WPŁYW PROJEKTÓW Z ZAKRESU TURYSTYKI I KULTURY NA ROZWÓJ SPOŁECZNO-GOSPODARCZY REGIONU Potencjał turystyczny województwa podlaskiego Redakcja naukowa: Eugenia Panfiluk Wpływ projektów z zakresu turystyki i kultury na rozwój społeczno-gospodarczy regionu Recenzent: prof. dr hab. inż. Janusz Leszek Sokół Zespół autorski: dr hab. Elżbieta Szymańska – kierownik zespołu badawczego dr hab. Ewa Dziedzic (prof. SGH) dr Eugenia Panfiluk – opracowanie metodyki badań dr Katarzyna Dębkowska – analiza statystyczna badań dr Andrzej Kamocki – wykonanie map mgr Danuta Szpilko – koordynacja badań ilościowych i jakościowych Autorstwo przypisano do każdego rozdziału ISBN kompletu online: 987-83-62528-85-1 ISBN online: 987-83-62528-57-8 Białystok 2015 Copyright: Województwo Podlaskie Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego Zamawiający / Wydawca: Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego, Departament Rozwoju Regionalnego ul. Poleska 89, 15-874 Białystok Wykonawca: Stowarzyszenie Upowszechniania Wiedzy i Innowacji ul. Kwiatowa 6, 17-200 Hajnówka Projekt badawczy został zrealizowany w ramach badania ewaluacyjnego: „Wpływ projektów z zakresu turystyki i kultury na rozwój społeczno-gospodarczy regionu”, nr umowy: DDR/26/14 „Badanie ewaluacyjne finansowane przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego na lata 2007–2013". Projekt i skład: Agencja Wydawnicza Ekopress / 601 311 838 (fot. okładka: Andrzej Beręsewicz) Korekta językowa: dr Andrzej Rutkowski 2 Wpływ projektów z zakresu turystyki i kultury na rozwój społeczno-gospodarczy regionu Spis treści STRESZCZENIE (Eugenia Panfiluk) ................................................................................................................... 6 SUMMARY .................................................................................................................................................... 10 WSTĘP (Eugenia Panfiluk) .............................................................................................................................. 14 1. INSTRUMENTARIUM BADAWCZE (Eugenia Panfiluk, Elżbieta Szymańska) ........................................... 17 1.1. CELE I PROBLEMY BADAWCZE .......................................................................................................................... 17 1.2. PRZEDMIOT I ZAKRES BADAŃ .......................................................................................................................... 19 1.3. SZCZEGÓŁOWY OPIS KONCEPCJI BADANIA ................................................................................................... 20 1.3.1. Metody i techniki gromadzenia i analizy danych .................................................................................. 20 1.3.2. Zastosowane metody i techniki badawcze ............................................................................................ 21 1.3.3. Struktura wykorzystanych danych .......................................................................................................... 23 1.3.4. Pojęcia i definicje ....................................................................................................................................... 28 2. PODSTAWOWE INFORMACJE Z ZAKRESU POTENCJAŁU TURYSTYCZNEGO (Eugenia Panfiluk) ....... 30 3. ZASOBY STRUKTURALNE WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO I ICH PRZESTRZENNE ROZMIESZCZENIE (Eugenia Panfiluk) ................................................................................................... 37 3.1. WALORY TURYSTYCZNE WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO ........................................................................... 37 3.1.1. Walory naturalne województwa podlaskiego ........................................................................................ 37 3.1.2. Walory utworzone przez człowieka ......................................................................................................... 38 3.1.3. Walory antropogeniczne województwa podlaskiego ........................................................................... 39 3.2. ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE ............................................................................................................ 42 3.3. DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNA ...................................................................................................................... 48 PODSUMOWANIE ............................................................................................................................................................. 53 4. ZASOBY FUNKCJONALNE WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO I ICH PRZESTRZENNE ROZMIESZCZENIE (Eugenia Panfiluk) ............................................................... 