2016 2016 009 yılında yayın hayatına başlayan Türk Dış Politikası Yıllığı, elinizdeki eser ile birlikte sekizinci kitabına ulaşmış bulunmaktadır. Şimdiden kendi alanında bir klasik haline gelen bu seri ile özellikle Türk dış politikası Türk Dış ile2 ilgilenen araştırmacılar için kalıcı bir başvuru kaynağının ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Türk Dış Politikası Yıllığı bu sayıda 2016 yılı gelişmelerinin ele Politikası alındığı on altı makale ile dört bağımsız makaleden oluşmaktadır. Birinci bölümde Suriye krizine ilişkin Türkiye’nin pozisyonu ve manevraları ile 15 Temmuz başarısız darbe girişimi bağlamında Batı’nın Türkiye’ye yaklaşımı ve politikalarına dair bağımsız Yıllığı makaleler yer almaktadır. Ufuk Ulutaş ve Burhanettin Duran’ın YILLIĞI TÜRK DIŞ POLİTİKASI “Türkiye’nin DEAŞ’la Mücadelesinin Kritik Dönemeci: Fırat Kalkanı Editörler: Burhanettin Duran, Kemal İnat, Mustafa Caner Harekatı” başlıklı makalesiyle başlayan bu bölümde sırasıyla Ömer Yılmaz’ın “Batı’nın Türkiye Politikaları: Terör ve Batı”, Ramazan Erdağ’ın “Türkiye’de Darbeler ve Batı’nın Yaklaşımı” ve İsmail Ediz’in “Reel Politik ve Oryantalizm Sarmalında Batı’nın Türkiye Algısı” isimli makaleleri bulunmaktadır. Türk dış politikasının değişik alanlarına ilişkin 2016 yılında yaşanan gelişmelerin ele alındığı ikinci bölümde Türkiye’nin Ortadoğu ülkelerine yönelik politikaları Kemal İnat, Mustafa Caner, Recep Tayyip Gürler, Zana Baykal, Can Acun, İsmail Numan Telci, İsmail Akdoğan, Ahmet Üçağaç ve Haydar Oruç tarafından kaleme alınan altı ayrı makalede analiz edilmiştir. ABD ile ilişkiler Kılıç Buğra Kanat, AB ile ilişkiler Filiz Cicioğlu ve Türkiye’nin 2016 yılındaki Rusya ve Kafkasya Politikası da Özgür Tüfekçi tarafından yazılmıştır. Yine Türkiye’nin 2016 yılındaki Kıbrıs politikası Enes Bayraklı ve Hacı Mehmet Boyraz, Balkanlar politikası Mehmet Uğur Ekinci ve Nedim Emin, Afrika politikası Abdurrahim Sıradağ, Orta Asya ve Pakistan politikası Tamer Kaşıkçı, Asya Pasifik politikası Kadir Temiz ve Latin Amerika politikası da Mustafa Yetim tarafından kaleme alınmıştır. Türk dış politikasının ekonomi politiğini ise Sadık Ünay ve Şerif Dilek yazmışlardır. SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı www.setav.org | [email protected] TÜRK DIŞ POLITIKASI YILLIĞI 2016 TÜRK DIŞ POLITIKASI YILLIĞI 2016 EDİTÖRLER BURHANETTİN DURAN KEMAL İNAT MUSTAFA CANER SETA SETA Yayınları 83 ISBN: © 2017 SET Vakfı İktisadi İşletmesi 1. Baskı: Haziran 2017, İstanbul Bu yayının tüm hakları SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı’na aittir. SETA’nın izni olmaksızın yayının tümünün veya bir kısmının elektronik veya mekanik (fotokopi, kayıt ve bilgi depolama, vd.) yollarla basımı, yayını, çoğaltılması veya dağıtımı yapılamaz. Kaynak göstermek suretiyle alıntı yapılabilir. Tasarım ve Kapak: Hasan Suat Olgun Baskı ve Cilt: Turkuvaz Haberleşme ve Yayıncılık A.