Digitalization in maritime community Prilozi digitalizaciji u pomorstvu Sanja Bauk SPH – Scientific Publishing Hub Kotor – Osijek – Czestochowa – Žilina – Celje 2017 Sanja Bauk IN DIGITALIZATION IN MARITIME COMMUNITY PRILOZI DIGITALIZACIJI U POMORSTVU /Elektronsko izd./ URL (e-pub): http://sphub.org/ Prvo elektronsko izd. Recenzenti: dr Veselin Drašković, redovni profesor, Univerzitet Crne Gore, Podgorica dr Radislav Jovović, redovni profesor, Univerzitet Mediteran, Podgorica dr Borut Jereb, vanredni profesor, Univerzitet u Mariboru Lektura i korektura: autorka Izdavači: SPH – Scientific Publishing Hub: Kotor, Montenegro; Osijek, Croatia; Czestochowa, Po- land; Žilina, Slovakia; Celje, Slovenia ELIT – Ekonomska laboratorija za istraživanje tranzicije: Podgorica, Crna Gora CIP - Kataložni zapis o publikaciji Narodna in univerzitetna knjižnica, Ljubljana 656.61:004.9(0.034.2) BAUK, Sanja Digitalization in maritime community = Prilozi digitalizaciji u pomorstvu [Elektronski vir] / Sanja Bauk. - 1. elektronsko izd. - El. knjiga. - Kotor [etc.] : SPH - Scientific Publishing Hub ; Podgorica : ELIT - Ekonomska laboratorija za istraživanje tranzicije, 2016 ISBN 978-961-6948-17-3 (SPH - Scientific Publishing Hub, pdf) 288144896 Sadržaj Predgovor 7 DIO I 9 1. AIS 11 1.1. Osnovni principi AIS-a 11 1.2. Zahtjevi koje AIS mora da zadovolji 11 1.3. AIS kao navigacioni uređaj 12 1.4. Rad AIS-a 13 1.5. Rad AIS-a na obali 14 1.6. Integracija AIS-a sa postojećim radarskim sistemima 15 1.7. Korišćenje elektronskih karata i AIS-a u VTS-u 16 1.8. Prednosti AIS-a 19 1.9. Nedostaci AIS-a 20 1.10. AIS klase A i B 21 1.11. S-AIS 21 1.12. O exactEarth S-AIS-u 22 1.12.1. Tehnološka platforma 23 1.12.2. O exactView-u 25 1.12.3. Primjene exactEarth S-AIS-a 25 1.13. Web bazirani AIS servisi 27 I.1. Izvori 32 2. ECDIS osnove 33 2.1. Planiranje rute 34 2.2. Provjera planirane rute 34 2.3. Određenje pojma 35 2.4. IMO zahtjevi 37 2.5. Razvojni put 37 2.6. Regulativa 38 2.7. Standardi performansi 39 2.8. Veze sa drugim uređajima 40 2.9. Atestiranje 41 2.10. Nautičke karte 42 2.10.1. Što je ENC? 44 2.10.2. Što je SENC? 44 2.10.3. Što je RSDC? 45 2.10.4. Ažuriranje nautičkih karata 45 2.11. Zahtjevi za osposobljenošću posade 46 2.12. Značaj ECDIS-a 47 2.13. Korišćenje ECDIS-a u punom kapacitetu 47 2.14. Od ECDIS-a ka e-Navigaciji 48 I.2. Izvori 51 3 3. Koncept e-Navigacije 52 3.1. Ciljevi 53 3.2. Prednosti 53 3.3. Potrebe korisnika 54 3.4. Dalji razvoj i implementacija 56 3.5. Arhitektura sistema 57 3.6. Barijere u implementaciji 59 3.7. App-ovi kao podrška konceptu e-Navigacije 61 3.7.1. WinGPSTM Marine 61 3.7.2. Navigacija pomoću Blackberry pametnog telefona 62 I.3. Izvori 63 4. Pomorski klaud 65 4.1. Pojmovno određenje, prednosti i nedostaci 67 4.2. Modeli pružanja usluga 69 4.3. Modeli implementacije 70 4.4. Partneri u klaudu 71 4.5. Primjene 71 4.6. Prednosti implementacije na nivou brodarske kompanije 73 4.7. Arhitektura 73 4.8. Pordška e-Navigaciji 79 4.8.1. Prednosti 79 4.8.2. Vidovi podrške 80 4.9. Promjene koje će pomorski klaud usloviti 82 I.4. Izvori 83 5. AMOS 85 5.1. Primjene AMOS-a 86 5.2. AMOS aplikacije na brodu 87 5.2.1. Održavanje i nabavka 87 5.2.2. Posada 89 5.2.3. Kvalitet i bezbijednost 89 