ARBEIDSMARKT VAN MORGEN Is studeren vooruitzien? ANNEMARIE VAN GAAL GROENE INNOVATIE MBO-WERKVELD ONDERNEMERS, DURF INTERNATIONAAL DENKEN DUPE VEROUDERDE TE KIEZEN! ALS BASISCOMPETENTIE DENKBEELDEN #17 SEPTEMBER 2012 VER NDERWIJS ACKO STAGE B OPINIEBLADEROEPS O B EN EDUCATIE BACKSTAGEMAGAZINE.NL 4 DRINGEN EN VERDRINGEN OP DE ARBEIDSMARKT Qua voorspelbaarheid zijn weinig terreinen zo weerbarstig als de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Liggen er nog kansen voor mbo’ers? 12 ‘ONDERNEMEN IS DE CONTINUE 20 Mbo-beroepen: ‘handjes’ BEHOEFTE OM Te creëren’ OF REDDERS VAN DE ECONOMIE? De bevlogenheid van goede ondernemers is Het mbo-werkveld lijkt te degraderen. Hoog tijd een waardevolle toevoeging aan het mbo, vindt dat bedrijfsleven en scholen de handen ineenslaan. top ondernemer Annemarie van Gaal. COLOFON Back Stage is het tweemaandelijks opinieblad van de MBO Raad. De MBO Raad is Concept en vormgeving: Link Design, Amsterdam. de brancheorganisatie voor middelbaar beroepsonderwijs en volwasseneneducatie. Drukwerk: Senefelder Misset, Doetinchem. Derde jaargang, nummer 17, september 2012 Coverfoto: Alexey Kudenko / HH Overname van teksten is toegestaan onder bronvermelding en met toestemming Abonnementen en adreswijzigingen: [email protected]. Back Stage van de redactie. wordt gericht toegezonden. Betaalde abonnementen kosten 30 euro per jaar, Redactie: Twan Stemkens (hoofdredacteur), Nathalie van Dijk (eindredacteur), incl. BTW en verzendkosten. Opzeggen abonnement: schriftelijk, uiterlijk Dagmar de Kruif-Pot (redacteur) en Marije Hulsbosch (adviseur). 1 augustus 2013. Aan dit nummer werkten mee: Hanneke Arts, Berber Bijma, Somajeh Redactie-adres: Houttuinlaan 6, 3447 GM Woerden Ghaeminia, Samar Haddad, Seb Jarnot, Friso Keuris, Marie-José Linders, tel. 0348 - 75 35 00 Guus Mater, Pieter Matthijssen, Sander Peters, Sander van der Ploeg, [email protected] Jeroen Poortvliet, Ed van Rijswijk, Annette van Soest, Nout Steenkamp, www.backstagemagazine.nl Elmer Veerhoff, José Vorstenbosch en Flip van Wijngaarden. ISSN: 2211-2308 BACK STAGE 32 / 3 28 INNOVEREN IN HET GROEN 32 UITVINDINGEN Export van groene kennis is voor onze economie van wezenlijk belang. De Rubberen Paal slaat twee vliegen in één klap: ‘Als we ons achter de dijk verschuilen, verliezen we de strijd.’ gratis condooms én seksuele voorlichting. RUBRIEKEN 9 COLUMN 18 IN BEELD 26 VIJF vragEN AAn… Jan van Zijl vraagt zich af: weten de nieuwe Verzin een interieur bij een nummer uit Kamerlid Martin Çelik maakte het afgelopen woordvoerders onderwijs al wat het mbo de Top 2000. Vijf studenten van Nimeto jaar een tour langs vijftien roc’s: ‘De spook- écht nodig heeft? Utrecht weten wel raad met deze opdracht. verhalen over megagebouwen heb ik niet bevestigd gezien.’ 10 MBOÓHTJES 24 COLUMN Het nieuwe mbo-studiejaar is weer begonnen. ICT-docent Elmer Veerhoff begrijpt niets van 35 PITTIGE TaaL Welke vooropleiding hebben onze kersverse de weerstand tegen beroepsgericht onderwijs. Auteur en oud-docente Marieke Zwinkels ziet mbo’ers? En hoeveel studenten maken het als haar persoonlijke missie om het imago uiteindelijk de overstap naar het hbo? 25 SCHOOLBESTUURDER van het onderwijs een ‘boost’ te geven. VOOR 1 DAG 15 COLUMN Als oud-minister Aart Jan de Geus een dag Hanneke Arts kijkt met plezier en een tikje bestuurder van een mbo-school is, wordt weemoed terug op twee jaar columns schrijven. er alleen maar Engels gesproken. 