Fundacja Dziedzictwo Przyrodnicze CHARAKTERYSTYKA PRZYRODNICZA OBSZARU OTULINY BIESZCZADZKIEGO PARKU NARODOWEGO Publikacja finansowana ze środków Fundacji WWF Polska Wykonawca: Fundacja Dziedzictwo Przyrodnicze ul. Królewska 65A/1 30-081 Kraków Adres do korespondencji: ul. Słowackiego 6/10 35-060 Rzeszów Publikacja finansowana ze środków: Fundacja WWF Polska ul. Usypiskowa 11 02-386 Warszawa Zespół redakcyjny: Paulina Kramarz, Małgorzata Pociask, Radosław Michalski Redaktor prowadzący: Paulina Kramarz Redakcja językowa: Grażyna Pucek Autorzy i źródła zdjęć: Kathleen Benison, Mariusz D. Boćkowski, Dorota Bury, Anna Drozd, Małgorzata Kołtowska, Robert Kościelniak, Grzegorz Leśniewski, Andrzej Melke, Tomasz Nabiałkowski, NASA/U. of Michigan, Tomasz Olbrycht, Mariusz Paszkowski, Rudolf Robak, Konrad Sachanowicz, Adam Szary, Robert Szczęsny, Krzysztof Tatoj, Tomasz Wilk, Tomasz Winnicki, Zenon Wojtas, Robert Zubel oraz kadry z filmów: „Homemade Realistic Tornado Simulator „MesoCylinder” Project” (IAA015), „Niesamowitych obrazów dostarcza pożar Biebrzanskiego Parku Narodowego...” (998 Grajewo) Opracowanie DTP: Wydawnictwo PAPIRUS ul. Spytka 11, 37-500 Jarosław tel. 16 621 45 41 e-mail: [email protected] www.papirus.jaroslaw.pl Na okładce: Sóweczka Glaucidium passerinum (fot. Grzegorz Leśniewski) Copyright © 2020 Fundacja Dziedzictwo Przyrodnicze ISBN: 978-83-954138-6-5 Niniejsze opracowanie stanowi dzieło autorskie i podlega ochronie zgodnie z ustawą o prawie autorskim z dnia 4.02.1994 r. (Dz. U. z 2018 r. poz. 1191, z późn. zm.) 2 ZESPÓŁ RECENZENTÓW dr hab. inż. Jan Bodziarczyk, prof. UR dr Łukasz Musielok Katedra Bioróżnorodności Leśnej Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołątaja Uniwersytet Jagielloński al. 29 Listopada 46, 31-425 Kraków ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków dr Katarzyna Bojarska dr hab. Anna Orczewska, prof. UŚ Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk Instytut Biologii, Biotechnologii i Ochrony Środowiska al. Adama Mickiewicza 33, 31-120 Kraków Uniwersytet Śląski ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice dr hab. Szymon Drobniak Instytut Nauk o Środowisku dr hab. Maciej Pabijan Uniwersytet Jagielloński Instytut Zoologii i Badań Biomedycznych ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków Uniwersytet Jagielloński ul. Gronostajowa 9, 30-387 Kraków dr hab. Małgorzata Falarz, prof. UŚ Instytut Nauk o Ziemi dr Artur Pliszko Uniwersytet Śląski Instytut Botaniki ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec Uniwersytet Jagielloński ul. Gronostajowa 3, 30-387 Kraków dr Piotr Jaglarz Instytut Nauk Geologicznych dr hab. Krzysztof Piksa Uniwersytet Jagielloński Instytut Biologii ul. Gronostajowa 3a, 30-387 Kraków Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków dr hab. Paweł Kapusta Instytut Botaniki im. W. Szafera dr hab. Michał Węgrzyn Polska Akademia Nauk Instytut Botaniki ul. Lubicz 46, 31-512 Kraków Uniwersytet Jagielloński ul. Gronostajowa 3, 30-387 Kraków dr hab. Joanna Kapusta Instytut Nauk o Środowisku mgr Kamila Zając Uniwersytet Jagielloński Instytut Nauk o Środowisku ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków Uniwersytet Jagielloński ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków dr Wojciech Krukar Instytut Zdrowia i Gospodarki dr hab. Joanna Zalewska-Gałosz Karpacka Państwowa Uczelnia Instytut Botaniki ul. Rynek 1, 38-400 Krosno Uniwersytet Jagielloński ul. Gronostajowa 3, 30-387 Kraków dr hab. Dorota Lachowska-Cierlik Instytut Zoologii i Badań Biomedycznych dr hab. Krystyna Żuwała Uniwersytet Jagielloński Instytut Zoologii i Badań Biomedycznych ul. Gronostajowa 9, 30-387 Kraków Uniwersytet Jagielloński ul. Gronostajowa 9, 30-387 Kraków OTULINA BIESZCZADZKIEGO PARKU NARODOWEGO 3 ZESPÓŁ AUTORSKI mgr Mariusz Daniel Boćkowski Andrzej Melke Instytut Nauk o Środowisku Katedra Nauk o Ziemi i Środowisku Uniwersytet Jagielloński Akademia Pomorska ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków ul. Arciszewskiego 22a, 76-200 Słupsk dr Tomasz A. Ciszewski dr hab. inż. Robert W. Mysłajek prywatna praktyka weterynaryjna Zakład Ekologii ul. Cegielniana 11A, 62-800 Kalisz Instytut Biologii Funkcjonalnej i Ekologii Uniwersytet Warszawski dr hab. Anna Drozd, prof. UŁ Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych UW Katedra Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii ul. Żwirki i Wigury 101, 02-089 Warszawa Uniwersytet Łódzki ul. Banacha 12/16, 90-237 Łódź dr Mariusz Paszkowski Instytut Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk dr Aleksandra Jakubowska Ośrodek Badawczy w Krakowie niezależny ekspert ul. Senacka 1, 31-002 Kraków Żołędowo 3/2, 78-500 Drawsko Pomorskie dr Michał Piskorski dr hab. Robert Kościelniak, prof UP Zakład Anatomii Porównawczej i Antropologii Katedra Botaniki Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Instytut