Ky dokument është përgatitur nga Programi për Decentralizim dhe Zhvillim Lokal (dldp), me mbështetjen financiare të Agjensisë Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim (SDC). Ky publikim reflekton mendimet e autorëve dhe jo detyrimisht të SDC Zhvilluar nga: Instituti i Kërkimeve Urbane (URI) Publikuar nga: Programi për Decentralizim dhe Zhvillim Lokal (dldp) HELVETAS Swiss Intercooperation | Albania Addresa: Rruga "Ibrahim Rugova", Pallati i PLUS, kati i 2-të / Nr. 3. Tiranë | Shqipëri www.dldp.al | www.km.dldp.al PËRMBAJTJA HYRJE ......................................................................................................................................................... 1 PJESA A: ANALIZA E ZONËS FUNKSIONALE ................................................................................. 5 1. Përshkrim i përgjithshëm i zonës funksionale Malësi e Madhe ......................................................... 5 1.1. Gjeografia ........................................................................................................................................ 5 1.2. Historia dhe kultura.......................................................................................................................... 6 1.3. Prirjet demografike .......................................................................................................................... 6 1.4. Tiparet e zonës funksionale ........................................................................................................... 13 2. Ekonomia e zonës funksionale Malësi e Madhe ................................................................................ 14 2.1. Karakteristika të ekonomisë së zonës funksionale ......................................................................... 14 2.1.1. Të dhëna të përgjithshme ekonomike ..................................................................................... 14 2.1.2. Tregu i punës ........................................................................................................................... 20 2.2. Ndërveprimet ekonomike të zonës funksionale ............................................................................. 23 2.3. Analizë e hollësishme e zonës funksionale .................................................................................... 28 2.3.1. Analiza ekonomike e sektorit të bujqësisë .............................................................................. 28 2.3.2. Analiza ekonomike e sektorit të turizmit ................................................................................ 50 3. Hartëzimi i shërbimeve publike të zonës funksionale Malësi e Madhe .......................................... 59 3.1. Ujësjellës Kanalizime .................................................................................................................... 59 3.2. Menaxhimi i mbetjeve ................................................................................................................... 63 3.3. Rrugët, hekurudhat dhe transporti publik ...................................................................................... 72 4. Organizimi i qeverisjes vendore të tanishme ..................................................................................... 80 4.1. Struktura dhe burimet njerëzore ..................................................................................................... 80 4.2. Veçantitë dhe të përbashkëtat në dhënien e shërbimeve publike ................................................... 84 4.3. Rekomandime mbi strukturën organizative të njësië vendore Malësi e Madhe ............................ 84 PJESA B: PROGRAMI I ZHVILLIMIT TË ZONËS FUNKSIONALE ............................................ 87 5. Koncepti i zonës funksionale Malësi e Madhe ................................................................................... 87 6. Projekte kyçe të zonës funksionale Malësi e Madhe ......................................................................... 87 Lista e hartave Harta 1: Zona Funksionale Malësi e Madhe ................................................................................................ 1 Harta 2: Krahina Malësi e Madhe ................................................................................................................ 5 Harta 3: Punësimi sipas degëve të ekonomisë në njësitë vendore të ZF Malësi e Madhe .......................... 21 Harta 4: Ndërveprimi për konsum në ZF Malësi e Madhe ......................................................................... 24 Harta 5: Ndërveprimi për punësim në ZF Malësi e Madhe ........................................................................ 25 Harta 6: Bashkëpunimi ndërmjet njësive vendore të ZF Malësi e Madhe .................................................. 