Maciej Mrozowski Tatiana Popadiak-Kuligowska Ekspertyza programów informacyjnych głównych wydań TVP1 Wiadomości, TVN Fakty, Polsat Wydarzenia z okresu 4.02.2016 r. do 11.02.2016 r. Raport końcowy Warszawa, marzec 2016 1 WSTĘP ...................................................................................................................................................... 4 ZAŁOŻENIA, METODOLOGIA, NARZĘDZIA ............................................................................................... 5 USTALENIA OGÓLNE ................................................................................................................................ 8 PODSUMOWANIE .................................................................................................................................. 12 TEMATYKA AUDYCJI INFORMACYJNYCH ............................................................................................... 15 Lokalizacja przestrzenna newsów ..................................................................................................... 15 Tematyka newsów ............................................................................................................................. 18 Podsumowanie i wnioski ................................................................................................................... 33 ŚWIAT PRZEDSTAWIONY W NEWSACH ................................................................................................. 36 Wymowa newsów – sposoby przyciągnięcia uwagi widza ................................................................ 45 Podsumowanie i wnioski ................................................................................................................... 49 KONSTRUKCJA NEWSÓW – WARSZTAT DZIENNIKARSKI ....................................................................... 52 Podsumowanie i wnioski ................................................................................................................... 69 ANALIZA JAKOŚCIOWA – WYBRANE PRZYKŁADY .................................................................................. 74 Podsumowanie i wnioski z analizy jakościowej ............................................................................... 101 ZAŁĄCZNIKI .......................................................................................................................................... 107 Załącznik 1 - Transkrypcje newsów ................................................................................................. 107 Załącznik 2 – Wypowiedzi w newsach (cytaty i setki) ..................................................................... 120 Załącznik 3 – Spis newsów ............................................................................................................... 131 Załącznik 4 – Klucz kodowy ............................................................................................................. 136 Tabela 1. Lokalizacja przestrzenna newsów – ogółem ....................................................................... 15 Tabela 2. Lokalizacja przestrzenna newsów – kraj .............................................................................. 16 Tabela 3. Lokalizacja przestrzenna newsów - zagranica ..................................................................... 16 Tabela 4. Spis tematów pojawiających się głównych wydaniach programów informacyjnych ........ 19 Tabela 5. Średnia liczba sekund na temat ........................................................................................... 20 Tabela 6. Tematyczna złożoność newsów ........................................................................................... 22 Tabela 7. Tematyka informacji – tematyka polityczna ........................................................................ 23 Tabela 8. Agenda tematyki politycznej ................................................................................................ 24 Tabela 9. Tematyka informacji – tematyka gospodarcza/ekonomiczna ............................................ 27 2 Tabela 10. Tematyka informacji – tematyka społeczna ...................................................................... 30 Tabela 11. Rodzaj ludzkiej aktywności definiujący charakter newsa ................................................. 37 Tabela 12. Podstawy konstrukcji świata przedstawionego – Fakty (TVN) ......................................... 39 Tabela 13. Podstawy konstrukcji świata przedstawionego – Wydarzenia (Polsat) ........................... 41 Tabela 14. Podstawy konstrukcji świata przedstawionego – Wiadomości (TVP1) ............................ 42 Tabela 15. Sposoby wzbudzania zainteresowania, wymowa newsów............................................... 