I NAUKOWA SERIA WYDAWNICZA „CZARNY ROMANTYZM” Redaktorzy tomu: Żywimy nadzieję, że czytelnik dzisiejszy, żyją- – Prof. Steffen Dietzsch - Humboldt-Univer- cy w XXI-wiecznej cywilizacji, wyjaławiającej sität zu Berlin Edycję Fausta Augusta Klingemanna w przekładzie zapoznanego pisarza, księ- świat z dziwności, tajemnicy, a więc i z poezji – – Prof. Jarosław Ławski - Katedra Badań Fi- cia Edwarda Lubomirskiego, jak również nowatorskiej w swojej treści przed- chętnie sięgnie po pozycje z Naukowej Serii Wy- lologicznych „Wschód - Zachód” mowy tłumacza, należy uznać za cenne przedsięwzięcie naukowe redaktorów dawniczej „Czarny Romantyzm”. Lektura pro- – Prof. Marta Kopij-Weiß - Instytut Filologii serii „Czarny Romantyzm”. Wartość poznawczą recenzowanego tomu wzboga- ponowanych książek dostarczy okazji do snucia Germańskiej UWr. cają wnikliwe, rzetelne wprowadzenia autorstwa interdyscyplinarnego zespołu refleksji egzystencjalnej i filozoficznej, ukierun- – Prof. Leszek Libera - Uniwersytet Zielono- badaczy, którzy w swoich studiach prezentują Lubomirskiego jako prekursora kowanej na zgłębienie istoty świata i człowieka górski romantyzmu i znawcę niemieckiej literatury faustycznej, a także podejmują oraz być może umożliwi przeżycie całej skali – Dr Łukasz Zabielski - Książnica Podlaska analizę jego warsztatu tłumacza oraz aktywnej roli, jaką odegrał on w polsko- uczuć romantycznych, a przede wszystkim me- w Białymstoku niemieckim dyskursie romantycznym. Najnowszy „czarnoromantyczny” tom lancholii i grozy. Czarny romantyzm to literatura zasługuje bez wątpienia na miano ważnego wydarzenia w zakresie edycji zapo- wyrosła z odczucia demonicznej obcości świata W najbliższym czasie w NSW „Czarny Ro- mnianych dzieł XIX-wiecznej literatury romantycznej. i jego zła. To literatura będąca efektem wyobraźni mantyzm” ukażą się: uwolnionej z racjonalistycznych schematów po- Z Recenzji dr. hab. Marka Podlasiaka (UMK, Toruń) znawczych. Wyobraźni więc rozjątrzonej, z pasją - A. A. Jakubowski, Wspomnienia polskiego atakującej niewytłumaczalną zapamiętałość losu wygnańca, przeł. P. Oczko, J. Ławski, 2013 w bezwzględnym miażdżeniu człowieka i upo- - R. Zmorski, Lesław, opr. H. Krukowska, Kiedy książę Edward Kazimierz Lubomirski tłumaczył Fausta, nowoczesny rczywie mierzącej się z niedocieczoną tajemni- 2014 utwór Klingemanna, dramat o ciemnościach spotkania człowieka i demona, FAUST cą życia. Utwory wyrosłe z ducha romantyzmu, - T. A. Olizarowski, Poematy, opr. M. Burzka- miał dopiero dwadzieścia trzy lata. Książę, obiecujący prawnik zatrudniony usiłujące dotknąć irracjonalnej strony bytu i du- -Janik, 2014 w dyplomacji rosyjskiej w Wiedniu, Berlinie i Londynie, zagorzały zwolennik szy ludzkiej, nie straciły do dziś swej głębi i siły romantycznej literatury niemieckiej przeciwstawianej wówczas francuskiej, poznawczej, a co za tym idzie i walorów este- podjął się zadania wyrastającego ze sprzecznych sił targających jego krótkim tycznych. Redakcja Serii „Czarny Romantyzm” życiem (zmarł w wieku lat dwudziestu siedmiu), z walki lucyferycznego pra- wyraża nadzieję, że zainteresuje ona ambitniej- gnienia wolności, demonicznej ekspansji własnej natury z literą prawa i