T.C MARDİN ARTUKLU ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI Yüksek Lisans Tezi SABAHATTİN ALİ VE NÛREDÎN ZAZA’NIN ÖYKÜLERİNİN TOPLUMSAL GERÇEKÇİLİK AÇISINDAN KARŞILAŞTIRILMASI Mehmet Dinç Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Selim Temo Ergül Mardin 2016 T.C MARDİN ARTUKLU ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI Yüksek Lisans Tezi SABAHATTİN ALİ VE NÛREDÎN ZAZA’NIN ÖYKÜLERİNİN TOPLUMSAL GERÇEKÇİLİK AÇISINDAN KARŞILAŞTIRILMASI Mehmet Dinç Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Selim Temo Ergül Mardin 2016 İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ ............................................................................................................. iii ÖZET ................................................................................................................. v SUMMARY ...................................................................................................... vi KISALTMALAR LİSTESİ ............................................................................ vii TABLOLAR LİSTESİ .................................................................................. viii GİRİŞ ................................................................................................................. 1 1.BÖLÜM ......................................................................................................... 3 1.1. Karşılaştırmalı Edebiyatın Tarihçesi ........................................................... 3 1.1.1. Fransız Ekolü ............................................................................................ 5 1.1.2. Amerikan Ekolü ........................................................................................ 7 1.2.Türkiyede Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi Çalışmaları ............................. 12 1.3.Türkiyedeki Karşılaştırmalı Edebiyat Alanındaki Akademik Çalışmalar .. 14 1.4. Edebi Eserlerin Karşılaştırılmasında Dikkat Edilmesi Gereken Ölçütler .. 16 1.4.1. Toplumcu Gerçekçilik... ......................................................................... 19 1.4.2. Türk Edebiyatında Toplumcu Gerçekçilik Akımı .................................. 22 1.4.3. Sabahattin Ali’nin Öykülerinde Toplumcu Gerçekçi İzlekler ............... 24 1.4.4. Nûredîn Zaza’nın Öykülerinde Toplumcu Gerçekçi İzlekler ................ 26 2. BÖLÜM ....................................................................................................... 27 2.1. Sabahattin Ali’nin Yaşamı ve Eserleri ....................................................... 27 2.2. Nûredîn Zaza’nın Yaşamı ve Eserleri ........................................................ 29 2.3. Türk ve Kürt Öykücülüğünün Etkileşimi .................................................. 30 2.4. Sabahattin Ali’nin Düzene Başkaldırıyı İşleyen Öyküleri ........................ 34 2.5. Nûredîn Zaza’nın Düzene Başkaldırıyı İşleyen Öyküleri .......................... 40 2.6. İki Yazarın Düzene Başkaldırıyı İşleyen Öykülerinin Benzer Yönleri ..... 43 2.7. İki Yazarın Düzene Başkaldırıyı İşleyen Öykülerinin Farklı Yönleri ....... 43 2.8. Sabahattin Ali’nin Düzenin Çarpıklığını İşleyen Öyküleri ...................... 44 2.8.1 Nûredîn Zaza’nın Düzenin Çarpıklığını İşleyen Öyküleri. ..................... 48 2.9. İki Yazarın Düzenin Çarpıklığını İşleyen Öykülerinin Benzer Yönleri .... 50 2.10.İki Yazarın Düzenin Çarpıklığını İşleyen Öykülerinin Farklı Yönleri ..... 51 3. BÖLÜM ....................................................................................................... 52 3.1. Sabahattin Ali’nin Öykülerinde İhanet Olgusu.......................................... 52 3.2. Nûredîn Zaza’nın Öykülerinde İhanet Olgusu ........................................... 57 3.3. İki Yazarın İhaneti İşleyen Öykülerindeki Benzer Yönler ........................ 62 3.4. İki Yazarın İhaneti İşleyen Öykülerindeki Farklı Yönler .......................... 62 3.5. Sabahattin Ali’nin Öykülerinde Taşralı Kadın .......................................... 63 3.6. Nûredîn Zaza’nın Öykülerinde Taşralı Kadın ........................................... 72 3.7. İki Yazarın Taşralı Kadınları İşleyen Öykülerinin Benzer Yönleri ........... 77 3.8. İki Yazarın Taşralı Kadınları İşleyen Öykülerinin Farklı Yönleri............. 78 3.9. Sabahattin Ali’nin Öykülerinde Hayal Kırıklığı ........................................ 79 3.10. Nûredîn Zaza’nın Öykülerinde Hayal Kırıklığı ....................................... 84 3.11. İki Yazarın Hayal Kırıklığını İşleyen Öykülerinin Benzer Yönleri......... 89 3.12. İki Yazarın Hayal Kırıklığını İşleyen Öykülerinin Farklı Yönleri. ......... 89 SONUÇ ............................................................................................................ 