Doktor Jan Łuczkowski, jako etnograf i dyrektor Muzeum Regionalnego w Opocznie przez szereg lat gromadził rozmaite zabytki i opisy dotyczące rodzimego folkloru. Przez te lata zapisał i zebrał setki pieśni ludowych, które dzięki Jego zaangażowaniu zostały zachowane dla potomnych w śpiewnikach i nagraniach na różnych nośnikach dźwięku. W ostatnim czasie, będąc w zgodzie z najnowszymi trendami w hi- storiografii, podjął trud odkrywania pamięci zbiorowej mieszkańców okolic Opoczna. Gmina Sławno wczoraj i dziś jest książką wyjątkową, bo stworzoną przez zbiorowość lokalną. W tej publikacji widzimy jakie obszary w świadomości społecznej nadal są żywe, a które nieco się już zatarły. Układ treści w poszczególnych sołectwach oddaje w pełni ten stan. Poznajemy najpierw etymologię nazwy wsi, zwyczajowe określenia gruntów wiejskich, zarys historyczny miejscowości, losy w czasie II wojny światowej, dzieje parafii oraz zarys działania organi- zacji społecznych, instytucji kulturalnych i oświatowych. Na końcu zaś znajduje się opis figur i krzyży przydrożnych. Analizując faktografię zauważamy, że w pamięci zbiorowej mocny ślad odcisnęła II wojna światowa i lata PRL-u. Ten ostatni jawi się dla wielu jako okres awansu cywilizacyjnego opoczyńskiej wsi. Prawie zupełnie nieobecne są na kartach publikacji, środowiska które zmiotła II wojna (Żydzi) lub okres powojenny (osadnicy niemieccy). W wielu przypadkach w pamięci respondentów brak jest precyzyjnych informacji na temat poszczegól- nych osób, często jedynie udało się wydobyć same nazwiska bez wskazania imion i określenia szczegółowych danych biograficznych (np. nauczycieli). Niepełny obraz, który wyłania się z tzw. oral history (historia mówiona), jak słusznie zauważa dr Jan Łuczkowski, jest typowy dla tego rodzaju pokoleniowego przekazu historycznego. W pamięci przechowywane są bowiem zdarzenia, które zapisały się mocno w war- stwie emocjonalnej zbiorowości. Na kartach książki odnajdujemy wydobyty przez redaktora klimat minionych lat nacechowanych z jednej strony folklorem, pobożnością i tradycją ludową, z drugiej zaś widzimy codzienność pełną pracy, ale i tragicznych zdarzeń. Inicjatywę tę, jak i inne działania podejmowane przez tutejszy samorząd, a mające na celu zachowanie zanikającej tradycji, trzeba ocenić wysoko. Publikacja ta jest w pewnym sensie rekapitulacją owych działań, jednocześnie może dać asumpt do opracowania historycz- nej monografii gminy. Wydaje się, że książka ta jest ważna dla społeczności lokalnej, „Małe Ojczyzny”, bowiem dla ich mieszkańców, mimo GMINA SŁAWNO ś zachodzących przemian cywilizacyjnych, nadal stanowią zwornik dla budowania własnej tożsamości. Oddawana więc do rąk czytelników I książka, zasługuje ze wszech miar na uwagę. dz Dr hab. prof. UJK Jerzy Gapys I WczOrAj I dzIś (Instytut Historii, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach) j A r O cz W GMINA SŁAWNO ISBN 978-83-941361-0-9 Sławno 2017 GMINA SŁAWNO WCZORAJ I DZIś Wybór i opracowanie – Jan Łuczkowski Sławno 2017 Recenzent: dr hab. prof. UJK: Jerzy Gapys Edycja i korekta tekstu: dr Marcin Łuczkowski Zdjęcie na okładce: Herb gminy; Sławno z lotu ptaka Fotografie: archiwum Urzędu Gminy w Sławnie i zbiory prywatne Wydawca: Urząd Gminy w Sławnie ISBN 978-83-941361-0-9 Projekt graficzny, przygotowanie do druku i druk: OMIKRON Sp. z o.o. www.omikron.net.pl SPIS treścI Słowo wStępne ........................................................................................................ 5 wStęp od redakcji .................................................................................................. 7 część pierwSza wSpÓłczeSność GMinY SŁAWNO ............................................................................. 9 Położenie i wielkość gminy ......................................................................................... 11 Cechy charakterystyczne gminy .................................................................................. 13 Gospodarka wodno-kanalizacyjna i gazyfikacja ........................................................ 16 Oświata i kultura ........................................................................................................ 16 Opieka zdrowotna, socjalna i bezpieczeństwo ............................................................ 18 Sport, turystyka i rekreacja ......................................................................................... 19 Rolnictwo .................................................................................................................. 21 Gospodarka i przedsiębiorczość .................................................................................. 21 część drUGa dzieje Sołectw w zbiorowej paMięci MieSzkańcÓw ........................................ 39 Antoninów .................................................................................................................. 41 Antoniówka ................................................................................................................ 45 Bratków ...................................................................................................................... 51 Celestynów ................................................................................................................. 55 Dąbrowa ..................................................................................................................... 61 Dąbrówka ................................................................................................................... 65 Gawrony ..................................................................................................................... 70 Grążowice ................................................................................................................... 81 Grudzeń-Las ............................................................................................................... 87 Grudzeń-Kolonia ......................................................................................................... 91 Józefów ....................................................................................................................... 96 Kamień ....................................................................................................................... 100 Kamilówka ................................................................................................................. 111 Kozenin ...................................................................................................................... 115 Kunice ........................................................................................................................ 126 Ludwinów................................................................................................................... 137 Olszowiec ................................................................................................................... 141 Ostrożna ..................................................................................................................... 149 Owadów ..................................................................................................................... 156 Popławy ...................................................................................................................... 161 3 Psary ........................................................................................................................... 165 Prymusowa Wola ........................................................................................................ 171 Sepno-Radonia ........................................................................................................... 182 Sławno ....................................................................................................................... 187 Sławno-Kolonia .......................................................................................................... 198 Szadkowice ................................................................................................................. 202 Tomaszówek ............................................................................................................... 210 Trojanów .................................................................................................................... 214 Unewel ...................................................................................................................... 218 Wincentynów .............................................................................................................. 227 Wygnanów ................................................................................................................. 233 Zachorzów .................................................................................................................. 237 Zachorzów-Kolonia .................................................................................................... 245 biblioGrafia ............................................................................................................. 250 the MUnicipalitY of Slawno the paSt and todaY ............................................. 252 Sławno GeMeinde frUher Und heUte ................................................................. 254 4 SŁOWO WSTĘPNE Publikacja poświęcona historii i współczesno- ści gminy Sławno jest plonem pracy wielu jej miesz- kańców. W projekt utrwalenia pamięci zbiorowej za- angażowanych było wiele osób, m.in. 33 sołtysów, nauczyciele i młodzież gimnazjalna. Takie zaanga- żowanie cieszy.