Załącznik do Uchwały Nr XIX/127/16 Rady Miejskiej w Orzyszu z dnia 27 stycznia 2016 r. STRATEGIA ROZWOJU GMINY ORZYSZ NA LATA 2015-2025 wrzesień 2015 Urząd Miejski w Orzyszu Spis treści Wstęp .......................................................................................................................................... 5 I. Raport stanu. Analiza i diagnoza strategiczna ....................................................................... 9 1. Przestrzeń i środowisko .......................................................................................................... 9 1.1. Położenie administracyjne i geograficzne ....................................................................... 9 1.2. Położenie komunikacyjne .............................................................................................. 12 1.3. Walory przyrodnicze ...................................................................................................... 17 1.4. Walory kulturowe .......................................................................................................... 28 2. Społeczeństwo ....................................................................................................................... 29 2.1. Demografia .................................................................................................................... 29 2.2. Szczegółowy podział populacji na grupy wiekowe ........................................................ 33 2.3. Gospodarstwa domowe oraz źródła ich utrzymania ..................................................... 38 2.4. Mieszkalnictwo .............................................................................................................. 39 2.5. Struktura zatrudnienia i rynek pracy ............................................................................. 44 2.6. Bezrobocie ..................................................................................................................... 46 3. Gospodarka .......................................................................................................................... 56 3.1. Rolnictwo ....................................................................................................................... 56 3.2. Turystyka ....................................................................................................................... 58 3.3. Przedsiębiorczość .......................................................................................................... 81 4. Infrastruktura techniczna ..................................................................................................... 87 4.1. Infrastruktura transportowa i komunikacyjna ............................................................... 87 4.2. Gospodarka wodno-ściekowa ........................................................................................ 95 4.3. Gospodarka odpadami ................................................................................................ 106 4.3.1. Azbest ................................................................................................................... 108 4.4. Infrastruktura elektroenergetyczna i gazowa .............................................................. 109 5. Infrastruktura społeczna .................................................................................................... 112 2 Urząd Miejski w Orzyszu 5.1. Infrastruktura edukacyjna ........................................................................................... 112 5.2. Infrastruktura sportowa ............................................................................................... 126 5.3. Infrastruktura kultury .................................................................................................. 129 5.4. Infrastruktura ochrony zdrowia i opieki społecznej .................................................... 138 5.5. Infrastruktura bezpieczeństwa publicznego ................................................................. 147 6. Jakość rządzenia ................................................................................................................ 152 6.1. Analiza zdolności inwestycyjnej .................................................................................. 154 6.2. Jakość kapitału społecznego ........................................................................................ 158 6.3. E-usługi ........................................................................................................................ 161 7. Gmina w nowych instrumentach polityki przestrzennej i regionalnej ............................... 164 7.1. Miejski Obszar Funkcjonalny „Pętla Mazurska” ....................................................... 164 7.2. Obszary Strategicznej Interwencji ............................................................................... 167 7.3. Inteligentne Specjalizacje Województwa a rozwój społeczno-gospodarczy Gminy Orzysz ................................................................................................................................. 170 8. Analiza potrzeb ................................................................................................................... 174 8.1. Badanie ankietowe ....................................................................................................... 174 8.2. Analiza problemów i potrzeb ....................................................................................... 183 8.3. Analiza SWOT .............................................................................................................. 199 8.4. Analiza potencjału jakości życia .................................................................................. 208 9. Rozwój strategiczny w latach 2015-2025 ........................................................................... 210 9.1. Wizja i misja ................................................................................................................ 211 9.2. Cele strategiczne i strategiczne kierunki rozwoju ....................................................... 211 9.3. Cele operacyjne, kierunki działań, wskaźniki realizacji celu ...................................... 214 9.4. Analiza WiP: ważności (istotności) i prawdopodobieństwa działań strategicznych .. 233 9.5 System wdrażania i finansowania Strategii .................................................................. 234 9.6. Ewaluacja założeń Strategii Rozwoju Gminy Orzysz na lata 2015-2025 ................... 237 3 Urząd Miejski w Orzyszu 10. Źródła finansowania Strategii Rozwoju Gminy Orzysz na lata 2015-2025 238 11. Indykatywna lista projektów priorytetowych ................................................................... 239 Spis tabel: ............................................................................................................................... 239 Spis wykresów: ....................................................................................................................... 241 Spis rysunków: ........................................................................................................................ 242 4 Urząd Miejski w Orzyszu Wstęp Strategia Rozwoju Gminy Orzysz na lata 2015-2025 jest podstawowym i najważniejszym dokumentem samorządu gminy, określającym obszary, cele i kierunki interwencji polityki rozwoju, w zakresie kompetencji i zadań realizowanych przez władze gminy. Mając na uwadze obowiązujące zasady rozwoju regionalnego w Polsce oraz wyzwania i cele, przed jakimi stoi Gmina Orzysz, Strategia uwzględnia potrzeby i oczekiwania całego obszaru. Głównymi kierunkami rozwoju Gminy Orzysz są: przemysł turystyczny rozwijany w oparciu o dziedzictwo przyrodniczo-kulturowe obszaru oraz wykorzystanie potencjału związanego z tradycjami militarnymi. Gmina Orzysz przez wiele lat była kojarzona ze stacjonującym na tym terenie wojskiem. Obszar nie rozwijał się w tym czasie pod względem turystycznym, podczas gdy sąsiednie miasta, np. Mikołajki i Giżycko budowały swój potencjał. Obecnie na powstałym haśle - „Mówisz wojsko-myślisz Orzysz, mówisz Orzysz- myślisz wojsko” Gmina planuje budować swoją markę. Podobnie jak Borne Sulinowo wojsko stać się ma dźwignią rozwoju obszaru. Intensywnie rozwijane są też plany dotyczące rozwoju turystyki, w tym poprzez inicjatywy partnerskie- Stowarzyszenie Wielkie Jeziora Mazurskie oraz Miejski Obszar Funkcjonalny „Pętla Mazurska”. Celem Gminy jest wykorzystanie potencjału położenia w przestrzeni kraju, w tym położenia w obrębie obszaru Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, uwarunkowań naturalnych- sieci jezior, rzek i kanałów, atrakcyjności krajobrazu, a także środowiska przyrodniczego oraz uwarunkowań zewnętrznych (sąsiedztwo głównych ośrodków Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, sąsiedztwo Pojezierza Ełckiego i możliwości połączenia dróg wodnych) do kreowania rozwoju gospodarczego, w oparciu o turystykę, specjalizację terytorialną oraz lokalnych przedsiębiorców. Wykorzystanie powyższych szans stanowi jedno z najważniejszych wyzwań, stojących przed całą wspólnotą samorządową w perspektywie do 2025 roku. W tym kontekście, u podstaw realizacji celów Strategii leży koncepcja budowy marki obszaru i związane z tym projekty, z uwzględnieniem współpracy z sąsiednimi jednostkami samorządu terytorialnego, sektorem gospodarczym, organizacjami pozarządowymi i innymi instytucjami. Wyzwanie to sprawia, iż Strategia Rozwoju Gminy Orzysz na lata 2015-2025 5 Urząd Miejski w Orzyszu zawiera zadania będące w kompetencjach