6 Mokuna 2: He Piliolana O John Kameaaloha Almeida2 Ua hänau ÿia mai ÿo John Celestino Almeida ma Keÿalohiwai, Pauoa, Oÿahu ma ka lä 28 o Nowemapa, makahiki 1897. ÿO John Celestino Almeida kona makua käne, a ÿo Julia Kamaka Almeida kona makuahine. No ka mokupuni ÿo Madeira, Pokukala mai kona makua käne i hänau ÿia ma laila ma ka makahiki 1858. No Honolulu mai kona makuahine i hänau ÿia ma laila ma ka makahiki 1877. Ma ka lä i hänau ÿia ai ÿo Almeida, aia kona makuahine e ÿuÿu maile ana me ka ÿohana ma uka, ma Keÿalohiwai. Ma muli o ka wikiwiki o ko Almeida hänau ÿia ÿana, ÿaÿole i hiki iä Mrs. Almeida ke kähea i ka ÿohana e hele a kökua. ÿAÿohe manawa e holoi ai i kona mau lima, a ua komo ke kohu maile i loko o nä maka o käna keiki käne i hänau ai. Wahi a Almeida, pëlä ÿo ia i makapö ai. ÿAÿole naÿe i makapö koke ÿo Almeida; ua hiki nö iä ia ke ÿike iki a hiki i ka piha ÿana o nä makahiki he ÿumi iä ia. Ua hänau ÿia mai kona kaikuahine, ÿo Annie, ma ka makahiki 1900, a ma hope iki o ko Annie hänau ÿia ÿana, ua haÿalele ko läua makua käne iä Hawaiÿi, me ka waiho ÿana i käna wahine a me nä keiki a läua ma Pauoa. Ma hope o ka haÿalele ÿana o käna käne iä Hawaiÿi, ua launa ko Almeida makuahine me Paulo Kameaaloha, he kanaka no Kailua, Kona, Hawaiÿi. Ua neÿe ÿo Kameaaloha i Waiÿanae no ka hana ÿana ma kekahi hui mahikö ma kahi o ka makahiki 1900, a ma hope iki, ua male läua. ÿO Kameaaloha ka makua käne kölea o Almeida a me kona kaikuahine ÿo Annie, a na Kameaaloha läua i mälama a hänai ma ke ÿano ÿo käna mau keiki ponoÿï iho nö läua. Ma ka makahiki 1904, 2 Inä ÿaÿohe kuhia ÿë aÿe e höÿike ÿia, mai kä Larry Kimura nïnauele ma Ka Leo Hawaiÿi mai këia ÿike no Almeida. 7 ua hänau ÿia mai ke keiki mua a Kameaaloha a me käna wahine, ÿo Martha ka inoa o ia kaikamahine (Soria 2003: 23). Na Kameaaloha i häÿawi i ka inoa ÿo “Kameaaloha” iä Almeida. Ma ke Kiÿi 1 o Almeida i paÿi ÿia ma ka makahiki 1918, höÿike ÿia ka ÿölelo ÿo “The Blind Musician J. C. Almeida” ma ka pahu halihali i käna kïkä Pukikï. Ua hoÿohana mua ÿo ia i ka inoa ÿo “John Kameaaloha Almeida” ma hope o ia wä, a pëlä ÿo ia i kapa ÿia ai a hiki i kona hala ÿana (Soria 2003: 2). Kiÿi 1. “The Blind Musician J. C. Almeida” Paÿi ÿia ma kahi o ka makahiki 1915. Ua aÿo ÿo Almeida i ka ÿölelo Hawaiÿi, nä hïmeni Hawaiÿi a me ke oli ÿana ma ka hoÿolohe ÿana i kona makua käne kölea ÿo Paulo Kameaaloha. I këlä me këia lä, ala aÿe ÿo Kameaaloha ma ke kakahiaka nui, a hoÿomaka ÿo ia e oli. Ua hänau ÿia ÿo Almeida ma hope pono o ka makahiki i kau ÿia ai ke känäwai e päpä ana i ke aÿo ÿana ma o ka ÿölelo 3 ÿAÿohe helu ÿaoÿao ma ia puke