kano- szego Czytelnika, który ma świadomość, że jego nem akceptowanych zachowań społecznych. człowieczeństwo ujawnia się przede wszystkim Rozwiązaniem tego konfliktu, będącego źródłem cierpienia i zarazem podsta- w żywym odczuciu nieustannej potrzeby usen- wą racjonalnego oglądu sprzeczności ludzkiego losu stał się układ z diabłem sownienia egzystencji, w napięciu myśli usiłują- rozumiany jako umowa prawna nakazująca pełne wywiązanie się z wynikają- cej zgłębić mroczną tajemnicę bytu. cych z niej kontrybucji. Kto raz zaprosił diabła na spotkanie – musi już zawsze liczyć się z jego obecnością i po kres życia mierzyć się z demonem (w polskim Redaktorzy serii Czarny Romantyzm tłumaczeniu jest nim postać Nieznajomego). To określa związek idei polskiego pisarza z czarnym, ale również lucyferycznym, romantyzmem, który demo- Klingemann A. E. F. niczne światło odnajduje w ciemnych przestrzeniach procesu przemiany losu August Ernst Friedrich Klingemann indywiduum i dojrzewaniu człowieka do wolności. Czytelnik polski po prawie dwustu latach otrzymuje dzieło niezwykle istotne dla poznania romantyzmu i jego egzystencjalnych przepaści; Faust Klinge- manna, dramat wydobyty z nieistnienia pozwoli głębiej spojrzeć na polski romantyzm i jego związki z europejską filozofią egzystencjalną XIX wieku, dostrzec w tej filozofii źródła wielu postaw współczesnych nam ludzi, których FAUST myśli i czyny, będące na granicy prawa i bluźnierstwa, oceniamy często jedno- znacznie negatywnie spoglądając na innego człowieka ze szczytu własnej pychy - nieświadomi prawdziwych źródeł indywidualnego buntu. Przekład i wstęp Z Recenzji prof. dr. hab. Włodzimierza Szturca (UJ, Kraków) Edwarda Lubomirskiego ISBN 978-83-64081-02-6 faust okladka montaz.indd 1 2014-05-27 10:35:46 FAUST Lubomirski Book.indb 1 2014-05-28 08:53:11 KATEDRA BADAŃ FILOLOGICZNYCH „WSCHÓD – ZACHÓD” WYDZIAŁ FILOLOGICZNY UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU WYDAWNICTWO ALTER STUDIO Lubomirski Book.indb 2 2014-05-28 08:53:11 August Ernst Friedrich Klingemann FAUST TRAGEDIA W PIĘCIU AKTACH Przekład i wstęp księcia Edwarda Lubomirskiego Wydanie polsko-niemieckie Redakcja tomu, opracowanie tekstu, przypisy i bibliografia Łukasz Zabielski Wprowadzenie Jarosław Ławski, Steffen Dietzsch, Leszek Libera i Marta Kopij-Weiß Białystok 2013 Lubomirski Book.indb 3 2014-05-28 08:53:11 NAUKOWA SERIA WYDAWNICZA „CZARNY ROMANTYZM” REDAKCJA SERII Jarosław Ławski (Przewodniczący) Marcin Bajko, Grzegorz Czerwiński, Anna Janicka, Krzysztof Korotkich, Grzegorz Kowalski, Dariusz Kukiełko, Marek Olesiewicz, Iwona E. Rusek, Michał Siedlecki, Łukasz Zabielski RADA REDAKCYJNA Halina Krukowska – Przewodnicząca (UwB), Alina Kowalczykowa (IBL PAN), Elżbieta Nowicka (UAM), Wojciech Gutowski (UKW), Maria Kalinowska (UW, UMK), Michał Kuziak (UW), abp Edward Ozorowski (UwB), Leszek Libera (UZ), Marek Nalepa (URz), Mikołaj Sokołowski (IBL PAN), Jolanta Sztachelska (UwB), Włodzimierz Szturc (UJ), Zbigniew Kaźmierczak (UwB) Recenzenci tomu: prof. dr hab. Włodzimierz Szturc (UJ) dr hab. Marek Podlasiak (UMK) Redakcja tomu: Łukasz Zabielski Noty o Autorach: Jarosław Ławski Streszczenie: dr Jacek Partyka, mgr Małgorzata Biergiel Indeks