ACTA CaRPATHICA 1 ACT A A C RP A THIC A (1) Acta Carpathica 1 Publikacja dofinansowana ze środków UE w ramach projektu „Integracja środowisk naukowych obszaru pogranicza Polsko-Ukraińskiego”. Jej treść nie odzwierciedla poglądów UE, a odpowiedzialność za zawartość ponosi Uniwersytet w Rzeszowie. Redaktor: Jan Gąsior Swietłana J. Wołoszańska Bernadeta Alvarez Weronika Janowska-Kurdziel Opracowanie redakcyjne i korekta: Zespół Projektowy Projekt okładki: Piotr Wisłocki Wydawca: Katedra Gleboznawstwa, Chemii Środowiska i Hydrologii Wydział Biologiczno-Rolniczy Uniwersytetu Rzeszowskiego ul. M. Ćwiklińskiej 2 35-601 Rzeszów Polska wspólnie z Wydawnictwem Uniwersytetu Pedagogicznego w Drohobyczu Wydział Biologiczny ul. I. Franka 24 82-100 Drohobycz Ukraina ISBN 978-83-7667-162-8 ISBN 978-966-384-302-5 Skład, łamanie, druk i oprawa: Mitel, ul. Baczyńskiego 9 35-210 Rzeszów Nakład 50 egz. SPIS treści / CONTENS Wstęp / Introduction ............................................................ 5 Joanna Typek Mniszek lekarski (Taraxacum officinale F. H. Wigg) – chwast czy lekarstwo? .............. 7 Taraxacum officinale F. H. Wigg – pest or medicine? ............................... 11 Agata Kaczor, Justyna Czerwińska Porównanie wybranych parametrów fizjologicznych u dawnych i współcześnie uprawianych odmian pszenicy ozimej (Triticum aestivum L.) ...................................... 13 Comparison of selected physiological parameters in pre-war and modern cultivars of winter wheat (Triticum aestivum L.) ............................................. 18 Мар’яна Мандзяк Вплив величини садивних бульб на врожайність картоплі сорту дужа .............. 19 The influence of tuber sizes on the yield of potato variety Duzha .................... 24 Anna Shpek, Ivanna Drozd, Inesa Drozd, Svitlana Voloshanska The influence of Rozasol (a complex mineral fertilizer) on the productivity of diverse sorts of Oil Flax in the Precarpathian area in Ukraine ...................................... 25 Theinfluence of Rozasol (a complex mineral fertilizer) on the productivity of diverse sorts of Oil Flax in the Precarpathian area in Ukraine .............................. 29 Марія Коваль, Анна Волошанська, Микола Шпек Вплив біостимуляторів росту рослин гумісола та вимпела на ріст, розвиток та вро- жайність квіток ромашки лікарської ............................................. 31 Effect of plant growth regulators humisol and vympel on growth, development and yield of chamomile flowers ......................................................... 36 Анастасія Гончарова, Людмила Фендюр Вплив мікрохвильового випромінювання на проростання насіння сільськогосподар- ських культур .................................................................. 37 Influence of microwave radiation on the germination of seeds of crops ............... 42 Вікторія Яранцева, Віктор Лях Стан пластидного апарату як індикатор рівня продуктивності рослин льону олійного 43 Plastid apparatus as indicator of the productivity level in linseed plants .............. 48 Małgorzata Szpiech Struktura zbiorowisk grzybów zasiedlających ziarno pszenicy z uprawy ekologicznej i kon- wencjonalnej .................................................................... 49 Structure of plant community of fungi settling wheat grain from the ecological and con- ventional cultivation .......................................................... 53 Natalia Głowiak, Agata Tekiela Analiza występowania najważniejszych chorób powodowanych przez grzyby, na pszenicy ozimej, uprawianej w okolicach Przemyśla .......................................... 55 Analysis of the most important diseases caused by fungi on winter wheat cultivated in the vicinity of Przemyśl ....................................................... 60 Галина Клепач, Ольга Шемеляк дослідження поширеності та біологічної активності екстрактів пижма звичайного (Tanacetum vulgare L.) ........................................................... 61 Investigation of the prevalence and biological activity of extracts of Tanacetum vulgare L. 66 Natalia Matłok Ocena wybranych właściwości mechanicznych badanych odmian selera korzeniowego .... 67 Assessment of selected mechanical properties of studied varieties of Apium graveolens L. var. rapaceum .............................................................. 72 Марта Пінчак, Мирон Цайтлер Перспективи вирощування енергетичних рослин на техногенних територіях дрого- бичини ........................................................................ 73 Perspectives of energy plants growing on technogenic territories of Drohobych Region 78 Наталія Кузів, Наталія Коваль Мікотоксикози – важлива проблема тваринництва ................................ 79 Mycotoxicosis – important problem of stock-raising ............................... 