Inhoud INLEIDING .......................................................................................................................................................... 3 Registers en stukken oud-archief gemeente Opsterland 1616 - 1815. ........................................................... 3 ARCHIEF 1816 - 1919 .......................................................................................................................................... 6 1. ALGEMEEN HOOFDSTUK ....................................................................................................................... 6 2. VERKIEZINGEN........................................................................................................................................ 20 3. PERSONEEL ............................................................................................................................................... 22 4. BEVOLKING .............................................................................................................................................. 24 5. EIGENDOMMEN ...................................................................................................................................... 30 6. FINANCIEN ............................................................................................................................................... 32 7. BELASTINGEN .......................................................................................................................................... 46 8. OPENBARE ORDE EN VEILIGHEID ..................................................................................................... 53 9. OPENBARE ZEDELIJKHEID EN GEZONDHEID ............................................................................... 55 10. OPENBARE WERKEN EN WATERSTAAT ........................................................................................ 59 11. VERKEER EN BEDRIJF ........................................................................................................................... 65 12. MAATSCHAPPELIJKE STEUN EN VOORZORG .............................................................................. 69 13. ONDERWIJS (OPENBAAR) ................................................................................................................... 74 14. KERKELIJKE ZAKEN ............................................................................................................................. 79 15. MILITAIRE ZAKEN ................................................................................................................................ 80 ARCHIEVEN VAN DORPS- EN GEMEENTE-INSTELLINGEN ............................................................... 85 DE ONTVANGER VAN OPSTERLAND ................................................................................................... 85 PENSIOENFONDS VAN GEMEENTEAMBTENAREN .......................................................................... 87 LEVENSMIDDELENBEDRIJF DER GEMEENTE ..................................................................................... 88 CENTRALE GAARKEUKEN TE GORREDIJK.......................................................................................... 89 DE GEMEENTE-ADMINISTRATIE "VERVENINGEN" .......................................................................... 90 GEMEENTELIJKE GEZONDHEIDSCOMMISSIE .................................................................................... 93 IN OPSTERLAND, SMALLINGERLAND EN OOSTSTELLINGWERF ................................................ 93 ALGEMENE ARMVOOGDEN VAN BEETS ............................................................................................. 94 ALGEMENE ARMVOOGDEN VAN BEETSTERZWAAG ...................................................................... 95 ALGEMENE ARMVOOGDEN VAN URETERP ....................................................................................... 97 ALGEMENE ARMVOOGDEN VAN SIEGERSWOUDE ......................................................................... 99 ALGEMENE ARMVOOGDEN VAN DUURSWOUDE ......................................................................... 101 ALGEMENE ARMVOOGDEN VAN WIJNJETERP ............................................................................... 101 ALGEMENE ARMVOOGDEN VAN HEMRIK ...................................................................................... 103 ALGEMENE ARMVOOGDEN VAN LIPPENHUIZEN ........................................................................ 104 ALGEMENE ARMVOOGDEN VAN TERWISPEL................................................................................. 104 ALGEMENE ARMVOOGDEN VAN GORREDIJK ................................................................................ 106 ALGEMENE ARMVOOGDEN VAN KORTEZWAAG ......................................................................... 110 ALGEMENE ARMVOOGDEN VAN LANGEZWAAG ......................................................................... 111 ALGEMENE ARMVOOGDEN VAN LUXWOUDE ............................................................................... 112 ALGEMEEN ARMBESTUUR VAN OPSTERLAND .............................................................................. 112 AFDELING II VAN HET ALGEMEEN ARMBESTUUR ........................................................................ 116 AFDELING III VAN HET ALGEMEEN ARMBESTUUR ...................................................................... 118 ALGEMEEN ARMHUIS TE URETERP .................................................................................................... 121 AFZONDERLIJKE GEMEENTE-ARCHIEVEN ....................................................................................... 123 BURGERLIJKE STAND .............................................................................................................................. 123 KADASTER .................................................................................................................................................. 124 BURGEMEESTER ALS HULP-OFFICIER VAN JUSTITIE .................................................................... 125 ARCHIEVEN EN VERZAMELINGEN......................................................................................................... 127 "TOEVALLIG" OVERGEBRACHT IN DE .................................................................................................... 127 GEMEENTE-ARCHIEFBEWAARPLAATS.................................................................................................. 127 HET COLLEGE VAN ZETTERS DER ....................................................................................................... 127 BELASTINGEN IN OPSTERLAND .......................................................................................................... 127 HET COLLEGE VAN BRANDMEESTERS .............................................................................................. 127 TE BEETSTERZWAAG ............................................................................................................................... 127 WONINGSTICHTING "VOORUITGANG" ............................................................................................. 129 1 COMMISSIE VAN BEHEER ...................................................................................................................... 131 KUNSTWEG QUATRE BRAS - HEERENVEEN ..................................................................................... 131 ARCHIEVEN VAN KERKVOOGDIJEN .................................................................................................. 136 FONDS TER AANMOEDIGING EN ONDERSTEUNING .................................................................... 138 DER GEWAPENDE DIENST ..................................................................................................................... 138 COMMANDANT VAN HET 4E BATALJON RUSTENDE ................................................................... 138 SCHUTTERIJ IN FRIESLAND ................................................................................................................... 138 Comité Nationaal Huldeblijk ..................................................................................................................... 138 KAARTEN .................................................................................................................................................... 139 Correctiebijlage ............................................................................................................................................ 140 2 INLEIDING De naam Opsterland wordt voor het eerst genoemd in 1395, toen door de grietenij, als zelfstan- dig bestuursgebied, een vredesverdrag werd gesloten met de bisschop van Utrecht. Bij de vestiging van het Saksische gezag in 1498 veranderde de positie van de grietman van een door de grondbezitters en/of geestelijkheid gekozen volksvertegenwoordiger tot benoemde die- naar van de koning. Het bestuur van de grietenij werd naast de grietman mede bepaald door de mene meente, zijnde de gezamenlijke stemgerechtigde grondbezitters. De verplichtingen die zij vanwege hun stem- recht hadden zijn vastgelegd in de floreen-, reéel- en specie-cohieren. De oudste archiefstukken van de vroegste periode dateren uit 1616. Voor de ingekomen stukken en missives werd van 1812 tot 1816 een indeling gebruikt naar de door Napoleon in Opsterland ingestelde mairies, t.w. Beetsterzwaag, Gorredijk, Ureterp, Lippenhuizen en Langezwaag. In dit deel zijn voorts enkele kerkelijke