Niepodległa Poddębskiego Independence by Poddębski Niepodległa Poddębskiego Independence by Poddębski Współwydawcy: Co-publishers: Warszawa 2017 Warsaw 2017 Spis treści Contents 14 Wprowadzenie — Introduction Henryk Poddębski. Artysta – Fotograf Henryk 20 —01 Poddębski. The Artist – The Photographer 34 Wielkie inwestycje —02 Great investments 66 Gospodarka II Rzeczypospolitej —03 The economy of the Second Polish Republic 110 Miasta —04 Cities 152 Wieś —05 The countryside 188 Wypoczynek i relaks —06 Leisure and relaxation Patronat honorowy: Honorary patronage: Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości. The project has been carried out as a part of celebrations of the hundredth anniversary of regaining independence. –— 7 — — Szanowni Państwo, —Dear Readers, setna rocznica odzyskania przez Rzeczpo- The hundredth anniversary of regaining in- spolitą niepodległości to wydarzenie wy- dependence by Poland is an event of special jątkowej wagi dla naszej Ojczyzny. U progu significance for our homeland. At the thre- obchodów tego święta zapraszam Państwa shold of celebrations of this event I would do poznania twórczości niezwykłego foto- like to invite you to learn about the artistic grafa – Henryka Poddębskiego, który doku- achievements of a unique photographer – mentował krajobrazy odrodzonej Polski. Henryk Poddębski, who documented land- Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Na- scapes of reborn Poland. rodowego z dumą wspiera projekt popula- It is with great pride that the Ministry ryzacji kadrów dwudziestolecia międzywo- of Culture and National Heritage lends its jennego autorstwa Henryka Poddębskiego. support to the project of promoting ima- Decyzja o wsparciu Narodowego Archiwum ges from the interwar period captured by Cyfrowego w pozyskaniu tej cennej kolekcji Henryk Poddębski. The decision to support zdjęć to kolejny krok do powiększenia foto- the National Digital Archives in acquiring graficznego zasobu archiwów państwowych. this precious photography collection is yet Archiwów będących miejscem przechowy- another step in expanding the photography wania najważniejszych dokumentów, które resources of national archives. These archi- stanowią świadectwo naszej historii. ves are a place where the most important Niech fotograficzna spuścizna Henryka documents are being preserved, ones that Poddębskiego prezentowana na łamach tej give testimony to our history. publikacji będzie dla Państwa impulsem, Hopefully, the photographic legacy of który zachęci do zgłębiania bogatych zbio- Henryk Poddębski presented in this publi- rów Narodowego Archiwum Cyfrowego. cation will provide you with an incentive to further explore the rich collections of the National Digital Archives. Prof. Piotr Gliński Wiceprezes Rady Ministrów Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Deputy Prime Minister Minister of Culture and National Heritage –—8— –— 9 — — Rolą archiwów państwowych jest groma- —The role of national archives is to collect, dzenie, zachowanie i przekazanie informa- preserve and transfer information about cji o przeszłości. Informacja, którą archiwa the past. Information that the archives are przechowują, zapisana jest w różnej formie preserving is saved in various forms – from – od rękopisów po nagrania wideo. Jednym handwritten documents to video recording. z ważniejszych mediów przekazu informacji Photography became one of the crucial ways w XX wieku stała się fotografia. Jej gromadze- of conveying information in the 20th centu- nie i udostępnianie to zadanie Narodowego ry. Gathering and making it available is the Archiwum Cyfrowego, archiwum z kolekcją task of National Digital Archives, with a col- ponad 15 mln fotografii. W 2016 roku dzięki lection of over 15 million photographs. In wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzic- 2016, thanks to the support of the Ministry of twa Narodowego zbiór ten powiększył się Culture and National Heritage this collection o ok. 22 tys. zdjęć Henryka Poddębskiego, was extended to include over 22,000 additio- jednego z najwybitniejszych polskich foto- nal photos of Henryk Poddębski, one of the grafów XX wieku. Przemierzając całą Polskę, most prominent Polish photographers of the od Wileńszczyzny, Podola przez Pomorze, 20th century. He had been to every corner Mazury aż po Ziemię Krakowską, Śląsk, Wiel- of the country, from Vilnius region, Podole, kopolskę i Kujawy, dokumentował on miejsca Pomerania, Masuria all the way to Cracow zwykłe i niezwykłe. W sposób szczególny od- region, Silesia, Greater Poland and Kujawy dał na swoich fotografiach niepowtarzalny kli- documenting both common and unusual mat Kresów – obszaru wielu kultur, narodów places. In his photos he captured in a unique i religii. Opowiadał historię wyjątkowego mo- way a magic atmosphere of Kresy – an area mentu