pä sëdë. Hoÿomaka ka helu ÿia ÿana o nä ÿaoÿao mai ka ÿaoÿao mua i loko o ia puke. 8 Hawaiÿi ma nä kula o Hawaiÿi nei, no laila, ma ka ÿölelo Pelekänia käna mau papa ma ke kula. Eia naÿe, ma kona hoÿi ÿana aku i ka hale ma hope o ke kula, ua nïnau ÿia ÿo ia e Kameaaloha e pili ana i käna hana a me käna i aÿo ai ma ke kula, a ma ka ÿölelo Hawaiÿi hoÿi kä läua walaÿau ÿana (Soria 2003: 3). Ua hele ÿo Almeida i ke kula a hiki i ka papa ÿeono. I ia wä ma Waiÿanae, ua hoÿomaka ÿo Almeida e aÿo i ka hoÿokani ÿana i ka ÿukulele, ke kïkä, a me ke kïkä Pukikï ma ka hui inu lama o kona mau küpuna. Ma hope, ua aÿo ÿo ia i ka hoÿokani ÿana i ka waiolina, ka pila nui, ka piano a me ke kïkä kila. Ua hoÿokumu ÿo Almeida i käna kalapu hïmeni mua ma ka makahiki 1912, ÿo ia hoÿi, ÿo ka “Waiÿanae Star Glee Club.” He 15 wale nö ona makahiki i ia manawa. Ma ka makahiki 1917, ua noi ÿia ÿo ia e hïmeni ma ka hoÿolewa o ka Möÿï Wahine ÿo Liliÿuokalani. Ua hïmeni a hoÿokani pü ÿo ia ma nä ÿano mokuahi like ÿole e holo ana ma waena o ÿAmelika a me Hawaiÿi; ÿo ka Matsonia a me ka Lurline ÿelua o ia mau mokuahi. Ma ka makahiki 1925, ua hoÿomaka ÿo ia i käna kula aÿo hoÿokani pila mua loa ma Honolulu, a ua aÿo ÿo ia i ka hoÿokani pila i nä haumäna ma laila a hiki i ka makahiki 1942. He wilipä ÿo ia ma ke kahua hoÿolele lëkiö ÿo KGU mai ka makahiki 1932 a hiki i ka makahiki 1939, a ma ke kahua hoÿolele lëkiö ÿo KULA mai ka makahiki 1946 a hiki i ka makahiki 1948 (Soria 2003: 3-4). Nui kona kökua ÿana i ka poÿe kälena ma ka hïmeni a me ka hoÿokani pila. Ua launa mua ÿo ia me Genoa Keawe ma ke kahua hoÿolele lëkiö ÿo KULA ma ka makahiki 1946, a ua hïmeni pü ÿo Genoa me Almeida ma kekahi o käna mau päleo. ÿO Bill Aliÿiloa 9 Lincoln, Billy Hew Len, a me David Keliÿi kekahi poÿe ÿë aÿe a Almeida i kökua ai (Kanahele 1979: 9). Ua nui a lehulehu käna mau hïmeni i hoÿopaÿa ai ma nä päleo. Näna nö i haku i kekahi o nä hïmeni, a na haÿi kekahi mau hïmeni ÿë aÿe. Ma ka polokalamu lëkiö ÿo Ka Leo Hawaiÿi, ua haÿi aku ÿo Almeida i ka mea näna ia polokalamu, iä Larry Lindsey Kimura, ÿelua haneli a ÿoi äna mau hïmeni i haku ai. Wahi äna iä Kimura ÿo “Iesü Me Ke Kanaka Waiwai,” “Ua Noho Au A Kupa,” “Ka ÿAnoÿi Hula” (ÿo “Aia I Alakaÿi” kekahi inoa ÿë aÿe o ia hïmeni), a ÿo “Holoholo Kaÿa” kekahi mau hïmeni i kaulana i käna hïmeni a hoÿopaÿa päleo ÿana, akä, na haÿi i haku. He mau mele hoÿoipoipo ka hapanui o käna mau mele i haku ai, a nui kona hoÿohälikelike ÿana i käna mau wähine a me nä ipo i nä ÿano pua a lei like ÿole. ÿO “Kuÿu Ipo Pua Rose,” “Lei Hinahina,” “Kuÿu Liko Pua I Ke Kakahiaka,” a me “Pänini Puakea” kekahi