DIAGNOZA I DELIMITACJA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI 1 DIAGNOZA I DELIMITACJA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI SPIS TRE ŚCI 1. Wprowadzenie – cel, zało żenia i zakres opracowania ........................................................ 3 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY ................................................................... 7 3. diagnoza sytuacji kryzysowej ........................................................................................... 10 3.1. sfera społeczna ........................................................................................................... 10 3.2. sfera gospodarcza ...................................................................................................... 26 3.3. pozostałe sfery ........................................................................................................... 29 4. DELIMITACJA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO i obszaru rewitalizacji ............... 32 5. Pogł ębiona charakterystyka obszaru rewitalizacji ............................................................ 40 2 DIAGNOZA I DELIMITACJA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI 1. WPROWADZENIE – CEL, ZAŁO ŻENIA I ZAKRES OPRACOWANIA Celem opracowania Programu Rewitalizacji jest, zgodnie z ustaw ą z dnia 9 pa ździernika 2015 roku, proces wyprowadzenia ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych. Program Rewitalizacji ma charakter kompleksowy i dotyczy zarówno sfery przestrzennej, środowiskowej, technicznej, społecznej, jak i gospodarczej. Z kolei działania rewitalizacyjne powinny mie ć charakter zintegrowany i wielopłaszczyznowy, a w tworzenie opracowania powinna by ć wł ączona społeczno ść lokalna np. mieszka ńców lub lokalnych przedsi ębiorców. Program Rewitalizacji Gminy W ąsewo na lata 2016 - 2026 został opracowany zgodnie z wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 z dnia 3 lipca 2015 roku. Proces rewitalizacji, zgodnie z wytycznymi, rozumiany jest jako: „kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania cało ściowe (powi ązane wzajemnie przedsi ęwzi ęcia obejmuj ące kwestie społeczne oraz gospodarcze, przestrzenno-funkcjonalne, techniczne, czy środowiskowe), integruj ące interwencje na rzecz społeczno ści lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez programy rewitalizacji. Rewitalizacja zakłada optymalne wykorzystanie specyficznych uwarunkowa ń danego obszaru oraz wzmacnianie jego lokalnych potencjałów (w tym tak że kulturowych) i jest procesem wieloletnim, prowadzonym przez interesariuszy (m.in. przedsi ębiorców, organizacje pozarz ądowe, wła ścicieli nieruchomo ści, organy władzy publicznej, etc.) tego procesu, w tym przede wszystkim we współpracy z lokaln ą społeczno ści ą. Działania słu żą ce wspieraniu procesów rewitalizacji prowadzone s ą w sposób spójny: wewn ętrznie (poszczególne działania pomi ędzy sob ą) oraz zewn ętrznie (z lokalnymi politykami sektorowymi, np. transportow ą, energetyczn ą, celami i kierunkami wynikaj ącymi z dokumentów strategicznych i planistycznych) 1”. Podczas opracowywania Programu Rewitalizacji Gminy W ąsewo na lata 2016-2026 zastosowano nast ępuj ący proces planowania strategicznego: 1 Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014 – 2020 , Minister Infrastruktury i Rozwoju, Warszawa 2015. 3 DIAGNOZA I DELIMITACJA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI • wyznaczenie obszaru zdegradowanego; • wyznaczenie obszaru rewitalizacji; • przeprowadzenie konsultacji społecznych; • opracowanie projektu Programu Rewitalizacji; • przeprowadzenie konsultacji z wła ściwymi organami; • opracowanie ostatecznej wersji Programu Rewitalizacji, uwzgl ędniaj ącego uwagi z opinii i konsultacji. Opracowanie to pozwoliło na wyznaczenie obszarów zdegradowanych oraz rewitalizacji na terenie gminy, które zostały wyodr ębnione na podstawie analizy zgodnej z wytycznymi w zakresie rewitalizacji oraz zało żeniami Narodowego Planu Rewitalizacji. Dla prowadzenia rewitalizacji wymagane s ą: • uwzgl ędnienie rewitalizacji jako istotnego elementu cało ściowej wizji rozwoju gminy; • pełna diagnoza słu żą ca wyznaczeniu obszaru rewitalizacji oraz analiza dotykaj ących go problemów, obejmuj ąca kwestie społeczne, gospodarcze, przestrzenno- funkcjonalne lub środowiskowe; • ustalenie hierarchii potrzeb w zakresie działa ń rewitalizacyjnych; • wła ściwy dobór narz ędzi i interwencji do potrzeb i uwarunkowa ń danego obszaru; • zsynchronizowanie działa ń w sferze społecznej, gospodarczej, przestrzenno- funkcjonalnej, technicznej, środowiskowej; • koordynacja prowadzonych działa ń oraz monitorowanie i ewaluacja skuteczno ści rewitalizacji. Obszar zdegradowany stanowi obszar, na którym zidentyfikowany został