PISMO SPOŁECZNO-KULTURALNE KOŁA LITERACKIEGO „STROFY” działającego przy Gminnej Bibliotece Publicznej w Kluczach NR 17 GRUDZIEŃ 2015 ISSN 2084-2724 CENA 2 zł KLUCZ DO WSPOMNIEŃ 4/2015 W NUMERZE 65 lat Gminy Klucze. ....................................................................................................................................................... 3 Jedna z niewielu na wsi- cz. II ..................................................................................................................................... 9 Wspomnienia Józefa Szreniawy- cz. IV ..............................................................................................................17 Kluczewskie rondo. .......................................................................................................................................................23 Koło literackie „Strofy”. ............................................................................................................................................... 24 23.01.2010 r. ......................................................................................................................................................................26 Echo Klucz 1992 ..............................................................................................................................................................27 „Należy wyrazić wdzięczność członkom „Komitetów do Czynów Społecznych” i cichym, tym bezimien- nym bohaterom i sympatykom spoza komitetów, oraz wszystkim mieszkańcom, którzy nie szczędząc czasu, zdrowia i sił podejmowali ten trud, i realizowali każde rozpoczęte dzieło, aż do jego zakończe- nia. Tym wszystkim spoza Kwaśniowa, którzy nam bezinteresownie pomagali, wyrazy szczerego sza- cunku, uznania i wdzięczności- w imieniu całej społeczności Kwaśniowa i własnym, składam najser- deczniejsze podziękowanie”. Władysław Karolczyk Na stronie tytułowej budynek byłego Urzędu Gminy w Kluczach, wybudowany przez Ludwika Mauve ok. 1910 r. na życzenie żony Selmy. Po śmierci Ludwika (1915) Selma mieszkała w nim sama do swej śmierci (22.10.1940). Fotografia pochodzi z albumu Pani Heide Dietel, która w maju 1980 roku odwie- dziła Klucze. Pani Heide uwidoczniona jest na fotografii, na tle budynku GS- u w artykule „65 lat Gminy Klucze”. Wydawca: Koło Literackie „Strofy” działające przy Gminnej Bibliotece Publicznej w Kluczach, ul. Rudnicka 2a, tel. 32/6429-283, www.biblioteka-klucze.pl, e-mail: [email protected] ZESPÓŁ REDAKCYJNY: Elżbieta Szatan, Janusz Dziatłowicz, Andrzej Krawczyk. Redakcja oświadcza, że za treść nadesłanych do druku artykułów odpowiedzialność ponosi autor. Skład i łamanie: Klucze Poligrafii • www.kluczepoligrafii.pl 2 65 lat Gminy Klucze OPRAC. DZIATŁOWICZ JANUSZ 65 LAT GMINY KLUCZE – CZ. I. Z chwilą powstania odrodzonego państwa polskiego powiat olkuski wszedł w skład województwa kieleckiego utworzonego w 1919 roku. W okresie międzywojennym następują stopniowe zmiany w podziale administracyj- nym. Powiększa się Olkusz o sąsiednie wsie z terenów gminy Rabsztyn i Bolesław. Osada Wolbrom dostaje prawa miejskie w 1930 roku. „W latach 1939- 1945 przez terem powiatu olkuskiego przebiegała granica między Rzeszą Niemiecką a Gene- ralną Gubernią. Zachodnia część powiatu olkuskiego włączona do Rzeszy tworzyła powiat olkuski – Kreis Ilkenau, należący do rejencji katowickiej. Powiat ten tworzyły gminy Bolesław (z Kluczami i Chechłem), Sław- ków, część gminy Ogrodzieniec i Rabsztyn. Wschodnia Pismo starosty olkuskiego Czesława Brzostowskiego z 1937 r. zaś część powiatu olkuskiego włączona do Generalnej Guberni należała do powiatu miechowskiego w dystryk- skiego z dnia 27 października 1937 roku do Urzędu Woje- cie krakowskim. Były to gminy: Cianowice, Dłużec, Jan- wódzkiego Wydziału Samorządowego w Kielcach, które grot, Kidów, Kroczyce, Minoga, Pilica, Skała, Sułoszowa jest uzasadnieniem odmownej decyzji w sprawie utwo- i Żarnowiec. rzenia samodzielnej gminy Klucze. W 1945 roku dekretem Prezydenta KRN z dnia 7 lipca Czytamy w nim: „Przedstawiając akta przedmiotowe powiat olkuski wyłączono z województwa kieleckiego donoszę, że sprawa utworzenia gminy Klucze poprzez i włączono do krakowskiego. Po wyzwoleniu obserwuje wyłączenie tej miejscowości oraz gromady Chechło z obec- się wzmożone dążenia do utworzenia nowych gmin nej gminy Bolesław, następnie wyłączenie gromady Gol- w Jerzmanowicach, Przegini, Białym Kościele, Imbramo- czowice z gminy Rabsztyn oraz gromad Rodaki i Cieślin wicach i Kluczach. Nowa władza ludowa uznała argu- z gminy Ogrodzieniec- w obecnych warunkach finanso- menty niektórych wsi i z dniem 1 stycznia 1950 roku wych i budżetowych tych gmin jest wysoce nieaktualne. w powiecie olkuskim utworzono dwie nowe gminy: Klu- Gmina Bolesław