MER Verdiepingen Veluwemeer en Wolderwijd Hoofdrapport Datum 29 juli 2009 Status Definitief MER Verdiepingen Veluwemeer en Wolderwijd Hoofdrapport Datum 29 juli 2009 Status Definitief MER Verdiepingen Veluwemeer en Wolderwijd | 29 juli 2009 Colofon Witteveen+Bos Uitgegeven door Witteveen+Bos Informatie drs.ing. P.T.W. Mulder Telefoon 0570 69 75 10 Fax 0570 69 71 55 Uitgevoerd door Witteveen+Bos Opmaak ing. J.M. Faber Datum 29 juli 2009 Status definitief Versienummer MER Verdiepingen Veluwemeer en Wolderwijd | 29 juli 2009 Inhoud 0 Samenvatting 8 0.1 De achtergronden 8 0.1.1 Aanleiding 8 0.1.2 Gewenste verbeteringen 8 0.1.3 Waarom een MER? 9 0.1.4 Het m.e.r.-proces 9 0.1.5 Doorstart m.e.r.-proces 11 0.1.6 Wat hierna nog volgt 11 0.2 De plannen 12 0.2.1 Het voornemen 12 0.2.2 De alternatieven 12 0.3 De effecten 13 0.3.1 De effecten van de alternatieven 13 0.3.2 Effecten met het oog op de ontwikkeling van het MMA 16 0.4 Leemten in kennis 20 Deel A: Kern 22 1 Achtergronden 23 1.1 Aanleiding 23 1.2 Voorgeschiedenis 26 1.2.1 M.e.r.-procedure ‘Zand boven water 2’ 27 1.2.2 Beleidswijziging Ministerie Verkeer en Waterstaat 28 1.2.3 Doorstart m.e.r.-procedure ‘Zand boven water 2’ 28 1.2.4 Resterend deel m.e.r.-procedure 30 1.3 Opbouw van het MER 31 2 Doelstellingen, beleidskader en te nemen besluiten 34 2.1 Huidig gebruik en gewenste verbeteringen 34 2.1.1 Huidig gebruik en gewenste verbeteringen watersport 34 2.1.2 Huidig gebruik en gewenste verbeteringen beroepsscheepvaart 37 2.1.3 Huidig werkwijze en gewenste verbeteringen zandwinning 40 2.1.4 Huidige situatie en gewenste verbeteringen beroepsvisserij 42 2.1.5 De natuur als randvoorwaarde 43 2.2 Doel van het voornemen 45 2.3 Beleidskader 45 2.3.1 Het planvormende beleidskader 46 2.3.2 Het randvoorwaardelijk beleidskader 48 2.4 Te nemen besluiten 52 2.5 Planning procedures 55 2.5.1 Coördinatie 55 2.5.2 Samenhang in procedures 55 3 Voornemen en alternatieven 57 3.1 Enkele definities 57 3.2 Het referentiealternatief 57 5 MER Verdiepingen Veluwemeer en Wolderwijd | 29 juli 2009 3.3 Het voornemen 63 3.4 Reële alternatieven 63 3.4.1 Ontwikkeling van de alternatieven 63 3.4.2 Vormen van alternatieven 64 3.5 Doelstellingsalternatieven 64 3.5.1 Vergroting waterdiepte 64 3.5.2 Vaarmogelijkheden 66 3.5.3 Mogelijkheden beroepsvisserij 68 3.6 Locatiealternatieven 70 3.6.1 Veluwemeer: WS1 70 3.6.2 Wolderwijd: WS2 73 3.6.3 Wolderwijd: WS3 76 3.6.4 Vaargeulverbreding Veluwemeer 77 3.6.5 Optimalisatie concessiegebied Calduran 79 3.7 Uitvoeringsalternatieven 81 3.7.1 Direct ontgronden 81 3.7.2 Omputten 82 3.7.3 Onderzuigen 83 3.8 Mitigerende uitvoeringsmaatregelen 84 3.9 Resumé 86 4 Vergelijking alternatieven en meest milieuvriendelijk alternatief 88 4.1 Vergelijking alternatieven 88 4.2 Vergelijking uitvoeringsalternatieven 92 4.3 Meest milieuvriendelijke alternatief 93 4.3.1 Meest milieuvriendelijke opleverdiepte 93 4.3.2 Meest milieuvriendelijke locatie 94 4.3.3 Meest milieuvriendelijke uitvoeringsmethoden 95 4.3.4 Conclusie 95 5 Leemten in kennis 97 5.1 Leemten in kennis en informatie 97 5.1.1 Leemten in kennis over de ingrepen 97 5.1.2 Leemten in kennis over de effecten 97 5.2 Aanzet tot evaluatie 99 Deel B: Aspectenstudies 100 6 Effecten op