Ş., İstanbul İletişim: SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı Nenehatun Cd. No: 66 GOP Çankaya 06700 Ankara Tel: +90 312 551 21 00 | Faks: +90 312 551 21 90 www.setav.org | [email protected] İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 7 1. BÖLÜM TÜRK DIŞ POLVİTİKASI ÜZERİNE BAĞIMSIZ MAKALELER 9 Türkiye’nin DEAŞ’la Mücadelesinin Kritik Dönemeci: Fırat Kalkanı Harekatı UFUK ULUTAŞ | BURHANETTİN DURAN 11 Batı’nın Türkiye Politikaları: Terör ve Batı ÖMER YILMAZ 31 Türkiye’de Darbeler Ve Batı’nın Yaklaşımı RAMAZAN ERDAĞ 87 Reel Politik Ve Oryantalizm Sarmalında Batı’nin Türkiye Algısı İSMAİL EDİZ 117 2. BÖLÜM TÜRK DIŞ POLİTİKASININ 2016 YILI GELİŞMELERİ 149 Türkiye’nin İran Politikası 2016 KEMAL İNAT | MUSTAFA CANER 151 Türkiye’nin Irak Politikası 2016 RECEP TAYYİP GÜRLER | ZANA BAYKAL 185 Türkiye’nin Suriye Politikası 2016 CAN ACUN 207 Türkiye’nin Mısır Politikası 2016 İSMAİL NUMAN TELCI 223 Türkiye’nin Körfez Ülkeleri Politikası 2016 İSMAİL AKDOĞAN | AHMET ÜÇAĞAÇ 247 Türkiye’nin İsrail, Filistin ve Ürdün Politikası 2016 HAYDAR ORUÇ 287 Türkiye’nin ABD Politikası 2016 KILIÇ BUĞRA KANAT 319 Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri 2016 FİLİZ CİCİOĞLU 341 Türkiye’nin Rusya ve Kafkasya Politikası 2016 ÖZGÜR TÜFEKÇI 375 Türkiye’nin Kıbrıs Politikası 2016 ENES BAYRAKLI | HACI MEHMET BOYRAZ 397 Türkiye’nin Balkanlar Politikası 2016 MEHMET UĞUR EKİNCİ | NEDİM EMİN 419 Türkiye’nin Afrika Politikası 2016 ABDURRAHİM SIRADAĞ 441 Türkiye’nin Orta Asya ve Pakistan Politikası 2016 TAMER KAŞIKÇI 469 Türkiye’nin Asya-Pasifik Politikası 2016 KADİR TEMİZ 495 Türkiye’nin Latin Amerika Politikası 2016 MUSTAFA YETİM 515 Türk Dış Politikasının Ekonomi Politiği 2016 SADIK ÜNAY | ŞERİF DİLEK 535 KATKIDA BULUNANLAR 570 ÖNSÖZ 2009 yılında yayın hayatına başlayan Türk Dış Politikası Yıllığı, elinizdeki eser ile birlikte sekizinci kitabına ulaşmış bulunmaktadır. Şimdiden kendi alanında bir klasik haline gelen bu seri ile özellikle Türk dış politikası ile ilgilenen araştırmacılar için kalıcı bir başvuru kaynağının ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Geçen zaman içerisinde edindiğimiz birikim ve tecrübe ile birlikte git gide daha da zenginleştirdiğimiz eserimiz bazı gecikmeler yaşansa da her yıl aksamadan yayınlanmıştır. Bu türden çok yazarlı eserlerin ortaya çıkış sürecindeki tabii zorluklar düşünüldüğünde bu başarının önemi daha iyi anlaşılmaktadır. Serinin daha önceki kitaplarının önsözlerinde vurgulandığı üzere Türk Dış Politikası Yıllığı temelde bilgi ağırlıklı bir eser olarak hedeflenmiş, makalelerde aktarılan olayların yorumlanması ise genel olarak okuyucunun takdirine bırakılmıştır. Elbette yazarların uzmanlıklarından kaynaklanan rafine yorumlarla okuyucuya rehberlik ettikleri de vurgulanmalıdır. Dolayısıyla yazarlar kendi bakış açılarını da yazılarına katıp tartışılan konuya ilişkin genel bir çerçeve sunmak suretiyle, aktardıkları “doğru” bilgiler ile analizleri arasında sıkı bir ilişki tesis etmektedir. Böyle bir çabanın bilgi kirliliğinin aktüel gelişmeleri salimen değerlendirmede büyük engel olduğu bir dönemde oldukça anlamlı olduğu fikrindeyiz. Türk Dış Politikası Yıllığı bu sayıda 2016 yılı gelişmelerinin ele alındığı on altı makale ile dört bağımsız makaleden oluşmaktadır. Birinci bölümde Suriye krizine ilişkin Türkiye’nin pozisyonu ve manevraları ile 15 Temmuz başarısız darbe girişimi bağlamında Batı’nın Türkiye’ye yaklaşımı ve politikalarına dair bağımsız makaleler yer almaktadır. Ufuk Ulutaş ve Burhanettin Duran’ın “Türkiye’nin DEAŞ’la Mücadelesinin Kritik Dönemeci: Fırat 8 / ÖNSÖZ Kalkanı