KAYSERİ İL GELİŞME RAPORU Metin ÖZASLAN (Planlama Uzmanõ) Haluk ŞEFTALİCİ (Kayseri İl Planlama ve Koordinasyon Müdürü) BÖLGESEL GELİŞME VE YAPISAL UYUM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ NİSAN 2002 Kayseri İl Gelişme Raporu ISBN 975 – 19 – 3101-0. (basõlõ nüsha) Bu Çalõşma Devlet Planlama Teşkilatõnõn görüşlerini yansõtmaz. Sorumluluğu yazarõna aittir. Yayõn ve referans olarak kullanõlmasõ Devlet Planlama Teşkilatõnõn iznini gerektirmez; İnternet adresi belirtilerek yayõn ve referans olarak kullanõlabilir. Bu e-kitap, http://ekutup.dpt.gov.tr/ adresindedir. Bu yayõn 500 adet basõlmõştõr. Elektronik olarak, 1 adet pdf dosyasõ üretilmiştir. http://ekutup.dpt.gov.tr/iller/kayseri/2002.pdf Kayseri İl Gelişme Raporu ÖNSÖZ Ülkemizin, hõzlõ bir gelişme sağlayarak dünya ekonomisi ile bütünleşmesi, üretime dönük kaynaklarõndan en üst düzeyde yararlanabilmesi ile mümkün olabilecektir. Ulusal ekonomide her bölge ve alt bölgedeki potansiyelin ortaya konulmasõ ve bu potansiyelden bölgelerin ve ülke genelinin amaçlanan katkõyõ elde etmesi önem taşõmaktadõr. Bu amaçla yeni kentsel ve bölgesel kalkõnma stratejilerinin oluşturulmasõ gereği vardõr. Bu stratejilere dayalõ bölgesel kalkõnma politikalarõnõn belirlenebilmesi, ancak bölgelerin, alt bölgelerin, il ve ilçelerin sosyo-ekonomik yapõlarõyla gelişme dinamiklerinin ortaya konulabilmesi ile mümkündür. Bu bakõmdan, İl Gelişme Planlarõnõn veya benzeri biçimdeki İl Raporlarõnõn, bir ilin kalkõnmasõna yönelik çalõşmalarda önceliği bulunmaktadõr. Belirtilen bu hedeflere ve tedbirlere uygun olarak Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ dönemi boyunca Plan’õn ve Uzun Dönemli Stratejinin ilke ve politikalarõna uygun olarak, bölge ve il bazõnda yapõlmakta ve yapõlacak olan çalõşmalar önem taşõyacaktõr. Bu kapsamda olmak üzere Kayseri İl Gelişme Raporu; Kayseri’nin mevcut sosyal ve ekonomik kaynak yapõsõnõn, sektörel sorunlarõ ile bu sorunlara yönelik çözüm önerilerinin ve olasõ gelişme eğilimlerinin incelendiği bir araştõrma çalõşmasõdõr. Bununla birlikte, Kayseri İl Gelişme Raporu, Devlet Planlama Teşkilatõ’nca bundan önce yapõlan benzer il raporu çalõşmalarõnõn da yeni bir halkasõnõ teşkil etmektedir. Raporun, Kayseri ilimizin gelişmesi açõsõndan yapõlacak olan çalõşmalara õşõk tutmasõ yanõnda, sorunlar ve mevcut ekonomik ve sosyal potansiyeller yönünden benzerlik gösteren diğer illerimiz için de yararlõ olacağõ umulmaktadõr. Çalõşmanõn saha organizasyonu, kaynak temini ve görüşmelerin eşgüdümü yönleriyle Kayseri Valisi Sayõn Nihat CANPOLAT’a ve Prof.Dr. Hasan Basri ÜSTÜNBAŞ’a şükranlarõmõzõ sunarõz. İsmail SARICA Genel Müdür i http://ekutup.dpt.gov.tr/iller/kayseri/2002.pdf Kayseri İl Gelişme Raporu İÇİNDEKİLER Sayfa No ÖNSÖZ ............................................................................................................. i İÇİNDEKİLER .................................................................................................... ii TABLO LİSTESİ ................................................................................................ vii 1. GİRİŞ ............................................................................................................. 1 2. KÜRESELLEŞME SÜRECİNDE KENTSEL EKONOMİLER, ORTA ANADOLU’DA SANAYİ GELİŞME VE YEREL SANAYİ ODAĞI OLARAK KAYSERİ .......................................................................................... 4 2.1. Küreselleşme Sürecinde Kentsel Ekonomiler ...................................... 4 2.2. Türkiye’de Sanayinin Mekansal Dağõlõmõnda Meydana Gelen Değişimler ............................................................................................. 8 2.2.1. Geleneksel Büyüme Kutuplarõnda Hizmet Sektörünün Yükselişi ............................................................................................. 8 2.2.2. Ardbölge (Hinterland) İllerde Sanayi Yoğunlaşmasõ .................... 11 2.2.3. Kamu Sanayi Yatõrõmlarõna Dayalõ İllerde Sanayi Gerileme ......... 12 2.2.4. Yeni/ Yerel Sanayi Odaklarõnõn Ortaya Çõkmasõ ............................ 13 2.3. Orta Anadolu ve Kayseri Ekonomisi .................................................. 14 2.3.1. Türkiye’de Mekansal/Bölgesel Gelişme Eğilimleri Çerçevesinde Orta Anadolu’nun Değerlendirilmesi ................................................ 14 2.3.2. Kayseri Ekonomisi .......................................................................... 19 2.4. Kayseri’nin GSYİH ve Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi Çalõşmalarõnda Durumu ....................................................................... 31 2.4.1. GSYİH Değerleri .............................................................................. 31 2.4.2. Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi Değerleri ......................... 