska (doktorantka), mgr Tomasz Fiłonowicz (doktorant) 4.3. Inwestycje w infrastrukturę sportową, turystyczną i rekreacyjną w latach 2011-2014 na terenie gminy Turośń Kościelna ...................................................................................................................................................... 133 mgr Bogdan Olszewski (doktorant), mgr Ewa Kulikowska (doktorantka), dr Małgorzata Olszewska, mgr Tomasz Fiłonowicz (doktorant) KRÓTKIE DONIESIENIA ............................................................................................................................................ 139 ROZDZIAŁ 1. REKREACJA I ZDROWIE SPOŁECZEŃSTWA ZAMIESZKUJĄCEGO OBSZARY WIEJSKIE prof. dr hab. prof. dr hab. Napoleon WolańskiI Anna SiniarskaII STAN BIOLOGICZNY LUDNOŚCI WIEJSKIEJ A PRZEMIANY ŚRODOWISKA … mądrym dla memoryjału, idiotom dla nauki, politykom dla praktyki, melankolikom dla rozrywki … Ks. Benedykt Chmielowski, Nowe Ateny, 1745 Streszczenie Stan biologiczny ludności jest odzwierciadleniem zmian warunków bytowych populacji i stanu środowiska. Obserwacja zmian kolejności wyrzynania się zębów stałych (właściwość wybitnie konserwatywna) wskazuje, że możliwe są epigenetyczne zmiany u człowieka, co przy powtarzalności warunków i stylu życia, może utrwalać się w kolejnych pokoleniach. W ten sposób zmiany warunków życia i atmosfery społecznej mogą wpływać nie tylko na aktualnie żyjącą ludność, lecz także na zmiany mikroewolucyj- ne, niektóre z nich trwałe w kolejnych pokoleniach. Stąd planowane kierunki zmian politycznych, społecznych i ekonomicznych powinny być dokładnie przemyślane i eksperymentalnie sprawdzone przez specjalistów w danym zakresie, co do oczekiwanych skutków, powinny więc być przetestowane przed ich realizacją. Jednak taki eksperyment na populacji ludzkiej jest niedopuszczalny, natomiast naturalnym eksperymentem jest obserwacja zmian zachodzących w innych społeczeństwach i państwach. W niniejszej publikacji wskazano na skokowe zmiany o całkowicie odmiennym kierunku i zawirowania w okresie od zakończenia wojny, co do częstości urodzeń i zgonów (szczególnie niemowląt), czas trwania życia, migracji między miastami i wsiami. Odniesienie tych danych do zmian politycznych, wahań zmian dochodu narodowego (PKB), nastrojów politycznych, szczególnie w krytycznych okresach około lat 1951, 1968, 1980, 1990, 2010 może wskazywać na nieoczekiwane zmiany stanu biologicznego ludności Polski i potrzebę kontroli społecznej działań rządów i wpływu partii politycznych na te skutki. Pewne ze zmian, jakie zaszły w rozwoju somatycznym i psychomotorycznym od