5.2.4. AMOS mobilni uređaji 90 5.3. AMOS korporacijske ekstenzije 90 5.4. Neka svojstva modula za održavanje i nabavku 91 5.5. Neka svojstva modula za praćenje podataka o posadi 95 5.6. Neka svojstva modula za praćenje sistema kvaliteta i bezbijednosti 99 5.7. Neka svojstva mobilnog (ručnog) uređaja 101 5.8. AMOS replikator 103 5.9. AMOS podrška održavanju prema stanju 104 5.10. AMOS SFI standard 104 5.10.1. Kontrola brodarskih i off-shore operacija 105 5.10.2. Struktura SFI kodiranja 108 I.5. Izvori 109 6. MSW 111 6.1. Izvještavanje s brodova 111 6.2. Procedura slanja izvještaja 113 6.3. Vrste izvještaja 114 6.3.1. FAL 1 (Opšta deklaracija) 114 4 6.3.2. FAL 2 (Deklaracija o teretu) 115 6.3.3. FAL 3 (Deklaracija o zalihama na brodu) 115 6.3.4. FAL 4 (Deklaracija o ličnim stvarima članova posade) 115 6.3.5. FAL 5 (Lista posade) 115 6.3.6. FAL 6 (Lista putnika) 116 6.3.7. FAL 7 (Deklaracija o opasnom teretu) 116 6.3.8 Pomorska zdravstvena deklaracija 116 6.3.9. Deklaracija o otpadu 116 6.3.10. Kompletiranje izvještaja 117 6.4. Neka pitanja i odgovori u vezi NMSW 117 6.5. Prototip na nivou EU 118 6.5.1. SafeSeaNet (SSN) 119 6.6. Glavne funkcije prototipa 120 6.7. Izvještavanje 121 6.8. Tok informacija 122 6.9. Ponovno korišćenje istih informacija 122 6.10. Potvrde/Odobrenja 123 6.11. Struktura prototipa 123 6.12. Zahtjevi u skladu sa EU Deklaracijom 2010/65/EU 124 6.13. (M)SW u širem kontekstu 125 6.14. Izazovi implementacije i komercijalna rješenja 129 6.14.1. Neka INTRASOFT rješenja 130 6.15. Prednosti MSW-a 131 I.6. Izvori 132 DIO II 135 P.1. Seaport positioning supported by the combination of some quantitative and qualitative approaches [Pozicioniranje morskih luka podržano kombinacijom kvantitativnih i kvalitatitivnih pristupa] 137 P.2. E-services and positioning of passenger ports in the context of cruise tourism promotion [E-usluge i pozicioniranje putničkih luka u kontekstu promovisanja kruzing turizma] 155 P.3. Employing wireless networks in enhancing occupational safety at the developing seaport – Two proposals [Korišćenje bežičnih mreža u poboljšanju bezbjednosti na radu u luci u razvoju – dva prijedloga] 171 P.4. An RFID model for improving workers’ safety at the seaport in transi- tional environment [Jedan RFID model za poboljšanje bezbjednosti radnika u luci u tranzicionom okruženju] 187 P.5. Simulation analysis of a ZigBee/RFID system for enhancing occupa- tional safety at the seaport [Simulacione analize ZigBee/RFID sistema za poboljšanje bezbjednosti na radu u luci] 207 P.6. Teaching ECDIS by Camtasia Studio: Making the Content more En- gaging [Realizovanje nastave o ECDIS-u pomoću Camtasia Studio programa: Kreiranje interesantnijeg sadržaja] 221 P.7. Concerning web based e-learning at a maritime higher education insti- tution: case study [O web baziranom e-učenju na pomorskoj vi- 233 5 sokoobrazovnoj instituciji: studija slučaja] P.8. A Case Study on Introducing E-learning into Seafarers’ Education [Jedna studija o uvođenju e-učenja u obrazovanje pomoraca] 245 P.9. Estimating students’ satisfaction with web-based learning system in blended learning environment [Procjena zadovoljstva studenata web baziranim sistemom učenja u blended okruženju] 259 P.10. Da li obrazovanje treba izmjestiti u Klaud? [Should the education be moved into the Cloud?] 