0 DIAGNOZA OKREŚLAJĄCA OBSZARY ZDEGRADOWANE I OBSZARY REWITALIZACJI W GMINIE NYSA 1 Spis treści 1. Wstęp .................................................................................................................................................... 2 2. Ogólna charakterystyka Gminy Nysa ..................................................................................................... 6 2.1. Położenie i powierzchnia ............................................................................................................... 6 2.2. Rys historyczny .............................................................................................................................. 7 3. Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych ............. 8 3.1. Diagnoza zjawisk społecznych ....................................................................................................... 8 Demografia ............................................................................................................................................ 8 Pomoc społeczna ................................................................................................................................. 23 Przestępczość ...................................................................................................................................... 24 3.2. Diagnoza czynników gospodarczych ........................................................................................... 26 Gospodarka i przedsiębiorczość .......................................................................................................... 26 Rynek pracy i bezrobocie ..................................................................................................................... 30 3.3. Diagnoza czynników środowiskowych ........................................................................................ 35 Położenie i uwarunkowania przestrzenne .......................................................................................... 35 Ochrona przyrody ................................................................................................................................ 47 Lasy ...................................................................................................................................................... 49 Gleby .................................................................................................................................................... 50 Wody powierzchniowe ........................................................................................................................ 50 Powietrze atmosferyczne .................................................................................................................... 51 Hałas .................................................................................................................................................... 53 Gospodarka odpadami ........................................................................................................................ 54 3.4. Diagnoza czynników przestrzenno-funkcjonalnych .................................................................... 57 Układ przestrzenny .............................................................................................................................. 57 Uwarunkowania funkcjonalne ............................................................................................................. 66 3.5. Diagnoza czynników technicznych .............................................................................................. 87 Infrastruktura sieciowa ........................................................................................................................ 87 Mieszkalnictwo .................................................................................................................................... 90 4. Obszary zdegradowane i obszary rewitalizacji .................................................................................... 97 4.1. Stan kryzysowy i obszary zdegradowane ......................................................................................... 97 4.2. Obszar rewitalizacji ......................................................................................................................... 135 Spis tabel, rysunków i map ........................................................................................................................ 149 2 1. Wstęp Rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie programu rewitalizacji.1 Definicja rewitalizacji podkreśla kilka istotnych zagadnień i wyzwań związanych z procesem wychodzenia ze stanu kryzysowego obszaru kryzysowego. Po pierwsze proces rewitalizacji powinien być realizowany w sposób kompleksowy, tj. w taki sposób, który nie tylko rozwiązuje lub eliminuje wybrane zagrożenia i problemy, ale także w sposób pozwalający na wykorzystanie mocnych stron nie tylko obszaru rewitalizowanego, ale całej gminy, jak również potencjału otoczenia zewnętrznego, traktowanych jako szanse rozwoju. Takie kompleksowe podejście do rewitalizacji oznacza, że działania podejmowane na rzecz wychodzenia ze stanu kryzysowego powinny wpisywać się w szerszy nurt realizacji polityki rozwoju całej gminy i jej otoczenia, w szczególności otoczenia powiązanego funkcjonalnie z gminą. Po drugie proces rewitalizacji powinien być prowadzony w sferach społecznej, przestrzennej i gospodarczej, tj. być ukierunkowany na wieloaspektowe podejście oraz rezultaty. Kluczowe dla właściwego zdiagnozowania skali poszczególnych problemów, a tym samym wybór zawężonych terytorialnie obszarów do rewitalizacji powinien być poprzedzony rzetelną diagnozą. Diagnoza powinna wskazać stany kryzysowe na obszarze miasta, zarówno w sferze terytorialnej, ale przede wszystkim w sferze kategorii problemów. Ostateczny wybór obszarów do rewitalizacji powinien być wyborem najefektywniejszej ścieżki działań, w kontekście oczekiwanych rezultatów, tj. wynikać z rangi lub znaczenia wybranych zagadnień jak też obszarów rewitalizacji dla polityki rozwoju całej gminy. Po trzecie, istotną rolę w procesie tworzenia i realizacji programu rewitalizacji odgrywa partycypacja społeczna, która obejmuje przygotowanie, prowadzenie i ocenę rewitalizacji w sposób zapewniający aktywny udział interesariuszy. W toku przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji dąży się, aby działania, skutkowały wypowiedzeniem się przez wszystkich interesariuszy. Interesariuszami procesu rewitalizacji są w szczególności: 1) mieszkańcy obszaru rewitalizacji oraz właściciele, użytkownicy wieczyści nieruchomości i podmioty zarządzające nieruchomościami znajdującymi się na tym obszarze, w tym spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe i towarzystwa budownictwa społecznego; 2) mieszkańcy gminy inni niż wymienieni powyżej; 3) podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność gospodarczą; 4) podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność społeczną, w tym organizacje pozarządowe i grupy nieformalne; 5) jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne; 6) organy władzy publicznej; 7) podmioty, inne niż wymienione w pkt 6, realizujące na obszarze rewitalizacji uprawnienia Skarbu Państwa. Oznacza to, że sam proces rewitalizacji powinien być tak zaplanowany, aby umożliwić czynny udział wybranych grup społecznych i tzw. aktorów rozwoju lokalnego. Udział interesariuszy powinien zostać zaplanowany zarówno na etapie tworzenia programu rewitalizacji, jak również na etapie jego realizacji, 1 Ustawa z 9 października 2015 roku o rewitalizacji 3 w tym ewaluacji. Na etapie tworzenia programu rewitalizacji wskazany jest udział interesariuszy zarówno na etapie diagnozy, jak również planowania poszczególnych celów i działań rewitalizacyjnych. Gmina Nysa przystępuje do przeprowadzenia rewitalizacji, zgodnie z zapisami Ustawy o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 r. Program rewitalizacji realizowany na poziomie gminy wpisuje się w szereg założeń europejskich, krajowych i regionalnych dokumentów strategicznych: Europa 2020 Cel 1: Osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia na poziomie 75 proc. wśród osób w wieku 20 – 64 lata Cel 4: Podniesienie poziomu wykształcenie – zredukowanie odsetka osób przedwcześnie kończących naukę do 10 proc., zwiększenie do 40 proc. odsetka osób w wieku 30 – 34 lat posiadających wykształcenie wyższe (lub równoważne) Cel 5: Zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym przynajmniej o 20 mln Europa 2030 Dokument ten wskazuje na problemy starzenia się społeczeństwa europejskiego, które bardzo silnie są obecne na terenie Gminy Nysa. Strategia Rozwoju Kraju 2020 Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka Cel II.4. Rozwój kapitału ludzkiego II. 4.1. Zwiększanie aktywności zawodowej II. 4.2. Poprawa jakości kapitału ludzkiego Obszar strategiczny III. Spójność społeczna i terytorialna. Cel III.1. Integracja społeczna. III.1.1. Zwiększenie aktywności osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym III.1.2. Zmniejszenie ubóstwa w grupach najbardziej nim zagrożonych Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania