Prettig en gezond oud worden in Amsterdam Zuid Uitvoeringsplan ouderen stadsdeel Zuid Uitvoeringsplan ouderen stadsdeel Zuid 1 Prettig en gezond oud worden in Amsterdam Zuid Prettig en gezond oud worden in Amsterdam Zuid Uitvoeringsplan ouderen stadsdeel Zuid Het aantal ouderen in stadsdeel Zuid groeit de komende tien jaar hard. De verwachting is dat in 2030 18% van de inwoners van Amsterdam Zuid 65 jaar of ouder is. De helft daarvan is 75-plusser. Hoe zorgen we dat de ouderen in Zuid zo lang mogelijk vitaal zijn? Hoe kunnen we hen ondersteunen in het behoud van hun gezondheid en sociale netwerk? Hoe bieden we hen de juiste zorg en ondersteuning als zij dat nodig hebben? Hoe brengen we focus in onze aanpak? Daarover gaat dit Uitvoeringsplan Ouderen. In het afgelopen jaar heeft het stadsdeel in samenwerking met onder meer de Werkgroep Ouderen van de Wijkzorgalliantie in kaart gebracht wat de behoeften zijn van de ouderen in Zuid, onder meer tijdens een werkconferentie in november 2019. Ook zijn bestaande programma’s en activiteiten op een rij gezet. Er zijn al veel programma’s en activiteiten van en voor ouderen in ons stadsdeel. Stuk voor stuk hebben die tot doel te werken aan een stadsdeel waar mensen prettig en gezond oud kunnen worden. Intussen hebben we te maken gekregen met het coronavirus. De coronamaatregelen hebben grote impact op de ontwikkelingen en samenwerking in de wijken, ook met en voor ouderen. In de afgelopen tijd zijn allerlei nieuwe initiatieven ontstaan. We zijn met elkaar lerend aan het ontwikkelen en hopen dat we de goede kanten van de nieuwe initiatieven kunnen behouden, ook als het coronavirus verleden tijd is. Nu gaat het erom alle bestaande en nieuwe activiteiten met elkaar te verbinden, waar nodig te ontdubbelen en te kijken wat ontbreekt. Dit uitvoeringsplan is daarvoor de aanzet. Het vloeit voort uit het stedelijk kader Samen vooruit over de sociale basis in Amsterdam. In dit plan werken we de ideeën uit voor de sociale basis van ouderen in Zuid. Daarbij is het concept van Positieve Gezondheid de gezamenlijke visie van waaruit we willen werken. In het eerste deel leest u over de context, het netwerk van uitvoerende partijen, de gezamenlijke visie en de randvoorwaarden van de activiteiten van en voor ouderen in Zuid. In het tweede deel leest u hoe we, vanuit de gezamenlijke visie, willen bevorderen dat mensen hier prettig en gezond oud kunnen worden met voorbeelden van activiteiten die nu al plaatsvinden. Dit uitvoeringsplan is daarmee expliciet een uitnodiging aan alle betrokken partijen in het stadsdeel om bestaande activiteiten tegen het licht te houden. Waarin kunnen we samenwerken? Wat ontbreekt nog in het aanbod? Welke doelgroepen missen we? Zo willen we met elkaar: ▪ voorbereid zijn op een groeiende groep ouderen ▪ zorgen dat ouderen een gezonde leefstijl en sociaal netwerk hebben ▪ zorgen dat ouderen het aanbod goed vinden en daar waar nodig ondersteuning bij krijgen ▪ zorgen dat ouderen mee kunnen doen, ook als zij gezondheidsproblemen krijgen ▪ zorgen dat ouderen zelf regie houden, met eventueel zorg en ondersteuning ▪ kwalitatieve zorg en ondersteuning mogelijk maken ▪ versnippering van zorg en welzijn verminderen Overigens sluiten we met dit uitvoeringsplan aan bij de Stadsbrede Coalitie Ouderen. Deze coalitie werkt vanuit drie hoofdlijnen: Preventie, Langer thuis en De juiste zorg op de juiste plek. Openbare ruimte, wonen en mobiliteit zijn daarbij onderdeel van hun denken. Deze onderwerpen vallen buiten dit uitvoeringsplan, omdat ze stedelijk en landelijk worden opgepakt. Wel zal het stadsdeel zaken die hiermee samenhangen agenderen en monitoren. Uitvoeringsplan ouderen stadsdeel Zuid 2 Prettig en gezond oud worden in Amsterdam Zuid Context in cijfers1 Deel 1 In Amsterdam Zuid wonen ongeveer 21.800 bewoners van 65 jaar of ouder (peildatum: 1 januari 2018). Buitenveldert telt de meeste ouderen (5.406) en Zuidas de minste (421). In alle gebieden van Zuid neemt volgens de prognose het aandeel 65-plussers en 75-plussers toe. De stijging zal het sterkst zijn in de Pijp, van 11% in 2018 naar 16% in 2030. Uit onderzoek blijkt dat in Zuid 3.650 ouderen wonen die slecht ter been zijn en een woning hebben met interne en externe obstakels. De meeste 65-plussers in Zuid wonen alleen (64%). Zo’n 30% woont met een partner. Met name in Oud-Zuid-West (71%) en in de Pijp (70%) wonen ouderen vaak alleen. Ouderen in Oud-Zuid-Midden wonen wat vaker samen. Er zijn in Zuid grote verschillen tussen ouderen met een hogere en lagere sociaaleconomische situatie. Voor de Schinkelbuurt, de Stadionbuurt, de IJsel- en Rijnbuurt en de Pijp geldt dat er relatief veel ouderen wonen met een kwetsbare sociaaleconomische positie (120% van het wettelijk sociaal minimum en weinig vermogen). Dit percentage is vooral