YAKIN DÖNEM TÜRKİYE ARAŞTIRMALARI YADTA RECENT PERIOD TURKISH STUDIES ISSN 1304-9720 e-ISSN 2547-9679 CİLT/VOLUME:16 YIL/YEAR: 2017 / 2 SAYI/ISSUE: 32 Yılda İki Kez Yayımlanan Ulusal Hakemli Dergi National Peer Reviewed Journal Published Two Times Yearly Dergi, Sosyal Bilimler Atıf Dizini (SOBİAD) tarafından taranmaktadır. The journal is scanned by SOBIAD. Dergimizdeki İngilizce, Fransızca ve Almanca makaleler Index Islamicus tarafından taranmaktadır. English, French and German articles in our journal are indexed by Index Islamicus. ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ Baskı Tarihi: Aralık 2017 / Publication Date: December 2017 Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları = Recent Period Turkish Studies.-- İstanbul : İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, 2002- c.: resim, tablo; 24 cm. Yılda iki sayı. ISSN 1304-9720 Elektronik ortamda da yayınlanmaktadır: http://dergipark.gov.tr/iuydta 1. TARİH – TÜRKİYE – SÜRELİ YAYINLAR. 2. ATATÜRK İLKELERİ VE DEVRİMLERİ. 3. ATATÜRKÇÜLÜK. 4. TÜRKİYE CUMHURİYETİ TARİHİ. Baskı: Kültür Sanat Basımevi www.kulturbasim.com Sertifika No: 22032 YAKIN DÖNEM TÜRKİYE ARAŞTIRMALARI YADTA RECENT PERIOD TURKISH STUDIES CİLT/VOLUME: 16 YIL/YEAR: 2017 / 2 SAYI/ISSUE: 32 Sahibi / Owner: İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü adına Prof. Dr. Cezmi ERASLAN Yayın Kurulu / Editorial Board: Prof. Dr. Cezmi ERASLAN (Başkan, Editör) Prof. Dr. Mustafa BUDAK (Sorumlu Yazı İşleri Müdürü) Doç. Dr. Önder KOCATÜRK (İngilizce Dil Editörü) Yrd. Doç. Dr. Nilüfer ERDEM Yrd. Doç. Dr. Ö. Kürşad KARACAGİL Birim Yayın Komitesi / Publishing Unit Committee: Prof. Dr. Cezmi ERASLAN (Başkan) Prof. Dr. Mustafa BUDAK Yrd. Doç. Dr. Nilüfer ERDEM Sekreterya / Secretariat: Araş. Gör. Duygu SAYGIN Araş. Gör. Umut DERE Posta Adresi / Post Address: İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Süleymaniye Cad. Takvimhane Sok. No: 19 Kat: 4 Beyazıt / İSTANBUL Telefon / Telephone: 0212 440 00 00 Dahili / Internal: 10598/10437/11955 Faks / Fax: 0212 440 03 45 e-posta / e-mail: [email protected] BU SAYININ HAKEMLERİ /REFEREES FOR THIS ISSUE Prof. Dr. Cezmi ERASLAN İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Prof. Dr. Hakkı UYAR Dokuz Eylül Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Prof. Dr. Halil BAL İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Prof. Dr. Hikmet ÖKSÜZ Karadeniz Teknik Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Prof. Dr. Kemal ARI Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Prof. Dr. Mahir AYDIN İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Prof. Dr. Mustafa BUDAK İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Prof. Dr. Namık Sinan TURAN İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi Prof. Dr. Sadiye TUTSAK Uşak Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Prof. Dr. Tülay ALİM BARAN Yeditepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Doç. Dr. Ali SATAN Marmara Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Doç. Dr. Aynur Soydan ERDEMİR İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Doç. Dr. Fatih M. SANCAKTAR İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Doç. Dr. Serkan TUNA İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yrd. Doç. Dr. Nilüfer ERDEM İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yrd. Doç. Dr. Ö. Kürşad KARACAGİL İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü İÇİNDEKİLER/CONTENTS • Editörden Mektup Editor’s Message Cezmi ERASLAN .............................................................................................................vii Makaleler/Articles • Birinci Dünya Savaşı Öncesinde Makedonya’da Yunan Zulmü ve Osmanlı Devleti’nin Tavrı The Greek Persecution in Macedonia before the First World War and the Attitude of the Ottoman Empire Mustafa BUDAK ..........................................................................................................1-20 • Türk Siyasî Tarihinde Askerî Müdahalelere Bir Örnek: Demokrat Partililere Siyasî Haklarının İadesi Meselesi ve 14-21 Mayıs 1969 Buhranı An Example to Military Interventions in Turkish Political History: The Issue of the Restoration of Political Rights to Democrat Party Members and the Crisis of 14-21 May 1969 Erdal YILMAZ ............................................................................................................21-64 • 27 Mayıs 1960 Darbesi’nin Edirne’deki Yansımaları ve DP Edirne Milletvekillerinin İfadeleri Reflections of 27 May 1960 Coup in Edirne and Testimonies of DP Deputies Işıl TUNA ...................................................................................................................65-85 • CHP İktidarında Türk Balıkçılık Sektörüne Yönelik Faaliyetler (1923-1950) Activities Related with the Turkish Fishery Sector during CHP Government (1923-1950) Serkan