T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2450 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1422 ELEŞTİRİ TARİHİ Yazarlar Prof.Dr. Rıza FİLİZOK (Ünite 1) Prof.Dr. Muhsin MACİT (Ünite 2) Prof.Dr. Muharrem DAYANÇ (Ünite 3, 4) Prof.Dr. Mustafa ÖZSARI (Ünite 5) Prof.Dr. Yunus BALCI (Ünite 6, 7, 8) Editörler Prof.Dr. Rıza FİLİZOK (Ünite 1, 2, 3, 4) Prof.Dr. Muharrem DAYANÇ (Ünite 5, 6, 7, 8) ANADOLU ÜNİVERSİTESİ Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Anadolu Üniversitesine aittir. “Uzaktan Öğretim” tekniğine uygun olarak hazırlanan bu kitabın bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Copyright © 2012 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without permission in writing from the University. ÖĞRENME TEKNOLOJİLERİ AR-GE BİRİMİ Birim Yöneticisi Doç.Dr. Alper Tolga Kumtepe Kitap Hazırlama Grubu Sorumlusu Öğr.Gör. Erdem Erdoğdu Öğretim Tasarımcısı Prof.Dr. İbrahim Cemil Ulukan Grafik Tasarım Yönetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uçar Doç.Dr. Nilgün Salur Öğr.Gör. Cemalettin Yıldız Ölçme Değerlendirme Sorumlusu Öğr.Gör.Dr. Belgin Boz Yüksekdağ Kapak Düzeni Doç.Dr. Halit Turgay Ünalan Dizgi Kitap Hazırlama Grubu Eleştiri Tarihi E - ISBN 978-975-06-2684-5 Bu kitabın tüm hakları Anadolu Üniversitesi’ne aittir. ESKİŞEHİR, Ağustos 2018 2417-0-0-0-1209-V01 İçindekiler iii İçindekiler Önsöz .................................................................................................................... vi Edebî Eleştirinin Tanımı, Kapsamı ve Türk Edebiyatında 1. ÜNİTE Eleştirinin Tarihî Kaynakları ......................................................... 2 ELEŞTİRİNİN TANIMI, KAPSAMI, SINIFLANDIRILMASI, NİTELİKLERİ .. 3 Edebiyat Kuramları, Edebî Eleştiri ve Edebiyat Tarihi Arasındaki Farklar ....................................................................................................... 3 Eleştiri Kuramlarının Sınıflandırılması ..................................................................... 4 Edebî Analiz Modelleri ................................................................................................ 5 Eleştirinin Nitelikleri ................................................................................................... 5 TÜRK-İSLAM BELAGÂT GELENEĞİ VE ELEŞTİRİ ........................................... 7 “Bildirişim Kuramı” ve Belâgat .................................................................................. 9 Edim Söz Kuramı ......................................................................................................... 14 En Küçük Anlamlı Birim Kuramı .............................................................................. 14 BATI EDEBİYATI ETKİSİNDE ÇAĞDAŞ TÜRK ELEŞTİRİSİ ............................ 15 Özet ................................................................................................................................ 18 Kendimizi Sınayalım .................................................................................................... 19 Okuma Parçası .............................................................................................................. 21 Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı ......................................................................... 22 Sıra Sizde Yanıt Anahtarı ............................................................................................. 22 Yararlanılan Kaynaklar ................................................................................................ 23 İnternet Kaynakları ...................................................................................................... 23 Klasik Dönem Türk Edebiyatında Eleştiri .................................... 24 2. ÜNİTE KLASİK DÖNEM TÜRK EDEBİYATINDA ELEŞTİRİ ......................................... 25 GİRİŞ ............................................................................................................................. 25 BELAGAT KİTAPLARINDA ELEŞTİRİ .................................................................. 25 ŞAİR TEZKİRELERİNDE ELEŞTİRİ ........................................................................ 27 DİBACE VE SEBEB-İ TELİFLERDE ELEŞTİRİ ...................................................... 31 DİVANLARDA ELEŞTİRİ İÇERİKLİ ŞİİRLER ....................................................... 34 Özet ................................................................................................................................ 38 Kendimizi Sınayalım .................................................................................................... 40 Sıra Sizde Yanıt Anahtarı ............................................................................................. 41 Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı ......................................................................... 41 Yararlanılan Kaynaklar ................................................................................................ 42 Tanzimat Döneminde Eleştiri-I (I. Nesil) ..................................... 44 3. ÜNİTE GİRİŞ ............................................................................................................................. 45 ŞİNASİ VE ELEŞTİRİLERİ ......................................................................................... 45 NAMIK KEMAL VE ELEŞTİRİLERİ ........................................................................ 46 ZİYA PAŞA VE ELEŞTİRİLERİ ................................................................................. 51 Özet ................................................................................................................................ 62 Kendimizi Sınayalım .................................................................................................... 63 Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı ......................................................................... 64 Yararlanılan Kaynaklar ................................................................................................ 65 iv İçindekiler 4. ÜNİTE Tanzimat Döneminde Eleştiri II (II. Nesil) .................................... 66 GİRİŞ ............................................................................................................................. 67 ABDÜLHAK HAMİT TARHAN VE ELEŞTİRİLERİ ............................................ 67 RECAİZADE MAHMUT EKREM VE ELEŞTİRİLERİ ......................................... 70 III. ZEMZEME MUKADDİMESİ ............................................................................. 71 MUALLİM NACİ VE ELEŞTİRİLERİ ....................................................................... 75 BEŞİR FUAD VE ELEŞTİRİLERİ .............................................................................. 76 MİZANCI MURAT VE ELEŞTİRİLERİ ................................................................... 77 Özet ................................................................................................................................ 81 Kendimizi Sınayalım .................................................................................................... 82 Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı ......................................................................... 83 Yararlanılan Kaynaklar ................................................................................................ 83 5. ÜNİTE Ara Nesilde ve Servet-i Fünûn’da Eleştiri .................................... 86 GİRİŞ ............................................................................................................................. 87 ARA NESİL VE ARA NESİLDE ELEŞTİRİ ............................................................. 87 Edebiyatımızda Ara Nesil Kavramı ve Ara Nesil Sanatçıları ................................. 87 Ara Nesil Topluluğuna Göre Edebiyat ...................................................................... 89 Ara Nesil Topluluğuna Göre Eleştiri ........................................................................ 89 Ara Nesil Topluluğuna Göre Şiir ve Şair .................................................................. 90 Ara Nesil Topluluğuna Göre Roman ve Hikâye ...................................................... 91 Ara Nesil Topluluğuna Göre Tiyatro ....................................................................... 93 SERVET-İ FÜNÛN’DA ELEŞTİRİ (1896-1901) ...................................................... 95 Estetik, Güzellik ve Edebiyat ....................................................................................... 95 Servet-i Fünûn’da Eleştiri Anlayışı ............................................................................. 96 Servet-i Fünûn’da Hikâye ve Roman .......................................................................... 99 Servet-i Fünûn’da Şiir ................................................................................................... 100 Özet ................................................................................................................................ 101 Kendimizi Sınayalım .................................................................................................... 102 Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı ......................................................................... 103 Sıra Sizde Yanıt Anahtarı ............................................................................................