27 Harta 7: Kultivimi i tokës bujqësore në njësitë vendore të ZF Malësi e Madhe ......................................... 42 Harta 8: Toka bujqësore e pambjellë sipas njësive vendore të ZF Malësi e Madhe .................................. 47 Harta 9: Përqendrimi i veprimtarisë turistike në sezonin veror në ZF Malësi e Madhe ............................ 52 Harta 10: Zona Liqenore e Malësisë së Madhe .......................................................................................... 55 Harta 11: Harta turistike Kelmend ............................................................................................................. 58 Harta 12: Mbulimi aktual i popullsisë me shërbimin e menaxhimit të mbetjeve në ZF MM ...................... 64 Harta 13: Skemë e përgjithshme e grumbullimit të mbetjeve urbane nga ZF Malësi e Madhe .................. 70 Harta 14: Infrastruktura rrugore e zonës funksionale Malësi e Madhe ..................................................... 74 Lista e grafikëve Grafiku 1: Ndryshimi i popullsisë ZF Malësi e Madhe gjatë viteve 2001 deri 2011 ................................... 9 Grafiku 2: Struktura e popullsisë ZF Malësi e Madhe .............................................................................. 11 Grafiku 3: Niveli i arsimimit në ZF Malësi e Madhe krahasuar me mesataren e vendit ........................... 12 Grafiku 4: Bizneset e reja në ZF Malësi e Madhe, të regjistruara nga 05.09.2007 deri 27.11.2014 ........ 17 Grafiku 5: Investime për frymë kryer nga NJQV-të e ZF Malësi e Madhe gjatë vitit 2014 ...................... 18 Grafiku 6: Të punësuarit në shtëpi dhe që udhëtojnë për në punë në ZF Malësi e Madhe ....................... 26 Grafiku 7: Hyrjet e daljet ditore të të punësuarve në ZF Malësi e Madhe ................................................ 26 Grafiku 8: Përdorimi në vite i tokës bujqësore në ZF Malësi e Madhe ..................................................... 29 Grafiku 9: Përdorimi në vite i tokës bujqësore, foragjere e bimë mjeksore në ZF Malësi e Madhe ......... 30 Grafiku 10: Përdorimi i tanishëm i tokës bujqësore në ZF Malësi e Madhe ............................................. 30 Grafiku 11: Sasie e eksportuar në vite e bimëve mjeksore nga prodhimi i ZF Malësi e Madhe ............... 31 Grafiku 12: Eksporti i bimëve mjekësore të ZF Malësi e Madhe kundrejt nivelit kombëtar ..................... 32 Grafiku 13: Sasie e eksportuar në vite e gështenjave nga prodhimi i ZF Malësi e Madhe ....................... 35 Grafiku 14: Vlerësim i të ardhurave aktuale nga prodhimi e shitja e gështenjës në ZF Malësi e Madhe . 35 Grafiku 15: Të ardhurat nga shitja në grumbullim dhe eksporti i gështenjës në ZF Malësi e Madhe ...... 36 Grafiku 16: Numri i krerëve të kafshëve blegtorale në vite në ZF Malësi e Madhe .................................. 43 Grafiku 17: Numri i krerëve të shpendve në vite në ZF Malësi e Madhe .................................................. 43 Grafiku 18: Numri i krerëve të bletëve koshere në vite në ZF Malësi e Madhe ........................................ 44 Grafiku 19: Gjendja e blegtorisë në ZF Malësi e Madhe, 2013 ................................................................ 44 Grafiku 20: Kosto e vlerësuar e menaxhimit të mbetjeve të ZF Malësi e Madhe ...................................... 69 Grafiku 21: Investimi në ndërtim rrugësh ndaj investimeve gjithsej në ZF Malësi e Madhe, 2014 .......... 77 Lista e tabelave Tabela 1: Niveli i punësimit në ZF Malësi e Madhe (%) .............................................................................. 7 Tabela 2: Treguesit e paaftësisë në punë për ZF Malësi e Madhe ............................................................... 8 Tabela 3: Popullsia dhe tendencat e rritjes/zvogëlimit të ZF Malësi e Madhe ............................................ 9 Tabela 4: Struktura e popullsisë e njësive vendore të ZF Malësi e Madhe ................................................ 10 Tabela 5: Niveli i arsimimit të popullsisë në ZF Malësi e Madhe .............................................................. 11 Tabela 6: Shkolla, kopshte dhe qendra sociale, kulturore e sportive të ZF Malësi e Madhe ..................... 13 Tabela 7: Bizneset aktive në ZF Malësi e Madhe, deri 27.11.2014 ............................................................ 15 Tabela 8: Punëdhënësit kryesorë në ZF Malësi e Madhe, 2014 ................................................................. 16 Tabela 9: Pesha e investimeve ndaj të ardhurave të njësive vendore të ZF Malësi e Madhe .................... 18 Tabela 10: Burimi i të ardhurave të njësisë ekonomike familjare në ZF Malësi e Madhe (%) .................. 20 Tabela 11: Punësimi në ZF Malësi e Madhe sipas degëve të ekonomisë (%) ...........................................