TUNA ............................................................................................................87-148 • Belgeler Işığında Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması Üzerine Bir Değerlendirme An Evaluation on the Closure of Dervish Lodges and Shrines in the Light of Documents Cem APAYDIN ........................................................................................................149-171 Çeviriler / Translations • Çok Yönlü Bir Karamanlıca Dergide “Terakki” Anlayışı Perception of “Progress” in a Versatile Karamanli Journal Eray KONYA ..........................................................................................................173-186 • Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisinin Amacı ve Yayın İlkeleri Aim and Publication Principles of Recent Period Turkish Studies .....................187-194 vii EDİTÖRDEN MEKTUP Değerli Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları okurlarımız, tarih meraklılarımız, Çağın dijital ve sürat asrı olarak tanımlandığı günümüzde, ayakta kalmanın çağa ayak uydurmakla mümkün olduğu gerçeğinden hare- ketle içeriğimizi dopdolu, kaliteli ve bir de zamanında çıkarabilme- nin mutluluğunu siz değerli okurlarımızla paylaşıyoruz. Değerli ya- zılarını bizimle paylaşmayı tercih eden kıymetli makale sahiplerine de teşekkürler ediyoruz. Değerli Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları dostları, kıymetli meslektaşlarımız, bir hususu sizlerle paylaşmak istiyoruz. Bu sayı- da Türk Siyasi Hayatında Darbeler konusunu işlemek istediğimizi duyurmuştuk. Çok sayıda makale de geldi. Ancak hem Ulakbim’in özel sayılar için 1/3’lük sınır getirmesi, hem de darbeler konusunda gelen yazıların büyük kısmının hakem incelemesinden geçememesi nedeniyle bu adlandırmadan vazgeçmek durumunda kaldık. Gelen yazıların bir kısmının ise hakem süreci halen devam etmektedir. Türkiye Cumhuriyetinde 1946’da başlayan ve neredeyse 10 yılda bir devam eden askeri darbeler ve müdahalelerin ilmi bakımdan ele alınması, zemini, şartları, uygulama ve sonuçlarının ortaya konması bir ihtiyaçtır. 15 Temmuz 2016 darbe girişimi bu türün son örneğidir. Türk milletinin devletine, rejimine sahip çıkmasıyla önlenebilmiştir. Türkiye’de millet iradesinin belirleyici olduğu alanın sadece belli aralıklarla yapılan seçimlerle sınırlı kalmadığı, milletin devletine, rejime sahip çıktığı dost düşman bütün dünyaya gösterilmiştir. 14 Mayıs 1950 seçimlerinde siyasi iktidar halkoyu ile değiştirildiği za- man batı medyasında “Türkler 400 yıllık süreci 4 yılda tamamlamış gibiler, tabii içselleştirebildilerse” değerlendirmesi yer almıştı. Bu çekinceye en anlamlı cevabın yaklaşık yetmiş yıl sonra bizzat millet tarafından verildiğini söylemeliyiz. 2017 yılının ikinci sayısında beş makale ve bir çeviri yazı ile karşınızdayız. Bu sayıdaki yazılarımız, Birinci Dünya Savaşından başlayarak 1960’lı yıllara kadar olan zaman dilimini kapsamaktadır. Çeviri yazımız ise Cumhuriyetin kuruluş yıllarında yaşanan Müba- viii dele ile Yunanistan’a gönderilen Ortodoks Türklerin edebi mirasıyla ilgilidir. İlk makalemiz, Mustafa Budak meslektaşımızın “Birinci Dünya Savaşı Öncesinde Makedonya’da Yunan Zulmü ve Osmanlı Devle- ti’nin Tavrı” başlıklı yazısıdır. Yüzyılın ilk büyük felaketi olan Bi- rinci Dünya Savaşı imparatorlukların yıkıldığı, sınırların yeniden çizildiği bir değişim dönemiydi. Savaş sırasında Makedonya’daki Müslümanların Yunanlardan gördükleri zulmü etraflıca ele alan ma- kale, Osmanlı arşiv belgelerine dayanmaktadır. İkinci yazı, “Türk Siyasi Tarihinde Askeri Müdahalelere Bir Örnek: Demokrat Partililere Siyasi Haklarının İadesi Meselesi ve 14-21 Mayıs 1969 Buhranı”dır. 27 Mayıs 1960 darbesinden sonra Demokrat Parti yöneticilerinin siyaset yapmaları yasaklanmıştı. Bu dönemde kurulan partilerin demokrat partinin siyasi mirasçısı ol- dukları iddiasına mukabil yeniden siyaset yapmalarının yolu hemen açılamamıştır. Adalet Partisinin tek başına iktidar olduğu 1965-1971 döneminde bu konu yoğun olarak gündeme gelmiştir. Erdal Yılmaz, 14-21 Mayıs 1969 tarihleri arasında konuyu dönemin kaynaklarına dayanarak incelemektedir. Üçüncü makale, “27 Mayıs 1960 Darbesinin Edirne’deki Yansı- maları ve DP Edirne Milletvekillerinin İfadeleri” konusundadır. Işıl Tuna, 1960 Darbesinin Edirne ilinde nasıl uygulandığını ele almak- tadır. İl komutanının yayınladığı tebliğler ile halka ulaşmak, hareket- lerini benimsetmek için yaptığı çalışmaların zaman içinde nasıl bir gelişme gösterdiği incelenmiştir. Dördüncü makalemiz, Serkan Tuna meslektaşımızın imzasıyla çıkıyor ve “CHP İktidarında Türk Balıkçılık Sektörüne Yönelik Fa- aliyetler (1923-1950)” başlığını taşıyor. Cumhuriyet Halk Partisinin tek başına iktidarda olduğu dönemde üç tarafı denizlerle çevrili Tür- kiye’de sektörün gelişebilmesi adına yapılan faaliyetlere değinilmiş- tir.