vr 25 juni 2021 20.00 Kamermuziekzaal SALON LIBEER Rondom Bachs Welgetemperd Klavier © Isabelle Françaix Uitvoerders en programma Klavieren in soorten Julien Libeer: piano Johann Sebastian Bach Johann Sebastian Bach Chris Maene: spreker Prelude & fuga in F, BWV856 uit Das Prelude & fuga in B, BWV868 uit Das en maten wohltemperirte Clavier I wohltemperirte Clavier I — Wij zetten de belangrijkste Gesprek met Chris Maene Arnold Schönberg (1874-1951) verschillen tussen een Johann Sebastian Bach (1685-1750) Sechs kleine Klavierstücke, opus 19 (1911) hedendaagse Steinway Prelude & fuga in C, BWV846 uit Das Johann Sebastian Bach en een rechtsnarige wohltemperirte Clavier I (1822) Prelude & fuga in Fis, BWV858 uit Das concertvleugel, een wohltemperirte Clavier I innovatief type piano Ludwig van Beethoven (1770-1827) ontwikkeld door de Chris Bagatelle in c, WoO52 (1797) Johannes Brahms (1833-1897) Maene Factory, nog eens op Capriccio in fis, opus 76 (1871) een rijtje. Johann Sebastian Bach Prelude & fuga in Cis, BWV848 uit Das Johann Sebastian Bach Steinway wohltemperirte Clavier I Prelude & fuga in G, BWV860 uit Das • 88 toetsen wohltemperirte Clavier I • gekruiste besnaring Frédéric Chopin (1810-1849) • homogene en krachtige Mazurka in cis, opus 63 (1847) Dmitry Shostakovich (1906-1975) klank in de verschillende 25 JUNI 2021 Prelude in g, opus 87 (1950-51) registers 25 JUNI 2021 Johann Sebastian Bach • 274 cm lang Prelude & fuga in D, BWV850 uit Das Johann Sebastian Bach • dé standaard wohltemperirte Clavier I Prelude & fuga in As, BWV862 uit Das concertvleugel wohltemperirte Clavier I Sergey Rachmaninov (1873-1943) Chris Maene Straight Strung Prelude in d, opus 23 nr.3 (1903) Ferruccio Busoni (1866-1924) Concert Grand Piano Prelude in gis, opus 37, BV181 (1879-80) • 90 toetsen Johann Sebastian Bach • rechte besnaring Prelude & fuga in Es, BWV852 uit Das Johann Sebastian Bach • de baspartij, het wohltemperirte Clavier I Prelude & fuga in A, BWV864 uit Das middenregister en wohltemperirte Clavier I de hogere tonen hebben Gabriel Fauré (1845-1924) allemaal een eigen Prelude in es, opus 103 (1909-10) György Ligeti (1823-2006) klankkleur I. Sostenuto – Misurato – Prestissimo (A/D) • 284 cm lang Johann Sebastian Bach uit Musica ricercata (1951-53) • combineert de kracht Prelude & fuga in E, BWV854 uit Das van een moderne wohltemperirte Clavier I Johann Sebastian Bach concertvleugel met de Prelude & fuga in Bes, BWV866 uit Das Met de steun van klank van een historisch Maurice Ravel (1875-1937) wohltemperirte Clavier I exemplaar Fugue in e uit Le tombeau de Couperin (1914-17) Max Reger (1873-1916) Two-part canon in bes, WoOIII/4 (1895) KLAVIER LEZING & DEBAT — 02 — — 03 — Rondom Bachs Welgetemperd Klavier Das wohltemperirte Clavier, boek 1, dat toonaarden doorlopen. Maar een echt is vierentwintig keer het muzikale koppel systematisch traject door alle majeur prelude en fuga, in alle toonaarden. Twaalf en mineur toonsoorten komt er pas in ‘Het verrassende opzet van in majeur – die worden vanavond gespeeld Das wohltemperirte Clavier. Dat zoiets – en twaalf in mineur. In de partituur zelf überhaupt mogelijk was, is te danken dit concert biedt een gelegenheid staan de preludes en fuga’s netjes op aan de experimenten met alternatieve om de affectieve en emotionele een rij: de eerste in C, de tweede in c, de stemmingen van klavierinstrumenten volgende in Cis, de vierde in cis, enzovoort. die toen opgang maakten. bijklank van elke toonsoort Toen Bach in 1722 de bundel voltooide, Tot aan het begin van de 18e eeuw had hij wellicht niet kunnen denken dat was het immers de gewoonte om voor opnieuw te leren smaken.’ er twintig jaar later nog een tweede boek toetsinstrumenten de natuurlijke (reine) met 24 preludes en fuga’s zou volgen. stemming te gebruiken. Dat bracht echter één aanzienlijk nadeel met zich mee: niet Zoals aangegeven in de titel van het werk is alle toonsoorten klinken in deze stemming Das wohltemperirte Clavier in oorsprong een even zuiver. Eenvoudig gezegd komt het publiceerden hun bevindingen in geleerde waarin Bachs klaviermuziek van oudsher didactisch werk: ‘Zum Nutzen und Gebrauch erop neer dat alleen toonaarden die dicht traktaten. Rond 1690 beval Werckmeister een belangrijke pijler vormt. Elk van der Lehr-begierigen musikalischen Jugend, bij C liggen, zuiver klonken. Hoe verder de ‘gelijkzwevende stemming’ aan, hen ontwikkelde als componist een of als auch derer in diesem Studio schon van C verwijderd, hoe onzuiverder de waarbij de onzuiverheden eigen aan de ander aspect van Bachs erfenis verder. habil seyenden besonderem Zeitvertreib’ muziek klonk. Dit verklaart waarom je in de natuurlijke stemming ‘getemperd’ worden Beethoven en Brahms vonden voornamelijk (‘Zowel ter lering van de leergierige klaviermuziek uit