Rapportage Archeologische Monumentenzorg 220 Deze Rapportage Archeologische Monumentenzorg (RAM) beschrijft de in oktober-november 2012 aan de Wasbeeklaan 31 te Warmond uitgevoerde archeologische waarnemingen. Het Wallen en onderzoek had een zeer beperkt karakter, omdat het terrein na vooronderzoek was vrij- gegeven voor de realisatie van een jachthaven. Het onderzoek heeft aangetoond dat hier in de late middeleeuwen een ronde versterking grachten aan de heeft gelegen. Deze versterking moet de voorganger zijn van het nabijgelegen, eveneens ver- dwenen huis Oud Alkemade. Van de versterking resteerde een met klei opgehoogd platform met een diameter van ca. 40 m, omgeven door twee concentrische lage wallen en ondiepe Wasbeeklaan grachten. Op het platform zijn geen gebouwresten aangetroffen. Wel is op het perceel een pakket middeleeuws baksteenpuin gevonden. Het schaarse vondstmateriaal dateert de ver- sterking in de periode 1225-1400. Archeologische waarnemingen Dit wetenschappelijk rapport is bestemd voor archeologen, historici, castellologen en andere Warmond-Wasbeeklaan 31, professionals en liefhebbers die zich bezighouden met archeologie en geschiedenis. najaar 2012 Met kennis en advies geeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed de toekomst een verleden. J. van Doesburg & M. van der Heiden RCE_RAM 220 Warmond omslag DEF.indd A4 V 03-12-13 11:30 Wallen en grachten aan de Wasbeeklaan Archeologische waarnemingen Warmond-Wasbeeklaan 31, najaar 2012 J. van Doesburg & M. van der Heiden RCE_RAM 220 Warmond binnenwerk DEF.indd 1 03-12-13 11:27 Colofon Rapportage Archeologische Monumentenzorg 220 Wallen en grachten aan de Wasbeeklaan Archeologische waarnemingen Warmond-Wasbeeklaan 31, najaar 2012 Auteurs: J. van Doesburg en M. van der Heiden Illustraties: M. Haars (BCL Archaeological Support) Beeld omslag: M.J.. van der Heiden Technische redactie: E. Beukers, Utrecht Opmaak en productie: uNiek-Design, Almere ISBN: 9789057992209 © Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort, 2013 Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Postbus 1600 3800 BP Amersfoort www.cultureelerfgoed.nl RCE_RAM 220 Warmond binnenwerk DEF.indd 2 03-12-13 11:27 3 Inhoud — Samenvatting 5 1 Inleiding 7 2 Aanleiding van het onderzoek 9 3 Landschappelijk en historisch kader 11 4 Eerder uitgevoerd onderzoek 13 4.1 Inventariserend Veldonderzoek (IVO-Overig, Becker & Van der Graaf 2006) 13 4.2 Historisch onderzoek (Warmelda, 2012) 14 4.3 Veldbezoek (IDDS, 2012) 15 5 Veldwaarnemingen (RCE, oktober 2012) 17 5.1 Profielen 17 5.2 Vondstmateriaal 18 5.3 Conclusie 19 6 Veldwaarnemingen (RCE, november 2012) 21 6.1 Profielen 22 6.2 Puinlagen 23 6.3 Vondstmateriaal 23 6.4 Conclusie 25 7 Synthese en conclusies 27 7.1 Onderzoeksresultaten 2006-2012 27 7.2 Andere ronde versterkingen 30 Literatuur 36 Bijlagen 39 RCE_RAM 220 Warmond binnenwerk DEF.indd 3 03-12-13 11:27 RCE_RAM 220 Warmond binnenwerk DEF.indd 4 03-12-13 11:27 5 Samenvatting — In oktober-november 2012 zijn op een terrein ging en morfologie grote gelijkenis met enkele aan de Wasbeeklaan 31 te Warmond archeologi- contemporaine complexen in de directe omge- sche waarnemingen verricht bij de aanleg van ving. Het gaat hierbij om de Ouden Hof te een jachthaven. De waarnemingen vormden het Oegstgeest, De Hof ten oosten van Huis te sluitstuk van verschillende eerdere archeologi- Warmond, een complex in de Boterhuispolder sche werkzaamheden op het terrein en boden ten oosten van Warmond en in mindere mate een laatste kans om meer inzicht te krijgen in de Oud Teylingen in Warmond. aard, omvang en datering van de archeologische Het lijkt erop dat er in de dertiende eeuw in het resten. Uit het geheel van de verzamelde gege- gebied ten noorden van Leiden op verschillende vens kan worden opgemaakt dat zich op het ter- plaatsen versterkingen in het veen zijn gebouwd. rein een middeleeuwse versterking heeft bevon- Deze versterkingen bestonden uit door meer- den. Deze versterking bestond uit twee dere grachten en wallen omgeven percelen met concentrische wallen en grachten die een perceel daarop een bakstenen toren, al dan niet gecom- met een diameter van ca. 40 m omsloten. Het bineerd met een ringmuur. De versterkingen zijn perceel was opgehoogd met klei. Een bron uit in de loop van de veertiende-vijftiende eeuw het midden van de achttiende eeuw suggereert buiten gebruik gesteld en vervangen door hoger dat er een ronde bakstenen donjon met 2-2,5 m op de standwallen gelegen kastelen. Het com- dikke muren heeft gestaan. Sporen hiervan zijn plex aan de Wasbeeklaan lijkt te zijn opgevolgd bij het onderhavige onderzoek echter niet ge- door het nabijgelegen huis Oud Alkemade. vonden. Wel is op het omgrachte perceel en De versterkingen en kastelen waren in handen deels in de grachten een puinpakket waargeno- van