View metadata, citation and similar papers at core.ac.uk brought to you by CORE provided by Aberystwyth Research Portal Aberystwyth University Detholiad o Emynau Iolo Morganwg Charnell-White, Cathryn A. Publication date: 2009 Citation for published version (APA): Charnell-White, C. A. (Gol.) (2009). Detholiad o Emynau Iolo Morganwg: A volume for specialist and non- specialist audiences, providing edited texts of a selection of neglected hymns by the major literary and cultural figure Iolo Morganwg. The contextual and textual scholarship is result of archival research into unpublished manuscript and eighteenth-century print sources. Canolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd. http://www.iolomorganwg.cymru.ac.uk General rights Copyright and moral rights for the publications made accessible in the Aberystwyth Research Portal (the Institutional Repository) are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the Aberystwyth Research Portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain • You may freely distribute the URL identifying the publication in the Aberystwyth Research Portal Take down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. tel: +44 1970 62 2400 email: [email protected] Download date: 09. Jul. 2020 Detholiad o Emynau Iolo Morganwg Llafur cariad oedd ei emynau i Iolo Morganwg a chopïodd hwynt yn ofalus mewn llyfrynnau hardd. NLW 21350A, t. 5 (gyda chaniatâd Llyfrgell Genedlaethol Cymru). DETHOLIAD O EMYNAU IOLO MORGANWG golygwyd gan CATHRYN A. CHARNELL-WHITE ABERYSTWYTH CANOLFAN UWCHEFRYDIAU CYMREIG A CHELTAIDD PRIFYSGOL CYMRU 2009 ¥ Prifysgol Cymru ©, 2009. Cedwir pob hawl. Ni chaniateir atgynhyrchu unrhyw ran o'r cyhoeddiad hwn na'i gadw mewn cyfundrefn adferadwy na'i drosglwyddo mewn unrhyw ddull na thrwy unrhyw gyfrwng elec- tronig, mecanyddol, ffotocopïo, recordio, nac fel arall, heb ganiatâd ymlaen llaw gan Ganolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd Prifysgol Cymru, Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth, Ceredigion, SY23 3HH. Y mae cofnod catalogio'r llyfr hwn ar gael gan y Llyfrgell Brydeinig. ISBN 978-0-947531-93-5 Cysodwyd gan staff Canolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd Prifysgol Cymru. Cynlluniwyd y clawr gan Martin Crampin. Llun y clawr: NLW 21338A, t. 91. Gyda chaniatâd Llyfrgell Genedlaethol Cymru. Rhagair Y mae’r gyfrol hon yn rhan o gynnyrch prosiect ‘Iolo Morganwg a’r Traddodiad Rhamantaidd yng Nghymru, 1747–1914’, prosiect a ariannwyd gan Gyngor Ymchwil y Celfyddydau a’r Dyniaethau (AHRC) a Phrifysgol Cymru a than arweiniad cadarn yr Athro Geraint H. Jenkins cyn- Gyfarwyddwr Canolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd Prifysgol Cymru. Ni fuasai’r gyfrol hon ar emynau Iolo Morganwg wedi gweld golau dydd oni bai am ei argyhoeddiad ef o’u gwerth cynhenid. Braf yw cael cyfle i gyflwyno’r casgliad hwn iddo ar achlysur ei ymddeoliad, gan ddiolch yn ddiffuant iddo am ei gyfraniad. Cydnabyddir cefnogaeth ariannol hael Cyngor Ymchwil y Celfyddydau a’r Dyniaethau a Phrifysgol Cymru. Ni ellid bod wedi dod â’r gyfrol i fwcwl heb gydweithrediad gwerthfawr cyd-weithwyr yn y Ganolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd ac uned Geiriadur Prifysgol Cymru. Diolchir i Lyfrgell Genedlaethol Cymru am ganiatâd i gyhoeddi’r delweddau ar y clawr a’r wynebddalen ac i staff y Llyfrgell am eu cymorth parod. Yr wyf hefyd yn ddyledus i Martin Fitzpatrick, Geraint H. Jenkins, Dafydd Johnston, Ffion Mair Jones, Marion B. Löffler, Ann Parry Owen a Hywel Gethin Rhys am eu cymwynasgarwch ac i Martin Crampin am ddylunio’r clawr. Y mae dau arall yn haeddu diolch arbennig, sef Glenys Howells am ei chymorth golygyddol a Nigel Callaghan (Technoleg Taliesin) am ei arbenigedd technegol wrth baratoi’r e-lyfr. Mawrth 2009 Cathryn A. Charnell-White Cynnwys RHAGAIR ....................................................................................................v BYRFODDAU ...........................................................................................xvi DETHOLIAD O EMYNAU IOLO MORGANWG RHAGYMADRODD.............................................................................1 Y DUWDOD 1 Undod Duw (1) ............................................................................19 2 Un Duw ........................................................................................20 3 Undod Duw (2) ............................................................................20 4 Un yw Duw...................................................................................21 5 Undod Duw. O’r Tephiloth..........................................................22 6 Undod Duw. A gwynfyd