T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ COĞRAFYA ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ KONYA EREĞLİ İLÇESİ’NİN GELİŞİMİ Halil İbrahim ALLI 2501150080 TEZ DANIŞMANI Prof. Dr. Mesut DOĞAN İSTANBUL - 2019 TEZ ONAY SAYFASI ÖZ KONYA EREĞLİ İLÇESİ’NİN GELİŞİMİ HALİL İBRAHİM ALLI Bu çalışma Konya’nın Ereğli İlçesi’ni kapsamaktadır. Ereğli İlçesi, İç Anadolu Bölgesi’nin Konya Bölümü’nde yer almaktadır. İdari bakımdan bağlı bulunduğu Konya’ya iline 153 kilometre mesafede olmasına rağmen çevresine göre merkezi bir konumdadır. İç Anadolu’dan Akdeniz’e açılan Gülek Boğazı’ndan önce yer alan uğrak noktasındadır. Bu coğrafi konumu nedeniyle tarihte birçok devletin egemenliği altında bulunmuştur. Tez beş bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Ereğli İlçesi’nin kurulmuş olduğu coğrafyanın topoğrafya, iklim, toprak, hidrografya gibi fiziki özellikleri anlatılmıştır. Konya’nın ikinci büyük ovası olan Ereğli Ovası şehrin gelişmesini sağlayan en önemli fiziki coğrafya özelliğidir. Su kaynakları yönünden zengin olması tarımın gelişmesinde önemli rol oynamaktadır. İkinci bölümde Ereğli’nin Neolitik Çağ’dan günümüze kadar olan tarihi gelişimi değerlendirilmiştir. Ereğli İlçesi’nin antik dönemdeki adı “Heracleia Kybistra”’dır. Milattan önce Kybistra olarak kurulan şehrin bilinen ilk tarihi de Hititlere aittir. Bizans döneminde önemli bir sınır kalesi iken Osmanlılar döneminde kalesi yıkılarak müdahalelere açık bir şehir haline getirilmiştir. Üçüncü bölümde Ereğli İlçesi’nin nüfusun gelişimi ve şehir-kır, yaş grupları, cinsiyet, sosyo-kültürel özellikleri ve nüfusun sektörel dağılımı ele alınmıştır. Ereğli genç bir nüfusa sahiptir. Sanayi yatırımları ile birlikte nüfusu artmış ve 2018 yılı sayım sonuçlarına göre 145.389 olmuştur. Nüfusun % 53,17’si tarım sektöründe çalışmaktadır. iii Yerleşme özelliklerinin anlatıldığı dördüncü bölümde, yerleşmenin tarihi gelişimi, arazi kullanımı ve mesken özellikleri ele alınmış, geleneksel Ereğli evleri ile günümüz konutlarının özellikleri anlatılmıştır. Tezin beşinci bölümünü Ereğli İlçesi’nin ekonomik özellikleri oluşturmaktadır. Ereğli Ovası’nın varlığı, bitkisel ve hayvansal üretime dayalı sanayi kollarının gelişmesini sağlamıştır. Bitkisel üretimde beyaz kiraz ve siyah havuç coğrafi işaret alınmış sembol ürünlerdir. Coğrafi konumu nedeniyle İç Anadolu, Akdeniz bölgeleriyle olan kara ve demiryolu ulaşım imkânlarının gelişmiştir. Çalışmanın son bölümünde Ereğli İlçesi ile ilgili sorunlar ve çözüm önerilerine değinilmiştir. Anahtar Kelimeler: Herakleia, Konya Ereğli, Tarım, Sanayi. iv ABSTRACT DEVELOPMENT OF EREĞLİ DISTRICT OF KONYA HALİL İBRAHİM ALLI This study is about Ereğli District of Konya. Ereğli is located in the Konya sub- region of the Central Anatolia Region. It is centrally located although it is 153 km away from Konya. It is a stopping point before the Gülek Strait, which opens from the Central Anatolia Region to the Mediterranean Region. This geographical position has led to many states to be under the sovereignty. In the first chapter, physical features of Ereğli such as topography, climate, soil and hydrography are explained. Ereğli Plain is the second largest plain of Konya and has rich water resources. Thus, it contributed to the development of Ereğli. In the second chapter, the history of Ereğli from the Neolithic Age to the present is reviewed. The name of Ereği in ancient times is "Heraklia Kbyistra". The city was founded B.C. and the first inhabitants of it were Hittites. Ereğli was an important border fortress in the Byzantine period. During the Ottomans, the castle was demolished and became vulnerable. In the third chapter, population development, urban-rural, age groups, gender and educational characteristics of Ereğli are explained. Ereğli has a young population. Population increased with industrial investments. Thus, according to the 2018 census results, the population is 145,389. In the first chapter, physical features of Ereğli such as topography, climate, soil and hydrography are explained. Ereğli Plain is the second largest plain of Konya and has rich water resources. Thus, it contributed to the development of Ereğli. In the second part, the history of Ereğli from the Neolithic Age to the present is reviewed. Ereğli's name in ancient times is "Heraklia Ktbasas".The city was founded before Christ and the first inhabitants were Hittites. Ereğli is an important border fortress in v the Byzantine period. During the Ottomans, the castle was demolished and became vulnerable. In the third chapter, population development, urban-rural, age groups, gender and educational characteristics of Ereğli are explained. Ereğli has a young population. Population increased with industrial investments. Thus, according to the 2018 census results, the population is 145,389. 