nazwisk: Michał Siedlecki Korekta: Zespół Skład, koncepcja graficzna, wybór ilustracji: Alter Studio Redakcja techniczna: Dariusz Kukiełko, Marek Olesiewicz Praca naukowa finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyż- szego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2013-2017. © Copyright by Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2013 Na okładce wykorzystano fragment obrazu Eugène’a Delacroix Faust i Mefistofeles. Ilustracje w tekście pochodzą z książki Franza Neuberta Vom Doctor Faustus zu Goethes Faust, Leipzig 1932. ISBN 978-83-64081-02-6 Druk: Alter Studio 15-082 Białystok, ul. Świętojańska 8, lok. 5 tel. 85 732 01 88 www.alterstudio.com.pl Lubomirski Book.indb 4 2014-05-28 08:53:12 PISMA ZEBRANE KSIĘCIA EDWARDA LUBOMIRSKIEGO (1796–1823) Komitet Naukowy Edycji 1. Mariya Bracka (Uniwersytet im. Tarasa Szewczenki w Kijowie) 2. Steffen Dietzsch (Humboldt–Universität zu Berlin) 3. Bogusław Dybaś (Stacja PAN w Wiedniu) 4. Joanna Dziedzic (Uniwersytet w Białymstoku) 5. Anna Janicka (Uniwersytet w Białymstoku) 6. Marta Kopij-Weiß (Uniwersytet Wrocławski) 7. Grzegorz Kowalski (Książnica Podlaska w Białymstoku) 8. Krystyna Krzemieniowa (Warszawa) 9. Leszek Libera (Uniwersytet Zielonogórski) 10. Jarosław Ławski (KBF „W – Z”) – Przewodniczący 11. Grzegorz Moroz (Uniwersytet w Białymstoku) 12. Marek Nalepa (Uniwersytet Rzeszowski) 13. Jacek Partyka (Uniwersytet w Białymstoku) 14. Alois Woldan (Uniwersytet Wiedeński) 15. Łukasz Zabielski (Książnica Podlaska w Białymstoku) Lubomirski Book.indb 5 2014-05-28 08:53:12 Portret księcia Edwarda Lubomirskiego. Lubomirski Book.indb 6 2014-05-28 08:53:12 SPIS TREŚCI Od Redakcji ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������9 Jarosław Ławski Książę Edward Lubomirski – prekursor romantyzmu ���������������������������������11 Steffen Dietzsch Faust Kligemanna – konteksty epoki . 35 Leszek Libera Lubomirski – tłumacz Fausta Klingemanna. 51 Marta Kopij-Weiß Edward Lubomirski w polsko-niemieckim dyskursie romantycznym . 59 Łukasz Zabielski Zasady wydania �������������������������������������������������������������������������������������������69 August Ernst Friedrich Klingemann [Edward Lubomirski] Wstęp. 71 I. Faust. Tragedia w pięciu aktach ���������������������������������������������������������������91 II. Faust. Ein Trauerspiel in Fünf Acten . 233 Bibliografia . 387 Noty o Autorach . 395 Zusammefassung ���������������������������������������������������������������������������������������������������397 Summary. 399 Indeks nazwisk . 401 Lubomirski Book.indb 7 2014-05-28 08:53:12 Podobizna pierwszej strony polskiego wydania Fausta A.E.F. Klingemanna. Lubomirski Book.indb 8 2014-05-28 08:53:14 OD REDAKCJI Przedkładany Państwu XXIV tom naukowy Serii Wydawniczej „Czarny Ro- mantyzm”, ukazującej się od 1994 roku, z kilku powodów ma charakter specjalny. Po pierwsze więc, inauguruje on wielotomową, jakże potrzebną, edycję rzadkich tek- stów z końca XVIII i z XIX wieku związanych z szeroko rozumianym „czarnoroman- tycznym”, „ciemnym”, „nocnym”, nokturalnym nurtem literatury. Tomy ukazywać się będą w ramach projektu zaaprobowanego do realizacji w konkursie Naukowe-