milieuaspecten 101 6.1 Effecten op het grondwatersysteem 101 6.1.1 Beoordelingskader grondwatersysteem 101 6.1.2 Bestaand grondwatersysteem 101 6.1.3 Autonome ontwikkelingen grondwatersysteem 103 6.1.4 Effecten op het grondwatersysteem 103 6.1.5 Resultaten watertoets 105 6.2 Effecten op de hydrodynamica en morfologie 106 6.2.1 Beoordelingskader hydrodynamica en morfologie 106 6.2.2 Bestaande situatie hydrodynamica en morfologie 107 6.2.3 Autonome ontwikkelingen hydrodynamica en morfologie 107 6.2.4 Effecten op de hydrodynamica en morfologie 107 6.3 Effecten op de bodem- en oppervlaktewaterkwaliteit 109 6 MER Verdiepingen Veluwemeer en Wolderwijd | 29 juli 2009 6.3.1 Beoordelingskader bodem- en oppervlaktewaterkwaliteit 109 6.3.2 Bestaande bodem- en oppervlaktewaterkwaliteit 109 6.3.3 Autonome ontwikkelingen bodem- en oppervlaktewaterkwaliteit 110 6.3.4 Effecten op de bodem- en oppervlaktewaterkwaliteit 110 6.3.5 Effecten op de KRW-doelstellingen 114 6.3.6 Effecten op de zwemwaterkwaliteit 114 6.3.7 Effecten op de grondwaterkwaliteit en de drinkwaterwinning 115 6.3.8 Effectbeoordeling 115 6.4 Effecten op het bodemarchief 117 6.4.1 Beoordelingskader bodemarchief 117 6.4.2 Bestaande situatie bodemarchief 117 6.4.3 Autonome ontwikkelingen bodemarchief 119 6.4.4 Effecten op het bodemarchief 120 6.5 Effecten op de geluidsituatie 121 6.5.1 Beoordelingskader geluid 121 6.5.2 Bestaande geluidsituatie 122 6.5.3 Autonome ontwikkelingen geluidsituatie 123 6.5.4 Effecten op de geluidsituatie 124 7 Effecten op de natuur 127 7.1 Algemeen beeld van het (a)biotische systeem van de Veluwe- randmeren 127 7.1.1 Algemene gebiedsbeschrijving 127 7.1.2 Het (a)biotische systeem 127 7.1.3 Methode van effectbepaling 129 7.1.4 Nuanceringen 132 7.2 Effecten op driehoeksmosselen 132 7.2.1 Beoordelingskader driehoeksmosselen 132 7.2.2 Huidige situatie driehoeksmosselen 133 7.2.3 Autonome ontwikkelingen driehoeksmosselen 135 7.2.4 Effecten op de driehoeksmosselen 135 7.2.5 Nuancering effecten driehoeksmosselen 137 7.3 Effecten op waterplanten 137 7.3.1 Beoordelingskader waterplanten 137 7.3.2 Huidige situatie waterplanten 138 7.3.3 Autonome ontwikkelingen waterplanten 140 7.3.4 Effecten op waterplanten 141 7.4 Effecten op vissen 143 7.4.1 Beoordelingskader vissen 143 7.4.2 Huidige situatie vissen 144 7.4.3 Autonome ontwikkelingen vissen 145 7.4.4 Effecten op vissen 146 7.5 Effecten op vogels 147 7.5.1 Beoordelingskader vogels 148 7.5.2 Huidige situatie vogels 148 7.5.3 Autonome ontwikkelingen vogels 149 7.5.4 Effecten op vogels 150 7.6 Effecten op overige soorten 153 7.7 Effecten op overige soorten 154 7.7.1 Bestaande situatie meervleermuis 154 7.7.2 Effecten op de meervleermuis 154 7 MER Verdiepingen Veluwemeer en Wolderwijd | 29 juli 2009 8 Toetsing aan de instandhoudingdoelen en soortenbescherming 155 8.1 Ontwerpbesluit Veluwerandmeren (2006) 155 8.2 Toetsing aan de instandhoudingdoelstellingen 1 56 8.2.1 Criteria voor de beoordeling aan specifieke instandhoudingsdoelen 156 8.2.2 Conclusies 160 8.3 Tussentijdse effecten 160 Bijlage Literatuur 164 Bijlage Lijst van afkortingen en begrippen 166 Bijlage A Samenstelling Adviesgroep MER IIVR 172 Bijlage B Overzicht Maatregelenpakketten Inrichtingsplan