53.17% of the population works in the agricultural sector. In the fourth chapter, which describes the settlement characteristics, the historical evolution of the settlement, use of the land and the residential properties are discussed. The properties of traditional and today’s houses in Ereğli are explained. The fifth chapter of the thesis describes the economic characteristics of Ereğli. Ereğli Plain has developed the branches of industry based on vegetable and animal production. In plant production, Starks Gold and Carrot (Daucus carota L.) are symbolic products taken from geographical indications. Due to its geographical location, the Central Anatolia and Mediterranean Regions and the road and rail transport network have developed. In the last part of the study, Ereğli 's problems and solution proposals are mentioned. Keywords: Herakleia, Konya Ereğli, Agriculture, Industry. vi ÖNSÖZ İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı bünyesinde hazırladığım Konya Ereğli İlçesi’nin Gelişimi isimli yüksek lisans tezini hazırlamamdaki amacım Ereğli’nin hayatımda önemli bir yeri olmasıdır. Karaman’ın Ayrancı ilçesinde doğup büyüdüm. Eğitimimin önemli bir kısmı Ereğli’de geçti. Çocukluğumda ailemin oturduğu yerde okul olmaması nedeniyle Ereğli’nin Zengen Mahallesi’nde bulunan yatılı bölge okulunda okudum. Ereğli’yi daha iyi tanımam ise lise yıllarında olmuştur. Lise yıllarımın Ereğli’de geçmesi nedeniyle şehri tanımam çalışmamda bana büyük yarar sağlamıştır. Konya Ereğli İlçesi’nin anlatıldığı tez beş bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde şehrin doğal özellikleri ele alınmıştır. İkinci bölümde şehrin tarihi, üçüncü ve dördüncü bölümde nüfus ve yerleşmenin gelişimi değerlendirilmiştir. Beşinci bölümde şehrin ekonomik özelikleri ile gelişmesinde etkili olan faktörler anlatılmıştır. Tezin son bölümünde arazi çalışmaları sırasında tespit edilen sorunlar ve çözüm önerileri açıklanmıştır. Başta bu ülkeyi bize armağan eden Mustafa Kemal Atatürk’e ve silah arkadaşlarına teşekkürü bir borç bilirim. Tez çalışmam içinde giderek kıt hale gelen zamanım tez danışmanım, kıymetli hocam Prof. Dr. Mesut DOĞAN’ın yüksek bilgi, tecrübe, zaman ve emeklerini eklemesi ile çoğaldı. İlgisi ve yardımları için kendisine çok şey borçluyum. Sonsuz şükranlarımı sunarım. Arazi çalışmalarımda benden yardımlarını esirgemeyen başta Ereğli halkına, Ereğli Belediyesi, Ereğli Meteoroloji İstasyonu ile Ereğli Ticaret ve Sanayi Odası çalışanlarına destekleri için ayrıca teşekkür ederim. Son olarak, çalışmam sırasında her türlü sabrı gösteren eşim Evrim ALLI ve kızlarım Ezgi ile Işıl’a destekleri ve sevgileri için teşekkür ederim. İSTANBUL, 2019 HALİL İBRAHİM ALLI vii İÇİNDEKİLER ÖZ ............................................................................................................................... iii ABSTRACT ................................................................................................................ v ÖNSÖZ ...................................................................................................................... vii TABLOLAR LİSTESİ ............................................................................................. xii FOTOĞRAFLAR LİSTESİ ................................................................................... xvi HARİTALAR LİSTESİ ........................................................................................ xviii GRAFİKLER LİSTESİ .......................................................................................... xix ŞEKİLLER LİSTESİ ............................................................................................... xx KISALTMALAR LİSTESİ .................................................................................... xxi GİRİŞ .......................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM EREĞLİ İLÇESİ’NİN FİZİKİ ÖZELLİKLERİ 1.1. Jeomorfolojik Özellikler ..................................................................................... 4 1.1.1. Dağlık Sahalar ................................................................................................ 4 1.1.2. Ovalık Sahalar ................................................................................................ 6 1.1.3. Plato Sahaları .................................................................................................. 6 1.2. Jeolojik Formasyonlar ........................................................................................ 7 1.2.1. Dedeköy Formasyonu ................................................................................... 10 1.2.2. Gerdekkesyayla Formasyonu ....................................................................... 10 1.2.3. Güneydağı Formasyonu ..............................................................................