46 Tabela 16. Oryginalność (inspiracja) newsa ......................................................................................... 52 Tabela 17. Źródło informacji ................................................................................................................ 53 Tabela 18. Zapowiedź newsa przez prowadzącego program .............................................................. 53 Tabela 19. Sposób (forma) prezentowania informacji faktograficznych ............................................ 57 Tabela 20. Wielostronność, zróżnicowanie i zrównoważenie opisu zdarzeń ..................................... 58 Tabela 21. Przyczyny relacjonowanych zdarzeń .................................................................................. 61 Tabela 22. Wyjaśnienia opisywanych zdarzeń .................................................................................... 61 Tabela 23. Wypowiedzi dotyczące skutków opisywanych zdarzeń .................................................... 62 Tabela 24. Czego dotyczy komentarz ................................................................................................... 65 Tabela 25. Ocena wyrażona w komentarzu ......................................................................................... 65 Tabela 26. Tendencja wyrażona w komentarzu .................................................................................. 66 Tabela 27. Cytaty i setki – zestawienie ogólne (kto mówi) ............................................................... 120 Tabela 28. Wypowiedzi poszczególnych stron na dane tematy........................................................ 121 Tabela 29. Rodzaj wypowiedzi poszczególnych stron ....................................................................... 129 Tabela 30. Spis newsów ...................................................................................................................... 131 3 WSTĘP 1. Ekspertyza przygotowana na zlecenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. 2. Przedmiotem ekspertyzy jest analiza zawartości ośmiu wskazanych przez zleceniodawcę wydań programów informacyjnych: Wiadomości (TVP1), Fakty (TVN), Wydarzenia (Polsat), które zostały wyemitowane w dniach 4 – 11 lutego 2016 roku, czyli łącznie 24 audycje informacyjne. 3. Celem ekspertyzy jest określenie zawartości treściowej, sposobu konstruowania informacji (newsów) oraz dziennikarskich standardów warsztatowych telewizyjnych audycji informacyjnych wskazanych wyżej nadawców, ze szczególnym uwzględnieniem powinności nadawcy publicznego, wynikających z art.21pkt. 1 i 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, a więc ustalenie, czy główne wydania audycji informacyjnej TVP1 Wiadomości cechują się „pluralizmem, bezstronnością, wyważeniem i niezależnością oraz innowacyjnością, wysoką jakością i integralnością przekazu”, jak nakazuje to ww. art. ustawy. 4. Podstawą ekspertyzy są założenia, koncepcja i narzędzia badawcze zaproponowane przez wykonawców zlecenia i zaakceptowane przez zleceniodawcę. 5. Ekspertyzę wykonano w okresie 10 – 31 marca 2016 roku. 4 ZAŁOŻENIA, METODOLOGIA, NARZĘDZIA Ekspertyza przedstawia najważniejsze wyniki ilościowej i jakościowej analizy audycji informacyjnych wskazanych przez zleceniodawcę wraz z uwagami dotyczącymi najważniejszych cech charakterystycznych oraz podobieństw i różnic. Analiza ilościowa obejmowała trojakiego rodzaju wskaźniki dotyczące: umiejscowienia i tematyki poszczególnych informacji, świata przedstawionego w newsach, konstrukcji newsów (tj. standardów warsztatu dziennikarskiego). Narzędziem analizy ilościowej był przystosowany do potrzeb badania klucz kodowy, wykorzystywany w przeszłości do analiz realizowanych na zlecenie TVP. Klucz kodowy stanowi załącznik do raportu. Wyniki analizy zostały zweryfikowane przez obydwoje wykonawców zlecenia. Ze względu na przyjęty czas realizacji zlecenia analizę jakościową ograniczono do wybranych informacji. Zakładając – zgodnie z postanowieniami ustawy o radiofonii i telewizji – że nadawcy niepubliczni mają pełną swobodę w zakresie kształtowania treści i formy dziennikarskiego przekazu, natomiast nadawca publiczny podlega szczególnym wymogom określonym w art. 21 tejże ustawy, analizie jakościowej poddane zostały tylko materiały informacyjne programu TVP1 Wiadomości dotyczące kontrowersyjnych wydarzeń i zagadnień. Ustalenia analizy jakościowej stanowią uzupełnienie i komentarz do przedstawionych wyników analizy ilościowej, natomiast kilka przykładów zostało przedstawionych szczegółowo wraz z transkrypcją werbalnej treści przekazu. Podstawową jednostką analizy był news definiowany jako wydzielona w strukturze audycji informacyjnej część redakcyjna obejmująca przekaz od zapowiedzi danego newsa przez prezentera do zapowiedzi następnego newsa. Każdy news mógł być kodowany