y rhai a’i carant....................................23 7 Anymgyffredoldeb Duw...............................................................24 8 Duw yn anchwiliadwy ..................................................................24 9 Mawredd Duw..............................................................................25 10 Tadoldeb Duw..............................................................................26 11 Tiriondeb Duw .............................................................................26 12 Duw y Bugail Da (1).....................................................................27 13 Duw’r Bugail Da (2) .....................................................................28 14 Duw’r goleuni ...............................................................................30 15 Cyfamod cariad rhad....................................................................31 16 Cyfamod gras, neu gyfamod cariad rhad.....................................32 17 Yn Nuw ein bodoldeb...................................................................33 18 Teimlo bodoldeb a daioni Duw....................................................33 19 Gweled Duw a’i deimlo ................................................................34 20 Teimlo Duw gyda ni .....................................................................35 21 Bodoldeb Duw yn ymddangos ym mhob peth.............................35 22 Duw ym mhob man......................................................................36 23 Doethineb a daioni Duw yn amlwg ym mhob peth .....................38 24 Daioni a thrugaredd Duw yn ymddangos yn ei holl ragluniaethau ...........................................................................39 25 Duw’n ddoeth ac yn ddaionus yn ei holl weithredoedd ...............40 26 Duw’n drugarog yn ei holl ragluniaethau (1806) .........................41 viii DET HOL IAD O EMYNAU IOL O MORGANWG 27 Gair Duw yn galw ac yn deffroi’r byd..........................................42 28 Duw’n well na dim........................................................................43 29 Trugaredd maddeugar Duw (Eseia 4) ..........................................43 30 Ymgymhleidio â Duw...................................................................45 31 Rhodio gyda Duw ........................................................................45 32 Nid cadarn ond cyfnerth Duw......................................................46 33 Golwg ar lwyddiant Gair Duw.....................................................47 MAWL I DDUW 34 Iawnfoliannu Duw........................................................................48 35 Addoliad a wedd i Dduw..............................................................49 36 Moliannu gallu Duw am waith ei greadigaeth .............................50 37 Arwyrain (Effesiaid 1:17) .............................................................51 38 Arwyrain. Deus optimus maximus..................................................51 39 Moliannu Duw .............................................................................52 40 Annog addoli Duw .......................................................................53 41 Galw ar yr holl fodoldeb i foliannu Duw (O Salm 100 Dafydd) ....................................................................................53 42 Mawl i Dduw am ei gariad yn rhoi bodoldeb inni er mwynhau gwynfyd tragywydd..................................................................55 43 Mawl i Dadoldeb Duw .................................................................55 44 Yr holl greadigaeth yn moli Duw .................................................56 45 Golwg ar godiad Haul Iechydwriae[th]. (Malachi 4) ...................57 46 Addoli Duw yn y gydwybod.........................................................58 47 Gwyngerdd aswyn, neu Aswyngerdd, o’r Arabeg arferedig gan y Mahometaniaid ..............................................................59 48 O’r Alcoran. Erddigan Denmarc Mr Madan ...............................60 49 Cân Angel y Dyfroedd (Datguddiad 16:3, 4) ...............................61 50 ‘Lled gyfelydd i Salm 107 Dafydd yn VIII rhan’ (V/7).................62 51 ‘Lled gyfelydd i Salm 107 Dafydd yn VIII rhan’ (VI/8) ...............63 52 Cân teithiwr yr anialwch ..............................................................64 53 Mawl i Dduw am alw yn ôl ei ddialon amseroedd: rhyfel, haint, neu brinder (1818)..........................................................65 54 Moliannu Duw am waredigaeth o ddwylaw gelynion..................66 55 Duw a digon .................................................................................67