Harekatı” başlıklı makalesiyle başlayan bu bölümde sırasıyla Ömer Yılmaz’ın “Batı’nın Türkiye Politikaları: Terör ve Batı”, Ramazan Erdağ’ın “Türkiye’de Darbeler ve Batı’nın Yaklaşımı” ve İsmail Ediz’in “Reel Politik ve Oryantalizm Sarmalında Batı’nın Türkiye Algısı” isimli makaleleri bulunmaktadır. Türk dış politikasının değişik alanlarına ilişkin 2016 yılında yaşanan gelişmelerin ele alındığı ikinci bölümde Türkiye’nin Ortadoğu ülkelerine yönelik politikaları Kemal İnat, Mustafa Caner, Recep Tayyip Gürler, Zana Baykal, Can Acun, İsmail Numan Telci, İsmail Akdoğan, Ahmet Üçağaç ve Haydar Oruç tarafından kaleme alınan altı ayrı makalede analiz edilmiştir. ABD ile ilişkiler Kılıç Buğra Kanat, AB ile ilişkiler Filiz Cicioğlu ve Türkiye’nin 2016 yılındaki Rusya ve Kafkasya Politikası da Özgür Tüfekçi tarafından yazılmıştır. Yine Türkiye’nin 2016 yılındaki Kıbrıs politikası Enes Bayraklı ve Hacı Mehmet Boyraz, Balkanlar politikası Mehmet Uğur Ekinci ve Nedim Emin, Afrika politikası Abdurrahim Sıradağ, Orta Asya ve Pakistan politikası Tamer Kaşıkçı, Asya Pasifik politikası Kadir Temiz ve Latin Amerika politikası da Mustafa Yetim tarafından kaleme alınmıştır. Türk dış politikasının ekonomi politiğini ise Sadık Ünay ve Şerif Dilek yazmışlardır. Yıllığın bu sayısının yayınlanması konusunda yazılarıyla katkıda bulunan yazarlarımıza ve eserin son okumasına destek olan Mehmet Akif Memmi ile Sakarya Üniversitesi Ortadoğu Enstitüsü ailesine teşekkür ediyoruz. Ankara, Haziran 2017 Burhanettin Duran Kemal İnat Mustafa Caner 1. BÖLÜM TÜRK DIŞ POLİTİKASI ÜZERİNE BAĞIMSIZ MAKALELER TÜRKİYE’NİN DEAŞ’LA MÜCADELESİNİN KRİTİK DÖNEMECİ: FIRAT KALKANI HAREKATI UFUK ULUTAŞ Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Öğretim Üyesi ve SETA Dış Politika Direktörü BURHANETTİN DURAN İbn Haldun Üniversitesi Öğretim Üyesi ve SETA Genel Koordinatörü GİRİŞ Türkiye, Mart 2011’de Dera’da başlayan barışçıl gösterilerden1 iti- baren değişen metot ve kapasitelerle Suriye’de etkin aktörler arasın- da yer almaktadır. Gösterilerin başlamasından sonraki yaklaşık ilk altı ay boyunca Suriye rejimini Beşar Esed aracılığıyla halkın birta- kım reform taleplerini karşılamaya ikna etme çabası ortaya koyan Türkiye, bu çabaların sonuçsuz kalmasıyla muhalefete desteğini açıklamıştır. Ağustos 2011’den bugüne kadar da muhalefetin ya- nında durup Suriye rejiminin meşruiyetini kaybettiği iddiasını sür- dürmüştür. Geçtiğimiz altı sene zarfında Suriye’de çatışmaların sey- ri, tabiatı, sıklığı ve boyutları değişkenlik göstermiştir. DEAŞ’ın hızla Irak’tan Suriye’ye yayılarak geniş bir alanı kontrol altına alma- 12 / Türkiye’nin DEAŞ’la Mücadelesinin Kritik Dönemeci: Fırat Kalkanı Harekatı sı, DEAŞ karşıtı koalisyonun kurulması, Rusya’nın Esed rejimine destek için Suriye’deki varlığını artırması, YPG’nin kantonlarını genişletmesi ve Fırat Kalkanı Harekatı çatışmanın seyrini değiştiren gelişmeler olmuştur. Türkiye de bu gelişmelere paralel olarak Suriye politikasında değişikliklere gitmiştir. Halkına katliam uygulayan Esed’in gitmesi önemli bir öncelik olarak korunsa da Rusya gibi bir büyük gücün etkin şekilde denkleme dahil olmasıyla ağırlık noktası DEAŞ ve YPG ile mücadeleye kaymıştır. Kısa süre içerisinde bir vekalet savaşına dönüşen