91 KAYNAKÇA ................................................................................................... 94 ÖZGEÇMİŞ .................................................................................................... 99 ÖNSÖZ Günümüzde edebiyatın bir dalı olan kar şıla ştırmalı edebiyat iki farklı eserin birbiri ile kar şıla ştırılmasına dayanır. Bu iki eser farklı ulusların, farklı dillerde yazılı eserleri olabildi ği gibi, aynı ulus edebiyatının farklı eserleri ya da aynı yazarın farklı dönemlerine ait eserlerini birbiri ile kar şıla ştırma şeklinde de olabilir. Kar şıla ştırmalı edebiyat, iki eser arasındaki üstünlükleri ya da eksiklikleri incelemeyi esas almaz. üstelik öyle bir ara ştırma tanımı da yoktur. Asıl görevi edebiyat ele ştirmenlerince “edebi eser” olarak kabul edilen eserlerin birbirine yakın, benzer, ortak ve farklı yönlerini ara ştırmaktır. Bu ara ştırmada biri Türk edebiyatından (Sabahattin Ali) diğeri ise Kürt edebiyatın (Nûredîn Zaza) seçilen iki yazarın öyküleri incelenmi ştir. Bu çalı şmanın temel amacı, iki yazara ait benzer öyküleri konu bağlamında kar şıla ştırmaktır. Her iki yazarın öyküleri birbirine yakın dönemlerde yazılmakla birlikte yazıldıkları dönem ve sonrasında i şledikleri konular ba ğlamında ses getiren öykülerdir. Özellikle de yazıldıkları dönem itibari ile dünya ölçe ğinde sınıfsal ve ulusal bazı siyasal akımların yükseli şe geçmesi ve yazarların da bu akımlar içinde ezilenlerden yana tavır almaları yazdıkları eserlerde vücut bulmu ştur. Böylece ta şra insanının ya şadı ğı haksızlıkları yansıtmaları bu ara ştırmayı önemli kılan bir di ğer noktadır. Bu çalı şmanın hazırlanmasında eme ği geçen ve çalı şmaya katkıda bulunan herkese te şekkürlerimi sunmak isterim. Öncelikle beni bu çalı şmayı yapabilecek akademik seviyeye getiren Mardin Artuklu Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü hocalarından Doç. Dr. Beyhan Kanter’e, Yrd. Doç. Dr. Şeyda Ba şlı’ya, Yrd. Doç. Dr. Adnan Oktay’a, Yrd. Doç. Dr. Serdar Kara’ya, Mu ş Alpaslan Üniversitesi Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü hocalarından Yrd. Doç. Dr Ayhan Tek’e, Adıyaman Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü hocalarından Doç. Dr. Mustafa Karabulut’a şükranlarımı sunarım. Ayrıca severek çalı ştı ğım, böyle bir konuyu tespit etmeme vesile olan, çalı şmamın her a şamasında gösterdi ği sonsuz sabır ve manevi deste ğiyle bana yol iii gösteren tez danı şmanım ve de ğerli hocam Sayın Selim Temo Ergül’e te şekkürlerimi sunmayı bir borç bilirim. Son olarak, tez a şaması boyunca, çalı şmalarımın kesintiye u ğramaması için bedensel a ğrılarını bana hissettirmeyen anneme ve aynı özveriyle bana yakla şan babama te şekkürlerimi sunarım. 18.03.2016 Mehmet Dinç iv ÖZET Yüksek Lisans Tezi SABAHATT İN AL İ VE NÛREDÎN ZAZA’NIN ÖYKÜLER İNİN TOPLUMSAL GERÇEKÇ İLİK AÇISINDAN KAR ŞILA ŞTIRILMASI MEHMET D İNÇ Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı 2016: vii+99 Bu çalı şmanın amacı, Türk Yazar Sabahattin Ali’nin Öyküleri ve Kürt yazar Nûredîn Zaza’nın öykülerini toplumcu gerçekçi ba ğlamında analitik olarak kar şıla ştırmaktır. Bu ara ştırmada, her iki yazarın öykülerinden toplumcu gerçekçi kuramı temaları barındıran öyküleri kar şıla ştırmalı edebiyat bilimi verileri ı şığında mukayese edilecektir. Çalı şma üç ana bölümden olu şmaktadır. Birinci bölümde Kar şıla ştırmalı Edebiyatın tanımı, tarihçesi ve önemi ve Türkiye’deki geldi ği nokta irdelenmi ştir. Ara ştırmanın ikinci bölümünde ise yazarların hayatına, eserlerine ve çalı şmamıza yön verecek olan toplumcu gerçekçi yönleri üzerinde durulmu ş, yazarların benzer tematik öyküleri tasnif edilmi ş, bu öyküler ayrıntılı bir şekilde ele alınmı ş, öykülerin mukayesesi tablolarla desteklenerek karşılatılmalı edebiyat bilimi çerçevesinde öykülerdeki benzer ve farklı ö ğeler tespit edilmeye çalı şılmı ştır. Çalı şmanın üçüncü bölümünde yine her iki yazarın mukayese edilen öykülerinde ihanet olgusu, ta şra ve kadın ve hayal kırıklı ğı temalarının konu açısından mukayesesi yapılmı ştır. Sonuç kısmında ise Türk ve Kürt edebiyatında önemli bir yere sahip olan iki yazarın öykülerinde duygu yüklü benzer konuları ele aldı ğı ve toplumcu gerçekçilik temasının işleni şi bakımından birbirine yakınlık gösterdi ği tespit edilmi ştir. Anahtar Kelimeler: Sabahattin Ali, Nûredîn Zaza, Toplumcu Gerçekçilik, Kar şıla ştırmalı Edebiyat. v SUMMARY Master’s Thesis Comparıng of Sabahattin Ali And Nûredîn Zaza’s Torıes ın Terms of Socıal Realısm Mehmet D İNÇ Mardin Artuklu University Social Science Institute Turkish Language and Literature Department 2016: vii+99 Pages Aim of this study is to compare analitically the stories of Turkish writer Sabahattin Ali and Kurdish writer Nûredîn Zaza in terms of socialist realism. In this reseach from both writers stories which contain socialist realism theory themes are compared in the