16 WAT DOET ZIJ ZOAL? Marja van Bijsterveldt zegt geen nee tegen nieuwe ambtstermijn. 8 UITBLINKER ‘VANAF HET EERSTE MOMENT VOELDE IK DAT DE OPLEIDING Chauffeur Goederenvervoer MIJN OPLEIDING Was.’ Jacintha Nagtegaal is de jongste vrachtwagenchauffeur van Nederland. BACK STAGE BACK STAGE 4 / 5 Arbeidsmarkt van morgen Is studeren VOORUITZIEN? Glazen bollen zijn allang niet meer voorbehouden aan waarzegsters. Wie goed beleid wil voeren moet anticiperen, niet reageren. Maar qua voorspelbaarheid zijn weinig terreinen zo weerbarstig als de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en het onderwijs. Geen zekerheden dus? “Werkgevers zitten nu even niet te wachten op mbo’ers.” Tekst Sander van der Ploeg Illustratie Link Design, Amsterdam Daar sta je dan, met je diploma in je hand. In mei En mocht het even tegenzitten, dan maar heb je het verlossende woord gekregen. Geslaagd. een baan op hbo- of mbo-niveau. ‘De arbeidsmarkt Waarschijnlijk heb je al eerder nagedacht welke richt zich steeds meer opleiding je na het vmbo wilt gaan doen. Iets UITWIJKMOGELIJKHEDEN op hoger opgeleiden’ met mensen. Iets met dieren. Iets met computers. Middelbaar opgeleiden hebben na hun studie Iets. Ach, je wilde eerst maar eens slagen op een tegenvallende arbeidsmarkt weinig voor je examens. uitwijk mogelijkheden. Een goed opgeleide Frank Cörvers vakman is puur afhankelijk van het baan - Duizenden Nederlandse jongeren zijn begin aanbod in zijn vakgebied. Zeker als de huidige deze maand begonnen aan een nieuwe opleiding economische en financiële crisis praktisch geen aan het mbo, hbo of universiteit. Sommigen enkele sector van de Nederlandse economie kozen voor iets waar het hart ligt. Anderen ongemoeid laat. Studenten kunnen daar geen kozen, al dan niet op aanraden van bezorgde invloed op uit oefenen. Of toch wel? Kunnen ouders, misschien meer pragmatisch. Voor de grillen van de economie en de arbeidsmarkt een carrière, voor baanzekerheid. worden omzeild door een juiste studiekeuze te maken om daarmee een vrijwel zekere Hoe hard het ook klinkt, beide groepen studenten gang naar het UWV voorkomen? kunnen over drie of vier jaar tegen een flinke teleurstelling aanlopen. Het onderwijs en de Frank Cörvers is hoofd Onderzoek Arbeidsmarkt- arbeidsmarkt zijn geen parallelle werelden. dynamiek van het Researchcentrum Onderwijs Dat weet de overheid ook. In mei kondigde en Arbeidsmarkt (ROA) bij de Universiteit demissionair minister van OCW Marja van Maastricht. Hij onderzoekt trends en ontwik- Bijsterveldt aanvullende maatregelen aan om kelingen op de arbeidsmarkt om daarmee de mbo-opleidingen meer ‘arbeidmarktrelevant aanstaande behoeftes van de BV Nederland en doelmatig’ te maken. te voorspellen. Als dat in economisch en politiek turbulente tijden tenminste mogelijk is. De zogenoemde ‘macrodoelmatigheidsdiscussie’ spitst zich met name toe op het mbo dat vooral “Ja hoor, in principe zijn de ontwikkelingen op opleidt voor één beroep. Een wetenschappelijke