275 O autorki 291 Izvodi iz recenzija 293 6 Predgovor Ovaj rukopis je prvenstveno namijenjen studentima dodiplomskih i postdiplomskih studija na Pomorskom fakultetu u Kotoru, Univerziteta Crne Gore. Takođe, namijenjen je istraživačima i svima onima koji su zainteresovani za ovu predmetnu oblast. Sadržaj je organizovan u dvije cjeline. U prvoj su obrađeni neki segmenti savremenih informaciono-komunikacionih sistema i koncepata u razvoju u domenu pomorstva, kao što su: (S-)AIS, ECDIS, e-Navigacija, pomorski klaud, AMOS i MSW. Ovi sistemi i koncepti su razmatrani sa upravljačkog, prije nego sa tehničkog stanovišta. Razlozi su u njihovoj složenosti i veoma izraženoj dinamici u razvoju, kao i sve manja traktabilnosti njihovog funkcionisanja za većinu istraživača i korisnika. U drugoj cjelini je data kolekcija istraživačkih radova, od kojih su neki tokom prote- klih par godina objavljeni u referentnim međunarodnim časopisima, dok su neki još uvi- jek u postupku recenzije. Većina ovih radova je na engleskom jeziku, pošto su tako izvo- rno napisani. Ovo smatram korisnim za studente i istraživače, budući da je engleski jezik standard, ili opšteprihvaćena platforma za sporazumijevnje u naučnoj zajednici, a pose- bno u sferi digitalizacije. Organizacija prve cjeline rukopisa je relativno jednostavna i ne zahtijeva nužno neka dodatna pojašnjenja. Ona sadrži opise: svrhe, strukture, osnova funkcionisanja, prednosti, nedostataka i pravaca daljeg razvoja ključnih informaciono-komunikacionih sistema u pomorskoj navigaciji i u pomorstvu u širem smislu. Pri tome su (S-)AIS, ECDIS, e- Navigacija i pomorski klaud razmatrani kao sistemi za podršku navigaciji, dok su AMOS i MSW opisani kao jedinstveni prozori za upravljanje administrativnim poslovima na brodu, odnosno, na bidirekcionoj relaciji brod – upravni organi u luci. S druge strane, organizacija kolekcije istraživačkih radova u drugoj cjelini rukopisa, iziskuje dodatno pojašnjenje. Teme radova su inspirisane mojim interesovanjem za po- jedine oblasti u domenu digitalizacije u pomorstvu, u određenim vremenskim presjecima, kao i prilikama po pitanju mojeg uspjeha u konkurisanju za neke istraživačke projekte. Tako da su se u ovoj kolekciji našli radovi koji se odnose na pozicioniranje luka, uklju- čujući tu i stepen njihove digitalizacije; radovi koji se odnose na povećanje bezbjednosti radnika u lukama, korišćenjem sofisticiranih senzorskih i pozadinskih info-komunika- cionih rješenja; kao i radovi koji se odnose na nove vidove obrazovanja i obuke u po- morstvu, podržane savremenim digitalnim medijima. Vjerujem da će ovaj rukopis poslužiti nekima od čitalaca kao inspiracija, odnosno, kao podsticaj za dalje bavljenje ovom problematikom. Autorka Prof. dr Sanja Bauk 7 Teslina vizija jednog dijela “Svjetskog-Sistema” iz 1900. godine: “… The establishment of an universal marine service enabling the navigators of all ships to steer perfectly without compass, to determine the exact location, hour and speed, to prevent collisions and disasters, etc.” Nikola Tesla, My Inventions and Other Writings – Introduction by Samantha Hunt, Penguin Group, New York, NY, USA, 2011, p.