o ia ÿano hïmeni. Ua paÿa käna hïmeni ÿana ma nä päleo 45 rpm, 78 rpm, a me ka 33 1/3 rpm i hoÿopuka ÿia e nä hui hoÿopuka päleo ÿo Brunswick, Hawaiian Transcription Productions, Bell, 49th State a me Waikïkï 1948 (Soria 2003: 4). Ua paÿi ÿia ÿelua puke mele i loaÿa nä mele na Almeida. ÿO Na Mele Aloha ka inoa o ka puke mua, a ÿo Johnny’s Na Mele Aloha ka puke ÿelua. Ua paÿi ÿia ka puke mua ma ka makahiki 1946, a na Mary Kawena Pükuÿi i unuhi i nä mele ma ia puke. Na kä Almeida wahine hope, ÿo Janet Almeida kona inoa, i paÿi i ka lua o ia mau puke mele ma ka makahiki 1977. ÿAÿole i unuhi ÿia nä mele ma ia puke, akä, ua hoÿopaÿa ÿo Mrs. Almeida i kä Almeida hïmeni ÿana i ka hapanui o ia mau mele ma kekahi mau lola hoÿolohe. Mai loko mai o ia mau lola ka hapanui o nä hïmeni i palapala a kälailai ÿia ma këia pepa. 10 ÿAÿole naÿe i maÿemaÿe kä Mrs. Almeida kikokiko ÿana i ka ÿölelo mele, a ÿaÿole i käkau ÿia ka ÿokina a me ke kahakö. Na Mrs. Almeida i hoÿolauna i ka hapanui o nä hïmeni ma ia mau lola me ka hoÿopuka ÿana i ka inoa a me kekahi mau ÿikepili ÿë aÿe no nä hïmeni. Ua male ÿo Almeida ÿelima manawa, a ua nui a lehulehu käna mau ipo kekahi. I loko nö o ka nui o ko läua makemake, ÿaÿole i hänau ÿia he keiki e käna wahine mua, ÿo Elizabeth Nähaku Almeida. Akä, ua lawe hänai läua i ke keiki käne a ko Almeida kaikuahine ÿo Annie. Ua male ÿo Annie i kekahi kanaka no ka ÿäina Pilipino4. ÿElua a läua keiki käne, a ma hope o ka hänau ÿia ÿana o ka lua o nä keiki käne, ÿo Charleston Puaonaona kona inoa, ua hoÿi ke käne i ka ÿäina Pilipino, me ka lawe pü ÿana i kä läua makahiapo, ÿo Henry kona inoa. Ua waiho ÿia ÿo Charleston Puaonaona me kona makuahine, a ma hope mai, ua makemake kekahi kanaka ÿë aÿe e male iä Annie, ÿaÿole naÿe i makemake ia kanaka e hänai a mälama i ia keiki käne äna. Ua lawe hänai akula ÿo Almeida a me käna wahine i ua keiki käne lä, a ua lilo ÿo ia i haumäna hoÿokani pila a hïmeni na Almeida. Ma hope, ua kaulana ka inoa ÿo Pua Almeida i kona leo hïmeni nahenahe a i ke akamai o käna hoÿokani pila ÿana (Soria 2003: 3-4). Ua hoÿohanohano ÿia ÿo John Kameaaloha Almeida ma kekahi ÿahaÿaina ma ka Hökele Hilton Hawaiian Village no käna mau hana he nui wale no ka pono o nä hïmeni Hawaiÿi ma ka lä 13 o Kekemapa, makahiki 1971 (Soria 2003: 4). Ma ka lä 22 o Pepeluali, makahiki 1972, ÿo Almeida ka hoa kamaÿilio mua loa i komo i ka hoÿolele mua ÿia ÿana o ka polokalamu lëkiö ÿo Ka Leo Hawaiÿi ma ke kahua hoÿolele lëkiö ÿo KCCN 4 ÿAÿole i ÿike ka mea käkau i ka inoa o ke kanaka Pilipino a Annie Almeida i male ai a i ÿole kona inoa hope ma hope o ka male ÿana iä ia.