aczkolwiek największa z gmin wiejskich cze i Przeginia. Klucze wraz z Chechłem, będące dotąd w pow. Olkuskim ma na ogół bardzo lichą glebę, a duże w granicach administracyjnych gminy Bolesław, stano- nasilenie bezrobotnych w związku z unieruchomieniem wiły niejako enklawę i były oddzielone od Bolesławia od szeregu lat kopalń rudy cynkowej i równoważy swój terenem gminy Rabsztyn. budżet tylko dzięki posiadaniu na swoim obrębie Fabryki Powierzchnia gminy Bolesław wynosiła wtedy 184 Papieru i Celulozy w Kluczach. Wyłączenie w obecnych km kwadratowe i należało do niej 18 gromad, a w 1946 warunkach gromady Klucze z gminy Bolesław stworzy- roku zamieszkiwało ją 14,5 tyś. mieszkańców. Przeważały łoby beznadziejny stan w budżecie gminnym, biorąc jesz- tu ziemie piaszczyste, częściowo skaliste, pokryte lasami. cze pod uwagę fakt, że gmina Bolesław w bieżącym roku Dlatego też większość mieszkańców starała się znaleźć rozpoczęła w samym Bolesławiu budowę 7- mio klasowej pracę poza rolnictwem i to w nielicznych zakładach jak: szkoły powszechnej. Kopalnia Galmanu w Bolesławiu, Fabryki Papieru i Celu- Gminy Ogrodzieniec i Rabsztyn posiadają od szeregu lozy w Kluczach i Fabryce Drutu i Gwoździ w Laskach.” lat budżety deficytowe, przy czym gmina Ogrodzieniec Przynależność do Gminy Bolesław i ten niekorzystny ma także duże bezrobocie w związku ze stagnacją w prze- dla Klucz układ terytorialny już w latach trzydziestych myśle. Z czterech zakładów przemysłowych znajdujących chciano zmienić. W archiwum kieleckim zachowało się się na terenie gminy czynne są tylko dwa: cementownia pismo starosty powiatu olkuskiego- Czesława Brzostyń- „Wiek” i cegielnia Braci Pilarskich zatrudniających ok. 300 3 KLUCZ DO WSPOMNIEŃ 4/2015 ludzi. Cementownia „Firler” fabryka wyrobów cemen- Taki stan rzeczy utrzymuje się do końca 1954 roku, kiedy towych- azbestowych J. Jack, które zatrudniały ok. 700 to zamiast gmin powstają gromady, a w nich Gromadzkie ludzi, nieczynne są od szeregu lat. Rady Narodowe (GRN). Gmina zaś Rabsztyn pozbawiona przemysłu, przy swo- Gromadę Klucze z siedzibą GRN w Kluczach utwoGro- jej lichej piaszczystej glebie i niezamożności mieszkańców madę Klucze z siedzibą GRN w Kluczach utworzono jako korzysta z zasiłków z budżetu Powiatowego Związku jedną z 8759 gromad na obszarze Polski na mocy uchwały Samorządowego w Olkuszu i z Komunalnego Funduszu z dnia 6 października 1954. Składała się z obszaru dotych- Pożyczkowo- Zapomogowego i w ten sposób pokrywając czasowej gromady Klucze (bez gromady Jaroszowiec). swoje niedobory budżetowe. Dla gromady ustalono 24 członków GRN. 31 grudnia 1961 Dopiero w miarę dalszego pomyślnego rozwoju przemy- do gromady Klucze przyłączono obszary zniesionych słu i podniesieniu dochodowości gospodarstw rolnych (…) gromad: Chechło, Rodaki i Kwaśniów Górny. 30 czerwca będzie można za parę lat przystąpić do ewentualnej zmiany 1962 z gromady Klucze wyłączono wieś Cieślin włączając granic wymienionych gmin przez utworzenie nowej gminy ją do gromady Jaroszowiec. Klucze. W obecnych warunkach jest to zupełnie niewska- Gromadę Jaroszowiec z siedzibą GRN w Jaroszowcu zane”. utworzono na mocy tej samej uchwały. W jej skład weszły Starosta: Brzostyński. obszary dotychczasowych gromad Kolbark i Golczowice, oraz gromadę Jaroszowiec z dotychczasowej gromady Dopiero pięć lat po zakończeniu wojny, Klucze stają się Klucze, a także obszar dotychczasowej gromady Bogucin gminą wiejską z własną Gminną Radą Narodową. Choć Duży ze zniesionej gminy Rabsztyn. Dla gromady usta- starania, jak widać z powyższego pisma trwały kilkana- lono 17 członków gromadzkiej rady narodowej. 31 grud- ście lat, to dopiero wtedy, w 1950 roku utworzono gminę nia 1961 do gromady Jaroszowiec przyłączono wsie Bydlin Klucze z połączenia 7 gromad, należących poprzed- i Krzywopłoty ze zniesionej gromady Bydlin. 30 czerwca nio do różnych gmin. Z gminy Bolesław włączono gro- 1962 do gromady Jaroszowiec przyłączono wieś Cieślin mady Chechło i Klucze, z gminy Dłużec gromadę Cie- z gromady Klucze. ślin, z gminy Jangrot gromadę Kolbark, oraz z gminy Gromadę Klucze z siedzibą GRN w Chechle utworzono Ogrodzieniec Kwaśniów Dolny i Górny, a z gminy Rab- z dotychczasowej gromady Chechło. Dla gromady usta- sztyn gromadę Golczowice. Wykaz gromad PRL z 1 lipca lono 15 członków GRN. Gromadę zniesiono 31 grudnia 1952 roku prezentuje 187 gromad należących do 15 gmin 1961, a jej obszar włączono do gromady Klucze. Gro- ówczesnego powiatu olkuskiego. W tym spisie znajduje mada przetrwała do końca 1972 roku, czyli do kolejnej się i gmina Klucze z wyżej wymienionymi gromadami. reformy administracji. 1 stycznia 1973 reaktywowano Olkusz w połowie XIX w. Opis królestwa Polskiego…T.I. Warszawa 1850. [200 lat powiatu olkuskiego] 4 65 lat Gminy Klucze gminy, a w tym gminę Klucze- uchwałą