dziejowego: narodzin i dynamicznego of various cultures, nations and religions. He rozwoju II Rzeczypospolitej – kraju wyłaniają- told a story of a special time in history: the cego się jako nowoczesna struktura państwo- birth and dynamic development of the Second wa po ponad 120 latach zaborów. Z dokład- Polish Republic – a country that emerged as nością reportera relacjonował codzienność a modern state structure after over 120 years mieszkańców polskich miast, miasteczek i wsi. of partitions. With journalistic precision he W obiektywie zatrzymał świat, który przemi- covered everyday life of inhabitants of Polish nął, ale do którego obecnie chętnie wracamy cities, towns and villages. He preserved the i odkrywamy go wciąż na nowo. world that passed, but to which we willingly Część kolekcji przechowywanej w NAC go back to and discover it anew. zaprezentowana została w niniejszym albu- Part of the collection kept in the National mie. Niech stanowi on wyraz pamięci i sza- Digital Archives is presented in this very album. cunku dla twórcy niezwykłych fotografii. Let it be an invitation to learn about the world of Niech będzie zaproszeniem do poznania Independent Poland of the interwar period and świata Niepodległej okresu międzywojennego to take a look at the beginnings of Polish stateho- i spojrzenia z perspektywy 100 lat na początki od from a hundred years perspective. nowoczesnej państwowości polskiej. Dr Wojciech Woźniak Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych General Director of National Archives at the Head Office of the State Archives –—10— –— 11— — Z prawdziwą radością Narodowe Archi- —It is with real pleasure that the National cie. Mam przyjemność zaprosić Państwa do is my pleasure to invite you to discover the wum Cyfrowe oddaje w Państwa ręce kolejny Digital Archives present to you the next odnajdywania wśród kadrów autorstwa Hen- richness of our history thanks to the images tom – po publikacjach „Warszawa Siemasz- volume – following “Siemaszko’s Warsaw”, ryka Poddębskiego bogactwa naszej historii. by Henryk Poddębski. ki”, „PRL Grażyny Rutowskiej” i „Narcyz „Rutowska’s PRL – Polish People’s Republic” Składam wyrazy podziękowania Panu Witczak-Witaczyński” – z serii wydawnictw and “Narcyz Witczak-Witaczyński” – in prof. dr. hab. Piotrowi Glińskiemu, Ministro- prezentujących cenne zbiory fotograficzne. a series of publications presenting precious wi Kultury i Dziedzictwa Narodowego, za „Niepodległa Poddębskiego” to przegląd photographic collections. “Independence by objęcie honorowym patronatem niniejszej dorobku jednego z najznamienitszych foto- Poddębski” is a retrospective of life’s work of publikacji, a także Panu dr. Wojciechowi grafów dwudziestolecia międzywojennego, one of the most outstanding photographers Woźniakowi, Naczelnemu Dyrektorowi którego niezwykła kolekcja ponad 22 tys. of the interwar period, whose unique collec- Archiwów Państwowych, za wsparcie, bez zdjęć trafiła do NAC dzięki wsparciu Mini- tion consisting of over 22,000 photos got to którego nie udałoby się zrealizować tego sterstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego NDA thanks to the support of the Ministry wydawnictwa. w 2016 roku. Kolekcja ta jest jedną z najcie- of Culture and National Heritage in 2016. kawszych spuścizn dostępnych wśród blisko This collection is one of the most fascinating 16 mln fotografii zgromadzonych w naszym accessible legacies among almost 16 million archiwum. Unikatową nie tylko ze względu of photographs gathered in our archives. Marianna Otmianowska na wyjątkowe kadry, ale także autorski, ory- It’s unique not only because of the special Dyrektor Narodowego Archiwum Cyfrowego Director of National Digital Archives ginalny inwentarz – każda fotografia została framing but also because of the personal, zewidencjonowana przez twórcę, a układ original inventory – each photograph was ten nie uległ zmianie od przedwojnia. Hen- structured by the artist and the layout hasn’t ryk Poddębski swoje zapiski prowadził changed since the interwar period. Henryk w dwóch grubych zeszytach. Skrupulatne Poddębski collected all his notes in two thick opisy wskazują daty wykonania fotografii notebooks. Meticulous descriptions indicate i miejsca uwiecznione na zdjęciach, a kuli- the dates when the photos were taken and sy pieczołowitego dokumentowania Polski the location captured in the picture. Thanks międzywojnia mogą Państwo obejrzeć w ni- to this album, you can follow the behind the niejszym albumie. scenes process of documenting Poland of Misją Narodowego Archiwum Cyfrowego the interwar period. jest budowanie nowoczesnego społeczeństwa The mission of the National Digital Archi- świadomego swojej przeszłości. Archiwum, ves is to build a modern society that is aware które dzięki spadkobiercom i darczyńcom of its past. Thanks