Razvoj poslovnih aplikacija pristupom linija za proizvodnju softvera Roško, Zdravko Doctoral thesis / Disertacija 2015 Degree Grantor / Ustanova koja je dodijelila akademski / stručni stupanj: University of Zagreb, Faculty of Organization and Informatics Varaždin / Sveučilište u Zagrebu, Fakultet organizacije i informatike Varaždin Permanent link / Trajna poveznica: https://urn.nsk.hr/urn:nbn:hr:211:538011 Rights / Prava: In copyright Download date / Datum preuzimanja: 2021-10-09 Repository / Repozitorij: Faculty of Organization and Informatics - Digital Repository FAKULTET ORGANIZACIJE I INFORMATIKE Zdravko Roško RAZVOJ POSLOVNIH APLIKACIJA PRISTUPOM LINIJA ZA PROIZVODNJU SOFTVERA DOKTORSKI RAD Varaždin, 2015. FACULTY OF ORGANIZATION AND INFORMATICS Zdravko Roško BUSINESS APPLICATIONS DEVELOPMENT BASED ON SOFTWARE PRODUCT LINES APPROACH DOCTORAL THESIS Varaždin, 2015. PODACI O DOKTORSKOM RADU I. AUTOR Ime i prezime Zdravko Roško Datum i mjesto rođenja 12. studenog 1962., Sonković Naziv fakulteta i datum Ekonomski Fakultet Zagreb, 10. diplomiranja na VII stupnju studenog 1988. Sadašnje zaposlenje Adriacom software d.o.o. II. DOKTORSKI RAD Naslov Razvoj poslovnih aplikacija pristupom linija za proizvodnju softvera Broj stranica, slika, tabela, priloga, 265 stranica, 98 slika, 50 tablica, 1 bibliografskih podataka prilog, 197 bibliografskih podataka Znanstveno područje i polje iz Društvene znanosti / Informacijske i kojeg je postignut doktorat znanosti komunikacijske znanosti Mentori ili voditelji rada Prof. dr. sc. Vjeran Strahonja Fakultet na kojem je obranjen Fakultet organizacije i informatike doktorski rad Varaždin Oznaka i redni broj rada III. OCJENA I OBRANA Datum sjednice Fakultetskog vijeća 3. ožujka 2015. na kojoj je prihvaćena tema Datum predaje rada 15. lipnja 2015. Datum sjednice Fakultetskog vijeća na kojoj je prihvaćena pozitivna ocjena rada Sastav povjerenstva koje je rad Dr.sc. Danijel Radošević ocijenilo Dr.sc. Vjeran Strahonja Dr.sc. Mladen Varga Datum obrane doktorskog rada 31. kolovaza 2015. Sastav povjerenstva pred kojim je Dr.sc. Danijel Radošević rad obranjen Dr.sc. Vjeran Strahonja Dr.sc. Mladen Varga Dr.sc. Zlatko Stapić Dr.sc. Dragutin Kermek Datum promocije FAKULTET ORGANIZACIJE I INFORMATIKE Zdravko Roško RAZVOJ POSLOVNIH APLIKACIJA PRISTUPOM LINIJA ZA PROIZVODNJU SOFTVERA DOKTORSKI RAD Mentor: prof. dr. sc. Vjeran Strahonja Varaždin, 2015. FACULTY OF ORGANIZATION AND INFORMATICS Zdravko Roško BUSINESS APPLICATIONS DEVELOPMENT BASED ON SOFTWARE PRODUCT LINES APPROACH DOCTORAL THESIS Supervisor: prof. dr. sc. Vjeran Strahonja Varaždin, 2015. SAŽETAK Planski pristup ponovnoj upotrebi (engl. reuse) kod razvoja softvera, koji se naziva „linija za proizvodnju softvera“ (engl. software product lines), uspješno se primjenjuje u poslovnim sektorima kao što su mobilna telefonija, kućna elektronika, auto industrija, brodogradnja, avio industrija, vojna industrija, medicinska oprema, itd. Područje primjene ovog pristupa nije ograničeno samo na navedene industrije, već se odnosi na razvoj softvera općenito, pa tako i na razvoj poslovnih aplikacija. Međutim, primjena „linija za proizvodnju softvera“ u razvoju poslovnih aplikacija nije uobičajena. Studije slučaja i znanstvena literatura iz ovog područja, uglavnom opisuju primjenu ovog pristupa u navedenim sektorima, dok područje primjene u razvoju poslovnih aplikacija nije dovoljno istraženo. U ovoj disertaciji definiraju se: (1) funkcionalni zahtjevi referentne arhitekture za poslovne aplikacije prema pristupu linija za proizvodnju softvera, (2) implementiraju se artefakti referentne arhitekture, (3) provjerava korisnost (engl. usefulness) referentne arhitekture, te (4) predlažu i provjeravaju nove metrike za mjerenje utjecaja referentne arhitekture na održavljivost linije za proizvodnju softvera. Istraživanje je provedeno kroz primjenu artefakata predložene referentne arhitekture u jednoj financijskoj instituciji. Znanstveni doprinos odnosi se unaprjeđenje referentne arhitekture poslovnih aplikacija prema pristupu linija za proizvodnju softvera s ciljem njihovog jeftinijeg i bržeg razvoja i održavanja, te povećanja njihove kvalitete. Za mjerenje kvalitete poslovnih aplikacija razvijen je i potvrđen novi model i metrike za ocjenu održavljivosti linije za proizvodnju softvera za poslovne primjene. Ključne riječi: referentna arhitektura, linije za proizvodnju softvera, poslovne aplikacije, programski okvir, uzorci oblikovanja, poslovne komponente, metrike arhitekture. i ABSTRACT A software product lines as a planned approach to reuse in software development, has been successfully applied in business domains such as mobile phones, home electronics, automobile industry, shipbuilding, airline industry, military industry, medical equipment, etc. The use of