54 4.1. ZASOBY EKONOMICZNE ..................................................................................................................................... 54 4.2. ZASOBY ORGANIZACYJNE ................................................................................................................................. 58 PODSUMOWANIE ............................................................................................................................................................. 65 3 Wpływ projektów z zakresu turystyki i kultury na rozwój społeczno-gospodarczy regionu 5. PRZYDATNOŚĆ POTENCJAŁU TURYSTYCZNEGO WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO DO ROZWOJU WYBRANYCH FORM TURYSTYKI (Eugenia Panfiluk, Katarzyna Dębkowska, Andrzej Kamocki, Danuta Szpilko) .......................................................................................................... 67 5.1. ATRAKCYJNOŚĆ WYPOCZYNKOWA ................................................................................................................. 67 5.2. ATRAKCYJNOŚĆ KRAJOZNAWCZA................................................................................................................... 69 5.3. DOMINUJĄCE RODZAJE WALORÓW WYPOCZYNKOWYCH ........................................................................... 72 5.4. DOMINUJĄCY RODZAJ WYPOCZYNKU TURYSTYCZNEGO ........................................................................... 72 5.5. OBSZARY ATRAKCYJNE TURYSTYCZNIE O ZNACZENIU MIĘDZYNARODOWYM ...................................... 75 5.6. OBSZARY ATRAKCYJNE TURYSTYCZNIE O ZNACZENIU KRAJOWYM ........................................................ 78 5.7. OCENA POTENCJAŁU TURYSTYCZNEGO DO ROZWOJU TURYSTYKI WYPOCZYNKOWEJ I KRAJOZNAWCZEJ ............................................................................................................................................ 81 5.8. PRZYDATNOŚĆ POTENCJAŁU TURYSTYCZNEGO WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO DO ROZWOJU POZOSTAŁYCH FORM TURYSTYKI .................................................................................................................... 84 5.8.1. Potencjał rozwoju turystyki biznesowej ................................................................................................. 85 5.8.2. Potencjał rozwoju turystyki zdrowotnej ................................................................................................. 86 5.8.3. Potencjał rozwoju turystyki na terenach wiejskich ............................................................................... 87 5.8.4. Turystyka kwalifikowana (rekreacyjna, specjalistyczna, aktywna)..................................................... 88 5.8.5. Potencjał rozwoju turystyki kulturowej i w miastach ........................................................................... 89 5.8.6. Potencjał rozwoju turystyki religijnej ...................................................................................................... 90 5.8.7. Potencjał rozwoju turystyki przygranicznej i tranzytowej ................................................................... 91 PODSUMOWANIE ............................................................................................................................................................. 95 6. OCENA WYBRANYCH CZYNNIKÓW POTENCJAŁU TURYSTYCZNEGO WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO – RANKING (Katarzyna Dębkowska) ............................................................................. 98 6.1. METODYKA BADANIA .......................................................................................................................................... 98 6.2. OCENA CZYNNIKÓW PRZYRODNICZYCH ....................................................................................................... 102 6.3. OCENA CZYNNIKÓW ANTROPOGENICZNYCH ............................................................................................... 105 6.4. OCENA CZYNNIKÓW INFRASTRUKTURALNYCH........................................................................................... 109 6.5. OCENA CZYNNIKÓW DOSTĘPNOŚCI KOMUNIKACYJNEJ ............................................................................ 112 6.6. OCENA CZYNNIKÓW SPOŁECZNO-DEMOGRAFICZNYCH ............................................................................. 116 6.7. OCENA CZYNNIKÓW EKONOMICZNYCH......................................................................................................... 120 6.8. OGÓLNA OCENA POTENCJAŁU TURYSTYCZNEGO WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO ............................. 123 6.9. RANKING ATRAKCYJNOŚCI GMIN WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO ........................................................ 130 4 Wpływ projektów z zakresu turystyki i kultury na rozwój społeczno-gospodarczy regionu 7. PRODUKTY TURYSTYCZNE I ICH WYKORZYSTANIE (Eugenia Panfiluk, Danuta Szpilko) ...................