84 Bernadeta Alvarez, Daniel Kruczek, Małgorzata Szostek, Marcin Pieniążek Wybrane właściwości skał diatomitowych i gleb z nich wytworzonych w rejonie Borku Nowego ........................................................................ 85 Selected properties of diatomite rocks and the soils created of diatomite rocks in the region of Nowy Borek ......................................................... 90 Bernadeta Alvarez, Joanna Teprag Warunki tworzenia i charakterystyka złoża wapna łąkowego w Łężanach ................ 91 Conditions for creation and characteristics of the deposit of meadow lime in Łężany ... 96 Ірина Остап’юк, Віктор сеньків Фітомеліорація забруднених нафтою грунтів (на прикладі селища битків) ........... 97 Phytoremediation of oil-contaminated soils (on the example of village bytkiv) ........ 102 Maciej Kuciński Eksploatacja soli potasowych na terenie Wschodniej Małopolski ....................... 103 Exploitation of potassium salts in the territory of Eastern Małopolska Region ......... 108 Daniel Madej, Tomasz Kolebuk Analiza zawartości anionów nieorganicznych w ciekach wodnych za pomocą chromatogra- fii jonowej hpiC ................................................................. 109 Analysis of the content of non-organic anions in water courses by means of ione chro- matography HPIC ............................................................ 113 Anita Pajączek, Katarzyna Uzdejczyk Wpływ nekropolii na jakość wód podziemnych w wybranych powiatach Województwa Podkarpackiego ................................................................. 115 Influence of necropoly on the quality of underground waters in selected poviats of the Podkarpackie Voivodship ...................................................... 120 Оксана Беседіна, Віктор сеньків Перспективи використання споруд біоплато для неканалізованих населених пунктів Передкарпаття ................................................................. 121 Prospects of using artificial wetlands for non-canalized settlements of Precarpathians .. 125 WSTĘP / INTROduCTION Rolnictwo z punktu widzenia wyżywienia ludności należy do najważniejszych społecz- nie dziedzin, zarówno na płaszczyźnie wytwarzania jak i teorii (nauki) rolniczej. Z jednej strony wszyscy korzystamy z jego owoców, a z drugiej daje ono możliwość pracy i zarob- kowania w różnych sferach działających na jego rzecz. W bardzo dynamicznie zmieniają- cych się we współczesnym świecie uwarunkowaniach społeczno-ekonomicznych potrzeb- na jest ciągła troska o wysoką jakość uzyskiwanych surowców, wytwarzanych produktów oraz stan środowiska przyrodniczego. W ośrodkach naukowych i na uniwersytetach po- dejmowane są na miarę możliwości badania podstawowe i stosowane nakierowane na wykorzystanie potencjału biologicznego odmian roślin i ras zwierząt w określonych wa- runkach środowiska przyrodniczego oraz hodowlę nowych form lepiej wykorzystujących aktualny potencjał środowiska. Region Karpacki wprawdzie podzielony przez granice państwowe, charakteryzuje się jednak dużym podobieństwem geograficznym, przyrodniczym i kulturowym. Jest on du- żym obszarem zdominowanym przez rolnictwo, leśnictwo i turystykę, a ich dalszy roz- wój powinien uwzględniać koncepcję zrównoważonego rozwoju. Przygotowana publika- cja obejmuje recenzowane prace naukowe dotyczące zagadnień: ogólnoprzyrodniczych i uprawowych (7), fitopatologicznych (3), technologicznych (3), glebowych (4) i hydrolo- gicznych (3). Rozpoczęcie współpracy pomiędzy Wydziałem Biologiczno-Rolniczym Uniwersytetu w Rzeszowie i Wydziałem Biologicznym Uniwersytetu Pedagogicznego w Drohobyczu, współfinansowanej z programu „Integracja środowisk naukowych obszaru pogranicza Polsko-Ukraińskiego” przez Unię Europejską, umocni i poszerzy kontakty środowisk naukowych w regionie przygranicznym, w tym wydawanie wspólnych publikacji nauko- wych i pozwoli na wypracowanie trwałego modelu współpracy transgranicznej. 7 MNISZEK LEKARSKI (TARAXACUM OFFICINALE F. H. WIGG) – CHWAST CZY LEKARSTWO? Joanna Typek* * Wydział Socjologiczno-Historyczny UR, e-mail: [email protected] Streszczenie. Mniszek lekarski (Taraxacum officinale F. H. Wigg.) to powszechnie występująca roślina łąk i pól, zaliczana także do roślin ruderalnych. Wykorzystywany często jako pasza, Znacznie mniej znany i stosowany jako roślina lecznicza czy kulinarna. Powszechna dostępność Taraxacum officinale skłania do zapoznania się z właściwościami leczniczymi i możliwościami wykorzystania jako rośliny leczniczej zapobiegającej rozwojowi chorób lub wspomagającej kuracje lekarskie. Mni- szek lekarski może być również wykorzystywany jako kosmetyk, a w kuchni jako urozmaicenie codziennej diety. Zawartość składników czynnych: trójterpeny, substancje goryczowe, fitosterole, decydują głównie o właściwościach moczopędnych