de late renaissance en de door ze bij wijze van spreken gelijkmatig aanknopingspunten in het doorgedreven muzikale jeugd als ter vermaak van zij die vroege barok bepaalde toonsoorten wel, te verspreiden over alle toonaarden. Voor constructivisme van Bach, terwijl Chopin in deze materie al onderlegd zijn’). Met en andere helemaal niet zult aantreffen. een klavecimbel of clavichord in deze en Rachmaninov voortbouwen op Bachs 25 JUNI 2021 de ‘muzikale jeugd’ had Bach allicht zijn Nu waren deze stemmingssystemen al nieuwe getemperde stemming schreef genie om een muzikaal idee of een 25 JUNI 2021 eigen zoon Wilhelm Friedemann voor ogen. sinds de antieke oudheid een bron van Bach zijn Wohltemperirte Clavier. gemoedsstemming volmaakt te ontvouwen Toen Bach bij de tiener een uitgesproken controverse, maar op het einde van de 17e binnen het bestek van een korte prelude. muzikale aanleg zag, stelde hij rond 1720 een eeuw bereikte de ontevredenheid over de Julien Libeer speelt uit het eerste boek Busoni en Reger zijn elk op hun eigen manier stapsgewijze klaviermethode samen, het beperkingen van de oudere stemmingen de twaalf preludes en fuga’s in majeur. een soort Bach van de vroege 20e eeuw: zogenaamde Klavierbüchlein für W.F. Bach. zowat het kookpunt. Duitse muziektheoretici Elke prelude en fuga wordt geflankeerd Busoni door Bachs muziek te verzoenen Hij schotelt de klavierleerling eerst enkele zoals Andreas Werckmeister door een klavierstuk in de gelijknamige met de virtuoze pianistiek van de 19e eeuw, eenvoudige preludes en de Tweestemmige experimenteerden met alternatieven en mineurtoonaard dat uit een andere Reger door strenge vormpatronen uit de Inventies voor. Daarna volgen de Engelse en tijd dateert. Deze schaduwstukken zijn barok, zoals de canon, nieuw leven in te Franse Suites, en pas dan is de klavierspeler onderling heel verschillend: van Brahms blazen. Misschien is Arnold Schönberg volgens Bach toe aan de preludes en tot Ligeti, van Beethoven tot Shostakovich, nog het verst gegaan in het doordenken fuga’s van Das wohltemperirte Clavier. van Chopin tot Schönberg. De combinatie van tendensen uit Bachs muziek. In zijn Uit deze volgorde blijkt dat Bach aan het van latere klankwerelden met Bachs atonale Sechs kleine Klavierstücke, opus fuga-spel de hoogste moeilijkheidsgraad • Das wohltemperirte Clavier was rigoureuze rechtlijnigheid opent echter 19 liet het constructief werken met kleine toekent. Het vraagt immers niet alleen oorspronkelijk een didactisch onvermoede perspectieven. Bovenal biedt muzikale motieven – helemaal in de geest vingervaardigheid, maar ook en vooral een werk, met twaalf preludes en het verrassende opzet van dit concert van Bach – hem zelfs toe om uiteindelijk groot muzikaal doorzicht om het gelaagde fuga’s, in alle toonaarden. een gelegenheid om de affectieve en het houvast van de tonaliteit los te laten. polyfone stemmenweefsel van een fuga • Julien Libeer speelt ze emotionele bijklank van elke toonsoort – transparant tot uitdrukking te brengen. allemaal, telkens geflankeerd een register dat Bach meesterlijk wist te — Jan Christiaens Daarnaast hechtte Bach kennelijk ook door een klavierstuk in de bespelen – opnieuw te leren smaken. veel belang aan het kunnen spelen in gelijknamige mineurtoonaard Nagenoeg alle componisten van de verschillende toonaarden. In de Inventies uit een andere tijd. schaduwstukken studeerden ook orgel (G. alsook in de Engelse en Franse Suites Fauré en G. Ligeti) of piano (alle anderen, laat hij de klavierspeler verschillende behalve A. Schönberg), een opleiding — 04 — — 05 — ZA 22 MEI – ZO 29 AUG 2021 Biografieën Vincen Beeckman & Kasper Demeulemeester Sinds hij op twintigjarige leeftijd de Chris Maene (BE) leerde de kunst van het The Invisible Cowboy prestigieuze Juventusprijs ontving, instrumenten maken in het pianoatelier van werd Julien Libeer (BE) door binnen- en zijn ouders, opgericht in 1938. Van jongs af buitenlandse pers geprezen als een van de aan werd het een passie en op zijn zestiende In de fotografische installatie The Invisible meest markante muzikale persoonlijkheden maakte hij zijn eerste instrument. Sindsdien Cowboy volgen we het spoor van Vincen van de jonge generatie. Na verschillende bouwde, restaureerde en verzamelde Maene Beeckman en Kasper Demeulemeester door masterclasses vervolmaakte Libeer in gretig unieke instrumenten. Momenteel het mythische Wilde Westen. Vincen toont 2014 zijn pianostudies aan de Muziekkapel bezit hij een collectie van meer dan 300 een reeks beelden die hij maakte tijdens zijn Koningin Elisabeth, eerst onder de leiding unieke piano’s en pianofortes, met een tochten door de Verenigde Staten. Op een van Abdel Rahman El Bacha, daarna voorkeur voor concertpiano’s. Vele ervan van die reizen kreeg hij in een motel aan Lake bij