Biologii ul. Akademicka 19, 20-033 Lublin Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków mgr inż. Paweł Pawlaczyk Klub Przyrodników mgr Małgorzata Kołtowska ul. 1 Maja 22, 66-200 Świebodzin niezależny ekspert herpetolog ul. Bolesławiecka 10/3, 53-614 Wrocław dr Konrad Sachanowicz Akademia Wychowania Fizycznego im. E. Piaseckiego mgr inż. Stanisław Kryciński ul. Królowej Jadwigi 27/39, 61-871 Poznań Towarzystwo Karpackie ul. Śmiała 47/2, 01-526 Warszawa 4 dr hab. Nuria Selva, prof. IOP PAN mgr inż. Krzysztof Tatoj Zespół Badawczy Ekologii Integracyjnej i Stosowanej Zakład Ochrony Ekosystemów Zakład Ochrony Fauny Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk al. Adama Mickiewicza 33, 31-120 Kraków al. Adama Mickiewicza 33, 31-120 Kraków dr Sylwester Wereski dr Agnieszka Sergiel Katedra Hydrologii i Klimatologii Zespół Badawczy Ekologii Integracyjnej i Stosowanej Instytut Nauk o Ziemi i Środowisku Zakład Ochrony Fauny Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej al. Adama Mickiewicza 33, 31-120 Kraków al. Kraśnicka 2D, 20-718 Lublin dr Krystyna Stachura dr Tomasz Wilk niezależny ekspert Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków Goszów 25E, 57-550 Stronie Śląskie ul. Odrowąża 24, 05-270 Marki mgr Adam Szary dr Tomasz Winnicki Bieszczadzki Park Narodowy Bieszczadzki Park Narodowy Ośrodek Edukacji Ekologicznej ul. Bełska 7, 38-700 Ustrzyki Dolne ul. Bełska 7, 38-700 Ustrzyki Dolne dr Robert Zubel mgr inż. Agnieszka Tatoj Wydział Biologii i Biotechnologii Instytut Biologii Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN ul. Akademicka 19, 20-033 Lublin ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków OTULINA BIESZCZADZKIEGO PARKU NARODOWEGO 5 SPIS TREŚCI WSTĘP...................................................................................................................................................................................9 I. PODSTAWOWE INFORMACJE O OTULINIE BIESZCZADZKIEGO PARKU NARODOWEGO .................... 13 1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA OBSZARU PROPONOWANEGO POWIĘKSZENIA BIESZCZADZKIEGO PARKU NARODOWEGO ................................................................................................ 15 2. HISTORIA GOSPODAROWANIA NA OBSZARZE PLANOWANEGO POWIĘKSZENIA BIESZCZADZKIEGO PARKU NARODOWEGO ................................................................................................ 27 3. HISTORIA UTWORZENIA I POWIĘKSZENIA BIESZCZADZKIEGO PARKU NARODOWEGO Z OTULINĄ ORAZ POSTULATY NA PRZYSZŁOŚĆ ........ 31 4. AKTUALNE PROBLEMY OCHRONY PRZYRODY OBSZARU PROPONOWANEGO POWIĘKSZENIA BIESZCZADZKIEGO PARKU NARODOWEGO ........ 65 II. PRZYRODA OTULINY BIESZCZADZKIEGO PARKU NARODOWEGO .......................................................... 89 PRZYRODA NIEOŻYWIONA OTULINY BIESZCZADZKIEGO PARKU NARODOWEGO ............................ 91 1. Walory przyrody nieożywionej otuliny Bieszczadzkiego Parku Narodowego ...................................... 93 2. Warunki klimatyczne obszaru otuliny Bieszczadzkiego Parku Narodowego ......................................119 3. Martwe drewno w lasach na obszarze postulowanego poszerzenia granic Bieszczadzkiego Parku Narodowego ..........................................................................................................127 SZATA ROŚLINNA OTULINY BIESZCZADZKIEGO PARKU NARODOWEGO ............................................141 1. Flora naczyniowa w strefie otuliny Bieszczadzkiego Parku Narodowego ...........................................142 2. Zbiorowiska roślinne w strefie otuliny Bieszczadzkiego Parku Narodowego ....................................186 3. Mchy i wątrobowce w strefie otuliny Bieszczadzkiego Parku Narodowego .......................................237 MYKOBIOTA BIESZCZADZKIEGO PARKU NARODOWEGO .........................................................................265 1. Porosty otuliny Bieszczadzkiego Parku Narodowego .............................................................................267 FAUNA OTULINY BIESZCZADZKIEGO PARKU NARODOWEGO .................................................................301 1. Występowanie dużych drapieżników w otulinie Bieszczadzkiego Parku Narodowego ....................303 2. Ptaki otuliny Bieszczadzkiego Parku Narodowego ..................................................................................314 3. Fauna nietoperzy obszaru otuliny Bieszczadzkiego Parku Narodowego i znaczenie lokalnych siedlisk dla ochrony tych ssaków ...............................................................................................332 4. Ssaki kopytne, małe ssaki drapieżne i gryzonie na terenie obszaru postulowanego poszerzenia granic Bieszczadzkiego Parku Narodowego o jego otulinę ....................................................................343