hoog in de Pijp (25-33% t.o.v. Amsterdam 19,6%). Ook zijn er in Zuid grote verschillen in gezondheidsvaardigheden van oudere bewoners. Weinig gezondheidsvaardigheden hebben betekent dat mensen moeite hebben met het vinden, begrijpen en toepassen van informatie over gezondheid. Er is een duidelijke samenhang tussen beperkte gezondheidsvaardigheden en een slechtere gezondheid. Overigens gaat oud worden in fasen. Als mensen net met pensioen zijn, zijn ze vaak actief en betrokken. Daarbij komt dat ouderen in stadsdeel Zuid zich over het algemeen gezond en vitaal voelen. Ze hebben een positiever oordeel over de eigen gezondheid dan gemiddeld in Amsterdam. In Amsterdam Zuid zijn ook, meer nog dan elders in Amsterdam, veel ouderen actief en verbonden binnen Stadsdorpen en andere verenigingen. Vaak pas jaren later worden ouderen kwetsbaarder. Ze hebben dan meer zorg en ondersteuning nodig. Netwerk van partijen Bovenstaande cijfers zijn de context waarbinnen uiteenlopende partijen in Amsterdam Zuid programma’s en activiteiten met en voor ouderen organiseren. De vraag is hoe we de inzet van al die partijen, professionals en vrijwilligers kunnen bundelen. Doel is een integraal ondersteuningsaanbod te realiseren in samenwerking met ouderen, informele netwerken, zorg- en welzijnsorganisaties, huisartsen, praktijkondersteuners ouderen, het stadsdeel en de Werkgroep Ouderen van de Wijkzorgalliantie. Belangrijk daarbij is de doorontwikkeling van de netwerken en de deskundigheid en kennis van professionals in zorg en welzijn, in samenspraak met vrijwilligers en ouderen. De Werkgroep Ouderen heeft met de werkconferentie in november 2019 een gemeenschap bij elkaar gebracht die wil samenwerken voor en met ouderen in Zuid. Deze gemeenschap houden we betrokken door informatie te delen via de mail en door netwerkgesprekken te organiseren tussen professionals, in samenspraak met ouderen. Belangrijk daarbij is ook de ontwikkeling van de buurtteams. Zij spelen een grote rol in de verbinding met de sociale basis. Op die manier willen we toewerken naar een duurzaam samenwerkingsnetwerk tussen zorg- en welzijnspartners en informele partijen in het stadsdeel. Een netwerk waarin we bestaande initiatieven verbinden en nieuwe initiatieven inpassen. Waarin we doelen afstemmen, leren van elkaars ervaring en vaardigheden verder ontwikkelen. En waarin we bovendien inspiratie en frisse ideeën opdoen. 1 Resultaten Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2016 Uitvoeringsplan ouderen stadsdeel Zuid 3 Prettig en gezond oud worden in Amsterdam Zuid Gezamenlijke visie Voor een goed functionerend netwerk is een gezamenlijke visie van groot belang. Wij zien het concept van Positieve Gezondheid als zo’n gezamenlijke visie. Het concept wordt steeds meer toegepast door zorg- en welzijnsorganisaties. Het biedt een gemeenschappelijk kader voor het bevorderen van gezondheid, sociaal netwerk en eigen regie van ouderen en het vormgeven van de zorg en ondersteuning wanneer die nodig zijn. Positieve gezondheid is een concept waarbij gezondheid wordt omschreven als ‘het vermogen tot aanpassing en voeren van eigen regie in het licht van sociale, fysieke en emotionele uitdagingen’2. Met andere woorden, het accent ligt niet op ziekte, maar op de veerkracht van mensen en op wat hun leven betekenisvol maakt. Daarbij wordt gekeken naar zes dimensies: ▪ lichaamsfuncties ▪ mentaal welbevinden ▪ zingeving ▪ kwaliteit van leven ▪ meedoen ▪ dagelijks functioneren Een manier om de zes dimensies van positieve gezondheid in kaart te brengen en erover in gesprek te gaan, is het ‘spinnenweb’ (zie afbeelding). Het spinnenweb is bedoeld als leidraad voor een gesprek over gezondheid en welbevinden, bijvoorbeeld tussen zorgprofessional en bewoner. Niet het oordeel van de professional staat centraal, maar dat wat de bewoner belangrijk vindt en waar hij of zij aan wil werken. • Je gezond voelen • Fitheid • Klachten en pijn • Slapen • Eten • Conditie • Bewegen • Zorgen voor jezelf • Onthouden • Je grenzen kennen • Concentreren • Kennis van gezondheid • Communiceren • Omgaan met tijd • Vrolijk zijn • Omgaan met geld • Jezelf accepteren • Kunnen werken • Omgaan met verandering • Hulp kunnen vragen • Gevoel van controle • Zinvol leven • Levenslust • Idealen willen bereiken • Vertrouwen hebben • Accepteren • Sociale contacten • Dankbaarheid • Serieus genomen worden • Blijven leren • Samen leuke dingen doen • Genieten • Steun van anderen • Gelukkig zijn • Erbij horen • Lekker in je vel zitten • Zinvolle dingen doen • Balans • Interesse in de maatschappij • Je veilig voelen • Hoe je woont • Rondkomen met je geld Gespreksinstrument IPH - versie 1.0 - oktober 2016 Overigens biedt het spinnenweb niet alleen aanknopingspunten om te praten met de individuele bewoner, maar ook om te praten over de wijk.