NIN SPECIJALNO IZDANJE TOP 500 ISSN 2334-9093 999 RSD 9772334 909007 TOP VI S pecijalna publikacija pecijalna P partner publikacije TOP 500 Godina I, br. 1 podaci se odnose na 2012. godinu TOP 500 Sadržaj/Content Uvodni deo/ Sektori 108 Introducion 60 Drvna i papirna industrija/ Redakcija Konglomerati/ The Wood and Paper Beograd, Žorža Klemansoa 19 4. Conglomerates Industry E-mail [email protected] Uvodnik/Editorial 64 111 V. d. glavnog i odgovornog urednika i 28. Energetika/ Energy Proizvodnja lekova i urednik izdanja Milan Ćulibrk Metodološke napomene/ 68 medicinske opreme/ Sekretar redakcije Methodology Remarks Telekomunikacije/ Production of medicine Jelena Stevović Art direktor 31. Telecommunications and medical equipment Goran Ratković Tehnički urednik Makroekonomski 73 115 Vladimir Piacun okvir/Macroeconomic Trgovina na malo/ Retail Veledrogerije/ Fotografije Shutterstock, arhiva Blica Framework Trade Pharmaceuticals 77 Wholesale Trade Autorski i istraživački tim „TOP 500” Proizvodnja i prerada 118 Urednici duvana/ Tobacco Građevinarstvo/ Jasna Atanasijević, glavni ekonomista, Hypo Alpe Adria banka Tabele/Tables Production and Construction Aleksandar Ilić, izvršni direktor, Certus Consulting 36. Processing 123 TOP 500 preduzeća 81 Proizvodnja građevinskog Saradnici Olivera Radiša, analitičar u Srbiji/ TOP 500 Poljoprivreda/ Agriculture materijala/Production of Hypo Alpe Adria banka companies in Serbia 88 building materials Marko Danon, analitičar Hypo Alpe Adria banka Hemijska industrija/ The 126 Aleksandar Ilin, analitičar tržišta kapitala Chemical Industry Transport/Transport Marko Jovanović, savetnik, Certus Consulting 93 129 Dimitrije Avramović, savetnik, Certus Consulting Proizvodnja mašina, Prehrambena industrija/ Dragan Pejčić, opreme i uređaja/ The Food Processing savetnik, Certus Consulting Production of Machinery, Industry Equipment and 134 Appliances Proizvodnja pića/ 98 Beverage Production Direktor Prodaja motornih vozila 137 Jelena Drakulić-Petrović Direktor za magazine i auto-delova/ Sales of Igre na sreću/ Games of Jelena Milošević motor vehicles and auto Chance Advertajzing menadžer Srđan Petrović parts 141 Brend menadžer 101 Informacione tehnologije/ Irena Petrović Direktor plasmana Metalska industrija/ The Information Technology Milan Subotić Metal Industry Direktor proizvodnje 144 Darko Vukov 106 TOP 500 na berzi/ Direktor marketinga Izabela Branković Reciklaža metala/Metal TOP 500 on the stock Pretplata Recycling exchange Mikailo Bodiroga Advertajzing Snežana Terzić Izdavač NIN d.o.o CIP - Каталогизација у публикацији Народна библиотека Србије, Београд 33 TOP 500 : specijalna publikacija / urednik Milan Ćulibrk. - 2012- . - Beograd (Žorž Klemansoa 19) : NIN, 2013- (Beograd : Cicero). - 30 cm. Tekst uporedo na srp. i engl. jeziku ISSN 2334-9093 = Top 500 COBISS.SR-ID 201898764 4 TOP 500 Uvodnik/Editorial Uvodnik/ Editorial Uvodnik/Editorial TOP 500 5 Povratak Back to u recesiju Recession načelu posmatrano, za 2012. bi se mo- iewed overall, 2012 can be said to glo reći da je bila godina povratka u have been a year of return to rece- recesiju nakon blagog oporavka 2011. ssion following a slight recovery in Pogoršanje privredne aktivnosti do- 2011. The deterioration of economic datno je podstaknuto nepovoljnim activity was additionally incited by Uvremenskim uslovima, hladnom zimom i sušnim Vadverse weather – a cold winter and dry summer. letom. Bila je to i izborna godina na svim nivoi- It was an election year at all levels. Because of the ma. Zbog toga su se, s jedne strane, povećali jav- latter, we had on one side increased public spen- ni rashodi u predizbornom periodu, pa je deficit, ding in the pre-election period, hence the defi- finansiran zaduživanjem u inostranstvu, donekle cit, financed by foreign borrowing, compensated kompenzovao generalni pad tražnje i investira- up to some point the general drop in demand and nja. S druge strane, izbori su po običaju paralisali investments. On the other hand, the elections, as mnoge privatne projekte koji su uslovljeni proce- usual, paralyzed many private projects which de- durom i dozvolama od strane javne administraci- pended on procedures and permission from the je. U 2012. je završena velika udružena investicija public administration. The year 2012 also saw the Fijata i srpske države u fabriku automobila gde je u completion of the large joint investment by FIAT četvrtom tromesečju počela serijska proizvodnja. and the state of Serbia in the car factory where To je, zajedno sa nizom kooperantskih fabrika, serial production started in the fourth quarter. predstavljalo veliki strukturni pomak u industri- That, along with a number of car-part supplying jalizaciji privrede Srbije. Iako se recesija nije na- factories, was a significant