de arbeidsmarkt prima te voorspellen”, zegt breedtestudie als Geschiedenis behelst ook Cörvers. “Demografie en opleidingsniveau zijn algemene academische vaardigheden die later goed in kaart te brengen. Dan ben je al een heel in een keur van banen praktisch toepasbaar zijn. eind.” Aan de hand van deze en andere variabelen BACK STAGE IS STUDEREN VOORUITZIEN? VERVOLG volgt het ROA de ontwikkeling en perspectieven zichten van het mbo. De jongerenvakfederatie van schoolverlaters op de arbeidsmarkt. Op basis luidde vorige maand nog de noodklok over van de verzamelde gegevens kunnen trends voor de perspectieven op de arbeidsmarkt voor de langere termijn worden voorspeld. middelbaar opgeleide jongeren. De schuld daarvan zou grotendeels bij de mbo-opleidingen “Twee zaken vallen op”, begint Cörvers. “De zelf liggen door starheid, verouderde werkwijzen arbeidsmarkt richt zich steeds meer op hoger en slechte voorlichting. opgeleiden en globaliseert in hoog tempo.” Dat lijkt geen goed nieuws voor middelbaar opgeleiden, “Ook wij zien dat de arbeidsmarkt steeds maar Cörvers nuanceert dat beeld. Of niet? meer mikt op hoger opgeleiden, zich vooral “Aan goed opgeleide mbo’ers heeft de arbeids- op technologisch vlak snel ontwikkelt en dat markt altijd behoefte. Maar nu even wat minder.” mbo’ers door hbo’ers worden verdrongen”, zegt Wiersma. Het mbo speelt daar volgens VERDRINGEN hem onvoldoende op in. “Sterker: het mbo Het is volgens de onderzoeker de crisis die roet werkt met uitgangspunten van dertig jaar in het eten gooit. Laag en middelbaar opgeleiden geleden en loopt daarom hopeloos achter de zijn vrijwel altijd de eersten die hier de gevolgen feiten aan. Middel baar opgeleiden dreigen zo de van ondervinden. Ook nu. “Het is dringen en verliezers te worden van de snel veranderende verdringen op de arbeidsmarkt”, constateert maat schappelijke verhoudingen en arbeidsmarkt.” Cörvers. “Dat komt door een sterke mate van onderbenutting.” De onderzoeker doelt op Starheid en te weinig onderscheidend vermogen hbo’ers en academici die door de tegenvallende zijn volgens Wiersma de voornaamste makken economie steeds vaker onder hun niveau gaan van het mbo. Zo zou zij te veel inspringen op werken. Als ze al een baan vinden. Gevolg: trendgevoelige opleidingen en te weinig op de mbo’ers vissen steeds vaker naast het net. daadwerkelijke wensen van het bedrijfsleven. “De meeste mbo-jongeren willen zo snel mogelijk “In de jaren 2007 tot en met 2011 werkte 20 tot 25 naar het hbo”, vervolgt Wiersma, “en ik kan ze procent van de hoger opgeleiden anderhalf jaar geen ongelijk geven. Het mbo wordt zo nood- ‘Met een waardevol na hun afstuderen nog onder zijn niveau”, gedwongen een voorportaal van het hbo voor verklaart Cörvers. “Bij hbo’ers en academici wie geen havo-diploma heeft.” mbo-diploma ligt de met een economische afstudeerrichting lag arbeidsmarkt nog dit percentage zelfs rond de 30 tot 35 procent.” Doorleren is volgens de vakbondsvoorzitter steeds voor je open’ Toch maakt hij zich niet al te grote zorgen over dan ook het credo voor de mbo’er. “Als je deze cijfers. Cörvers spreekt van een tijdelijk alleen niveau 1 en 2 hebt gedaan, heb je weinig Gertrud van Erp verschijnsel dat puur