34 2.4.3. GSYİH ve Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi Verilerinin Değerlendirilmesi ............................................................................ 39 2.5. Temel Sorunlar ve Gelişme Politikalarõ .............................................. 41 3. GENEL BİLGİLER/ İLİN GENEL ÖZELLİKLERİ ........................................ 44 3.1. İlin Adõ ve Kõsa Tarihçe ........................................................................ 44 3.2. Coğrafi Konumu ve Yapõsõ .................................................................. 46 3.2.1. Genel Konum ................................................................................... 46 3.2.2. Yeryüzü Şekilleri .............................................................................. 47 3.2.3. Jeolojik Yapõ ........................................................................... 56 ii http://ekutup.dpt.gov.tr/iller/kayseri/2002.pdf Kayseri İl Gelişme Raporu 3.2.4. İklim ve Bitki Örtüsü ....................................................................... 61 3.3. İdari Durum .............................................................................................. 62 4. KAYSERİ İLİ’NİN SOSYAL VE EKONOMİK YAPISININ DEĞERLENDİRİLMESİ .................................................................... 64 4.1. Sosyal Sektörler ................................................................................... 64 4.1.1. Nüfus Yapõsõ ..................................................................................... 64 4.1.2. Eğitim-Öğretim ve Kültürel Altyapõ ................................................ 69 4.1.2.1. Eğitim-Öğretim ............................................................................ 69 4.1.2.1.1. İlk ve Orta Öğretim ................................................................ 69 4.1.2.1.2. Yüksek Öğretim ..................................................................... 71 4.1.2.1.3. Yaygõn Eğitim ............................................................... 74 4.1.2.2. Gençlik ve Spor ........................................................................... 74 4.1.2.3. Kültürel Altyapõ ........................................................................... 75 4.1.3. Sağlõk ................................................................................................ 79 4.1.4. Sosyal Yardõm Hizmetleri ................................................................ 81 4.1.5. Sosyal Güvenlik ............................................................................... 83 4.2. Ekonomik Sektörler .............................................................................. 84 4.2.1. Tarõm Sektörü ................................................................................... 84 4.2.1.1. Genel Bilgiler ............................................................................... 84 4.2.1.1.1. Arazilerden Faydalanma ....................................................... 84 4.2.1.1.2. Tarõm Alanlarõ ........................................................................ 85 4.2.1.1.3. Tarõm Arazisinin Bitki Türlerine Göre Dağõlõmõ .................. 86 4.2.1.1.4. İşletme Büyüklükleri ve Sõnõflandõrma ............................... 86 4.2.1.2. Bitkisel Üretim ............................................................................. 88 4.2.1.2.1. Tarla Ürünleri .......................................................................... 88 4.2.1.2.2. Bağ - Bahçe Ürünleri ............................................................. 91 4.2.1.3. Hayvancõlõk .................................................................................. 93 4.2.1.3.1. Büyükbaş Hayvancõlõk ......................................................... 95 4.2.1.3.2. Küçükbaş Hayvancõlõk .......................................................... 95 4.2.1.3.3. Binek Hayvanlarõ ................................................................... 96 4.2.1.3.4. Tavukçuluk ............................................................................ 96 4.2.1.3.5. Arõcõlõk .................................................................................... 97 4.2.1.3.6. Su Ürünleri ............................................................................ 97 4.2.1.3.7. Muhtelif Hayvansal Ürünler ve Üretimi ............................... 98 4.2.1.4. Tarõm Alet ve Makinalarõ ........................................................... 100 iii http://ekutup.dpt.gov.tr/iller/kayseri/2002.pdf Kayseri İl Gelişme Raporu 4.2.1.5. Sulama .......................................................................................... 101 4.2.1.6. Su, Toprak ve Enerji Kaynaklarõ Potansiyeli ............................. 103 4.2.1.7. İçme, Kullanma, Endüstri Suyu Potansiyelleri ve Projeksiyonlarõ .................................................................................. 105 4.2.1.8. Tarõmsal Yatõrõm Projeleri ...........................................................