structural shift towards stavila u 2013, značajniji oporavak još uvek izosta- industrialization of the Serbian economy. Altho- je i verovatno će biti uslovljen oporavkom velikih ugh the recession did not continue into 2013, the- privreda EU i rešavanjima nekih lokalnih proble- re is yet to be any significant recovery and it will ma, poput velike nelikvidnosti, administrativnih probably depend on the recovery of large econo- procedura, povoljnijeg finansiranja. mies in the European Union and the resolving of some local issues, such as the high level of illiqu- Poslovanje privrednih društava idity, administrative procedures and more favo- rable financing. Poslovanje svih privrednih društava u 2012. obe- leženo je uglavnom negativnim tendencijama uz Company business operations prisutnu nestabilnost ukupnog sistema. Kao po- zitivne tendencije svakako se mogu označiti no- The business operation of companies in 2012 minalni rast agregiranih poslovnih prihoda od oko was marked mainly by negative trends with the 9%, povećanje vrednosti investicija za 13%. Među- ever-present instability of the overall system. Pos- tim, agregirano je ostvarena negativna stopa pri- itive trends certainly include the nominal growth nosa na kapital od -1,14% (naspram 1,2% u 2011.) of aggregated business income of about 9% or in- Nakon ostvarene neto dobiti od 64 milijarde di- crease in investments by 13%. However, in aggre- nara u 2011, privredna društva su 2012. ponovo za- gated terms, companies achieved a negative re- beležila negativan neto rezultat, sa neto gubitkom turn on equity (ROE) of -1.14% (against 1.2% in od 63 milijarde dinara. Ovaj rezultat je, u najvećoj 2011). After having achieved net profits of RSD 64 meri, posledica povećanja finansijskih rashoda za billion in 2011, companies had a negative net re- oko 133,5 milijardi dinara (trećina više nego 2011) i sult in 2012 with net losses standing at RSD 63 bil- to najviše zbog snažne depresijacije kursa. lion. This was mainly the consequence of increase Ključno negativno obeležje poslovanja privred- of financial expenses by about RSD 133.5 billion nih društava u Srbiji je i dalje visok nivo nelikvid- (by a third higher than in 2011), chiefly because nosti, budući da su preduzeća poslovala sa nega- of a fierce exchange rate depreciation. tivnim neto obrtnim kapitalom od 280 milijardi The key negative feature in company business dinara (oko 2,5 milijarde evra), što je za 17,1% ma- operations in Serbia continues to be the high lev- nje u odnosu na 2011. (kada je neto obrtni kapital el of illiquidity, since companies operated with iznosio oko 335 milijardi dinara, tj. 3,3 milijarde negative net working capital of RSD 280 billion evra). Uz to, budući da su zalihe iskazane u iznosu (about EUR 2.5 billion), 17.1% less than in 2011 6 TOP 500 Uvodnik/Editorial od 1.374 milijardi dinara (12,1 milijardu evra), do- (when negative net working capital attained RSD maćoj privredi su za očuvanje postojećeg nivoa ak- 335 billion, or EUR 3.3 billion). Also, since sup- tivnosti nedostajale ukupno 1.654 milijarde dina- plies attained RSD 1,374 billion (EUR 12.1 billion), ra (14,6 milijardi evra), odnosno 4,1 procenat više the domestic economy lacked a total of RSD 1,654 nego 2011. Nepovoljan finansijski položaj, odnosno billion (EUR 14.6 billion) in order to maintain neravnoteža strukture sredstava i izvora sredstava the existing activity levels, which is 4.1% more privrednih društva u Srbiji ima dosta uzročnika od than in 2011. The unfavorable financial position, kojih neki datiraju i iz pretkriznog perioda, kao that is the imbalance between structure of as- što je finansiranje stalne imovine iz kratkoročnih sets and sources of funding for companies in Ser- izvora. Dodatno, nelikvidnosti na tržištu doprino- bia, has many reasons, some of which date back sili su izrazita finansijska nedisciplina u sistemu, to the pre-crisis period, such as the financing of povećanje docnji države i dugova javnih preduze- fixed assets by short-term sources. Also, the mar- ća, koncentrisanost privrede, slabljenje kreditne ket illiquidity was contributed to by the striking sposobnosti privrednih društava (što se posebno lack of financial discipline in the system, increase ogleda u nemogućnosti refinansiranja kratkoroč- in overdue payment by the state and in debts of nih kredita dugoročnijim), nedostatak dugoroč- public companies, concentration of the economy, nih izvora finansiranja i drugo. weaker credit capability of companies (which is U negativne tendencije poslovanja ubrajaju se i especially evident in inability to refinance short- smanjenje broja zaposlenih za 1,4 posto, nastavak term loans with long-term loans), a shortage of smanjenja broja novoosnovanih privrednih dru- long-term sources of financing, etc. štava