stan kryzysowy (tj. stan spowodowany koncentracj ą negatywnych zjawisk społecznych oraz gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych, technicznych). Mo że by ć on podzielony na podobszary, w tym podobszary, które nie posiadaj ą wspólnych granic (warunek – wyst ępowanie sytuacji kryzysowej na ka żdym podobszarze). Obszar rewitalizacji jest to cało ść lub cz ęść obszaru zdegradowanego, na którym zamierza si ę prowadzi ć rewitalizacj ę. Cechuje go koncentracja negatywnych zjawisk oraz znaczenie dla rozwoju lokalnego. Program rewitalizacji został zdefiniowany jako inicjowany, opracowany i uchwalony przez rad ę gminy, wieloletni program działa ń w takich sferach jak: społeczna, ekonomiczna, 4 DIAGNOZA I DELIMITACJA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI przestrzenna, infrastrukturalna, środowiskowa, kulturowa. Celem niniejszego programu jest wyprowadzenie obszarów zdegradowanych ze stanu kryzysu oraz stworzenie warunków do ich zrównowa żonego rozwoju. Stanowi on narz ędzie planowania, koordynowania i integrowania ró żnorodnych aktywno ści w ramach rewitalizacji. Projekt rewitalizacyjny to zaplanowany oraz ukierunkowany plan na osi ągni ęcie celów programu rewitalizacji. Nale ży zaznaczy ć, że głównym źródłem sfinansowania projektów rewitalizacyjnych z funduszy europejskich s ą środki RPO (EFS i EFRR). Komplementarnym źródłem ich współfinansowania s ą tak że środki KPO (EFS, EFRR, FS). Źródłem finansowania projektów rewitalizacyjnych mog ą by ć tak że środki bud żetu pa ństwa oraz bud żetów jednostek samorz ądu terytorialnego, a tak że pozostałe np. prywatne. Nieodł ącznym elementem programu rewitalizacji jest partycypacja społeczna, która pozwala nie tylko na przygotowanie, ale tak że ocen ę całego procesu rewitalizacji. Zainteresowani interesariusze mogli uczestniczy ć w projekcie poprzez konsultacje społeczne i innego rodzaju spotkania. Na poni ższym rysunku przedstawiono poszczególne etapy tworzenia planu. W ten sposób zapewniona została kompleksowo ść i komplementarno ść działa ń. Oceniono tak że mo żliwo ści gminy w oparciu o środki finansowe realne do uzyskania. 5 DIAGNOZA I DELIMITAC JA OBSZARU ZDEGRADOW ANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI Rysunek 1. Etapy tworzenia Gminnego Programu Rewitalizacji Diagnoza Pełna diagnoza problemów w skali gminy i uszczegółowiona dla obszaru rewitalizacji Powiązania Opis powiązań programu rewitalizacji z dokumentami strategicznymi gminy Wizja Wizja stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji Cele Cele rewitalizacji oraz odpowiadające im kierunki działań służące eliminacji lub ograniczeniu negatywnych zjawisk Planowane przedsięwzięcia Opis przedsięwzięć rewitalizacyjnych, w szczególności o charakterze społecznym oraz gospodarczym, środowiskowym, przestrzenno -funkcjonalnym lub technicznym Mechanizmy Mechanizmy integrowania działań Ramy finansowe Szacunkowe ramy finansowe programu rewitalizacji wraz z szacunkowym wskazaniem środków finansowych ze źródeł publicznych i prywatnych Zarządzanie Opis struktury zarządzania realizacją programu rewitalizacji Monitorowanie System monitorowania i oceny programu rewitlizacji Źródło: opracowanie własne 6 DIAGNOZA I DELIMITAC JA OBSZARU ZDEGRADOW ANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTY KA GMINY Gmina W ąsewo zlokalizowana jest w północno-wschodniej cz ęś ci województwa mazowieckiego, na obszarze powiatu ostrowskiego. Stanowi 9,81% powierzchni powiatu i 0,34% powierzchni województwa. Powierz chnia jednostki wynosi 120 km 2 (11 949 ha). Administracyjnie w skład gminy wchodz ą: • sołectwa: Bagatele, Bartosy, Brudki Nowe, Brudki Stare, Brzezienko, Choiny, Czesin, Dalekie, Gr ądy, Gr ębki, Jarz ąbka, Króle, Majdan Suski, Modlinek, Mokrylas, Przed świt, Przyborowie, Rososz, Ruda, Rynek, Rz ąś nik -Majdan, Rz ąś nik Szlachecki, Rz ąś nik Wło ścia ński, Trynosy, Trynosy -Osiedle, Ulasek, Wąsewo, W ąsewo -Kolonia, Wysocze, Zastawie, Zgorzałowo, Podział ten zostanie równie ż zastosowany w dalszej cz ęś ci diagnozy, w celu z identyfikowania obszarów, w których wyst ępuje najwi ększa koncentracja negatywnych zjawisk w sferze społecznej oraz w przynajmniej jednej spo śród sfer: gospodarczej, środ owiskowej, przestrzenno-funkcj onalnej czy technicznej. Rysunek 2. Podział gminy W ąsewo na sołectwa Źródło: opracowanie własne 7 DIAGNOZA I DELIMITACJA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI Jednostki osadnicze na terenie gminy W ąsewo charakteryzuje du że zró żnicowanie formy układów przestrzennych. W cz ęś ci północnej i zachodniej gminy wyst ępuj ą wi ększe wsie o zabudowie zwartej. W cz ęś ci południowo-wschodniej, o najwi ększym stopniu zalesienia i z licznymi ciekami odwadniaj ącymi teren, wykształcił si ę układ rozproszony zabudowa ń. W południowo-wschodniej