this approach is not limited to those industries, but it could also be applied to the software development in general, including the development of business applications, which is not usual. Case studies and scientific literature in this area, mainly describe the use of this approach in mentioned domains, while the area of the business applications development has not been addressed enough. This dissertation defines: (1) functional requirements of reference architecture for business applications based on software product lines approach, (2) implementation of the reference architecture artifacts, (3) evaluate the usefulness of the reference architecture, and (4) propose and validate novel metrics to measure the impact of reference architecture on software product lines maintainability. The research was done using the proposed reference architecture artifacts in a financial institution. The scientific contribution is related to the improvement of reference architecture for business applications based on software product lines approach, with the goal to decrease cost and time of their development and maintenance, and increase their quality. To measure the quality of business applications we have developed and validated a new model and metrics for assessing the maintainability of the software product line for business applications. Keywords: reference architecture, software product lines, business applications, framework, design pattern, business components, architecture metrics. ii SADRŽAJ 1. UVOD ................................................................................................................................. 1 1.1. Predmet istraživanja ................................................................................................. 1 1.2. Motivacija za istraživanje ........................................................................................ 2 1.3. Dosadašnja istraživanja ............................................................................................ 4 1.4. Istraživačka pitanja .................................................................................................. 6 1.5. Ciljevi i hipoteze istraživanja ................................................................................... 8 1.6. Kontekst istraživanja .............................................................................................. 10 1.7. Metodologija istraživanja ....................................................................................... 11 1.8. Znanstveni doprinosi .............................................................................................. 12 1.9. Struktura disertacije ............................................................................................... 13 2. POSLOVNE APLIKACIJE .............................................................................................. 15 2.1. Opis i definicija poslovnih aplikacija .................................................................... 15 2.2. Povijesni razvoj poslovnih aplikacija .................................................................... 18 2.3. Arhitektura informacijskih sustava ........................................................................ 20 Proces definiranja arhitekture ................................................................................ 21 Specifikacija zahtjeva arhitekture sustava ............................................................. 22 Referentna arhitektura sustava ............................................................................... 23 Funkcionalni zahtjevi referentne arhitekture za poslovne aplikacije ..................... 24 2.4. Razvoj referentne arhitekture poslovnih aplikacija ............................................... 25 Dizajn referentne arhitekture ................................................................................. 25 Opis referentne arhitekture .................................................................................... 26 Postojeće referentne arhitekture ............................................................................. 27 2.5. Provjera kvalitete softvera ..................................................................................... 28 Definicija kvalitete softvera ................................................................................... 28 Metode i tehnike analize kvalitete arhitekture ....................................................... 29 Metrike kvalitete referente arhitekture ................................................................... 30 2.6. Životni ciklus poslovnih aplikacija ........................................................................ 33 Razvoj poslovnih aplikacija ..................................................................................