Veluwerand- meren 175 8 MER Verdiepingen Veluwemeer en Wolderwijd | 29 juli 2009 0 Samenvatting 0.1 De achtergronden 0.1.1 Aanleiding Dit MER gaat over plannen voor enkele verdiepingen van delen van de bodem van het brede gedeelte van het Veluwemeer en het Wolderwijd. Het grootste deel van dat gebied is een zogenoemd ‘Natura 2000-gebied’. Dat betekent dat plannen aan strenge voorwaarden moeten voldoen, om geen onaanvaardbare schade aan natuur en milieu toe te brengen. In de Veluwerandmeren hebben 19 overheden rond de Veluwerandemern gezamenlijk een omvangrijk plan, gericht op een duurzaam behoud van een goede waterkwaliteit met een evenwichtige ontwikkeling van natuur, watersport, oeverrecreatie en scheepvaart. Dit plan heet de ‘Integrale Inrichting Veluwe Randmeren’ (IIVR ). De IIVR-organisatie heeft het plan gemaakt na een intensieve interactieve burgerparticipatie, waarbij het evenwicht tussen natuur en recreatie is vorm gegeven door 36 maatregelen op verschillende locaties in de Veluwerandmeren. 3 van deze maatregelen zijn opgenomen in dit MER. In de loopt van het proces zijn aan dit MER 2 verdiepingen toegevoegd die geen onderdeel zijn van het IIVR-plan, om zo volledige overzicht van alle ontwikkelingen in het gebied weer te geven. 0.1.2 Gewenste verbeteringen De verdiepingen zijn nodig om enkele functies in het betrokken gebied te verbeteren: • de watersport kampt momenteel met een te beperkt bevaarbaar oppervlak, een onveilige situatie in de vaargeul en een te beperkte toegankelijkheid. Ruimer, veiliger en toegankelijker: dat zijn de wensen van de watersport; • de beroepsscheepvaart kent als belangrijkste problemen de onveilige situatie in de vaargeul bij de nieuwe brug in de N302 bij Harderwijk en een te bochtige vaarroute naar deze brug. De wensen zijn: een veiliger vaargeul, een rechtere vaargeul en (afronding van de) verbreding van de vaargeul; • de zandwinning in het Veluwemeer door Calduran wordt uitgevoerd overeenkomstig de concessie die Calduran heeft. Die concessie heeft een omvang van 206 hectare, waarvan momenteel nog 85 hectare nog niet zijn ontgraven. Het probleem is dat het resterende gebied hoge natuurwaarden heeft. Een verplaatsing van de concessie is maatschappelijk gewenst; • ook voor de beroepsvisserij zijn in het IIVR enkele verbeteringen voorgesteld. 9 MER Verdiepingen Veluwemeer en Wolderwijd | 29 juli 2009 Zandwinning Calduran Watersport op het Wolderwijd De gewenste verbeteringen kunnen alleen plaatsvinden als geen ‘significant’ (dat is een wettelijke term die ‘veelbetekenend’ betekent) negatieve effecten optreden op de natuur in het gebied. De Veluwerandmeren hebben immers een kwetsbare natuur, zijn een Natura 2000-gebied en maken deel uit van de nationale Ecologische Hoofdstructuur (EHS). In de lengterichting vormen ze een groen-blauw lint tussen Noordwest Overijssel en het stroomgebied van de Kromme Rijn en Vecht. In de dwarsrichting vormen water en oevers een belangrijke verbinding tussen natuurgebieden op het oude en het nieuwe land. Kranswieren en fonteinkruiden op de bodem van de meren vervullen een sleutelrol in de waterkwaliteit en zijn een belangrijke voedselbron voor vele vogelsoorten. Achttien zogenoemde ‘Vogelrichtlijnsoorten’ komen voor.