adellijke lieden, waarvan de meeste gepa- men, bestaande uit bakstenen en mortel. Als de renteerd waren aan het Hollandse grafelijke historische vermelding correct is, moet de toren huis. na het midden van de achttiende eeuw volledig Ook uit andere delen van Nederland zijn verge- zijn gesloopt. Het schaarse vondstmateriaal da- lijkbare complexen bekend. Mogelijk gaat het teert uit de periode 1225-1400. Deze datering is om een kasteeltype dat in de bestaande typolo- in overeenstemming met de datering van de for- gische indeling van Nederlandse kastelen ont- maten van de bakstenen. breekt. Het complex vertoont qua landschappelijke lig- RCE_RAM 220 Warmond binnenwerk DEF.indd 5 03-12-13 11:27 6 — 94 95 96 97 98 Sassenheimeim 471 470 OosteOosteinde 469 468 WWarmarmond Bron: Topogra sche Dienst Emmen Bron: Topogra sche 1:25.000 Gebouw Bos Weiland Begraafplaats Overig bodemgebruik Doorgaande wegen Bouwland Boomgaard/kwekerij Water Onderzoekslocatie Afb. 1.1: Locatie van het plangebied. RCE_RAM 220 Warmond binnenwerk DEF.indd 6 03-12-13 11:27 7 1 Inleiding — In oktober en november 2012 hebben medewer- kers van de Rijksdienst voor het Cultureel 1.2 Administratieve gegevens Erfgoed (RCE) archeologische waarnemingen verricht op een perceel bij de Wasbeeklaan 31 te Provincie Zuid-Holland Warmond (gemeente Teylingen, perceel E375). Gemeente Teylingen Aanleiding was een verzoek van de Bond Plaats Warmond Heemschut om graafwerkzaamheden die hier in Toponiem Wasbeeklaan het kader van de realisatie van een boerenjacht- Kaartblad 30F haven werden uitgevoerd, stil te laten leggen. Reden voor dit verzoek was het vermoeden dat Centrumcoördinaten 95.933/469.870 hier belangrijke archeologische waarden in het Objectnaam WAWA12 geding zouden zijn. De Bond Heemschut baseer- OM-nummer n.v.t. de zich op gegevens van het Historisch Vondstmeldingsnummer 421867 Genootschap Warmelda, waaronder een lucht- Complextype(n) Kasteel (VK) foto uit de jaren zeventig van de vorige eeuw, die deden vermoeden dat zich hier de resten van Periode middeleeuwen een middeleeuwse versterking zouden bevin- Cultuur n.v.t. den. Deze bevindingen stonden haaks op de Huidig grondgebruik grasland /jachthaven conclusie van eerder op het terrein verricht ar- Opdrachtgever n.v.t. cheologisch onderzoek dat hier hoogst waar- Bevoegd gezag gemeente Teylingen schijnlijk geen resten van een middeleeuwse Uitvoerder Rijksdienst voor het Cultureel versterking aanwezig waren. Aangezien de for- Erfgoed mele procedure van de Archeologische Projectleider J. van Doesburg Monumentenzorg (AMZ) op de juiste wijze was Uitvoering veldwerk november 2012 doorlopen, was dit verzoek voor de Bond Heemschut de enig overgebleven mogelijkheid Documentatie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed om te voorkomen dat potentieel waardevolle Archivering Rijksdienst voor het Cultureel archeologische resten ongedocumenteerd verlo- Erfgoed ren zouden gaan. Auteurs J. van Doesburg en M. van Het doel van de waarnemingen was het verza- der Heiden melen van gegevens die duidelijkheid konden Autorisatie M. Lascaris verschaffen over de vraag of zich op het perceel aan de Wasbeeklaan 31 resten van een middel- eeuwse versterking bevonden en zo ja, wat de exacte aard, omvang en datering daarvan was. RCE_RAM 220 Warmond binnenwerk DEF.indd 7 03-12-13 11:27 RCE_RAM 220 Warmond binnenwerk DEF.indd 8 03-12-13 11:27 9 2 Aanleiding van het onderzoek — Het onderzoek kent een relatief lange voorge- wet- en regelgeving heeft gehandeld’. En dat schiedenis. In het kader van een planologische ook de vergunninghouder aan zijn verplichtin- procedure (Wet Ruimtelijke Ordening, art. 19 lid gen heeft voldaan en niet kan worden verplicht 1) voor de functiewijziging naar een boerenjacht- tot nader archeologisch onderzoek. De RCE ziet haven verrichtte archeologisch onderzoeksbu- daardoor geen aanleiding om de graafwerk- reau Becker & Van de Graaf uit Katwijk in 2006 zaamheden stil te leggen of voorschriften te ge- op het terrein van de familie Van der Geest aan ven met betrekking tot de uitvoering van het de Wasbeeklaan 31 een inventariserend veldon- werk.5 Maar ook gaf de RCE aan niet overtuigd te derzoek (IVO) verkennende fase.1 Het onderzoek zijn ‘van de interpretatie van de grondsporen bestond uit een bureauonderzoek en een ver- door IDDS Archeologie en de conclusie voorals- kennend booronderzoek. Op basis van de resul- nog niet kan onderschrijven.’ De RCE sloot een taten hiervan werd aanbevolen geen verder on- mogelijke ligging van een middeleeuwse ver- derzoek in het plangebied uit te voeren. Het sterking ter plaatse van de waargenomen sporen bevoegd gezag, de provincie Zuid-Holland, nam zeker niet uit. De RCE stelde voor waarnemingen dit advies over, wat leidde tot een negatief selec- in het plangebied te doen zonder ‘de graafwerk-