วารสารวิชาการพระจอมเกล้าพระนครเหนือ ปีที่ 31, ฉบับที่ 1 ม.ค.–มี.ค. 2564 1 The Journal of KMUTNB., Vol. 31, No. 1, Jan.–Mar. 2021 บรรณำธิกำรปริทัศน์/Editorial Corner ก้าวเล็กๆ สู่อวกาศ: ประเทศไทยและประเทศเพื่อนบ้านในเอเชีย Small Steps into Space: Thailand and Its Neighboring Countries in Asia อภิวัฒน์ จิรวัฒนผล* บริษัท เอ็นบีสเปซ จ�ำกัด ห้องปฏิบัติกำร Lean Satellite Enterprises and In-Orbit Experiments (LaSEINE), Kyushu Institute of Technology ประเทศญี่ปุ่น พงศธร สำยสุจริต สถำบันเทคโนโลยีอวกำศนำนำชำติเพื่อกำรพัฒนำเศษฐกิจ (สทอศ.) มหำวิทยำลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้ำพระนครเหนือ ภำควิชำวิศวกรรมเครื่องกลและกำรบิน-อวกำศ คณะวิศวกรรมศำสตร์ มหำวิทยำลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้ำพระนครเหนือ สุวัฒน์ กุลธนปรีดำ ภำควิชำวิศวกรรมเครื่องกลและกำรบิน-อวกำศ คณะวิศวกรรมศำสตร์ มหำวิทยำลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้ำพระนครเหนือ Apiwat Jirawattanaphol* NB SPACE Company Limited, Thailand Laboratory of Lean Satellite Enterprises and In-Orbit Experiments (LaSEINE), Kyushu Institute of Technology, Fukuoka, Japan Phongsatorn Saisutjarit International Institute of Space Technology for Economic Development (INSTED), King Mongkut’s University of Technology North Bangkok, Bangkok, Thailand Department of Mechanical and Aerospace Engineering, Faculty of Engineering, King Mongkut’s University of Technology North Bangkok, Bangkok, Thailand Suwat Kuntanapreeda Department of Mechanical and Aerospace Engineering, Faculty of Engineering, King Mongkut’s University of Technology North Bangkok, Bangkok, Thailand *Corresponding Author, E-mail: [email protected], [email protected] DOI: 10.14416/j.kmutnb.2020.12.009 © 2021 King Mongkut’s University of Technology North Bangkok. All Rights Reserved. กำรส่งดำวเทียมขนำดนำโน (Nanosatellite, 1-10 ลดลงอย่ำงต่อเนื่อง รวมทั้งควำมสนใจที่จะเข้ำธุรกิจอวกำศ กิโลกรัม) รูปแบบคิวแซท (CubeSat) ขึ้นโคจรรอบโลกกลำย ของหลำยๆ ประเทศ เป็นก้ำวเล็กๆ สู่อวกำศของหลำยประเทศทั่วโลก โดยปัจจุบัน ดำวเทียมคิวแซท คือ ดำวเทียมที่มีลักษณะเป็นทรง มีกำรส่งดำวเทียมคิวแซทไปแล้วมำกกว่ำ 1,300 ดวง ซึ่งถือว่ำ ลูกบำศก์ มีขนำดเริ่มต้นตั้งแต่ 10 × 10 × 10 ซม. ซึ่งแนวคิด เป็นจ�ำนวนที่เพิ่มขึ้นอย่ำงทวีคูณในช่วง 10 ปี ที่ผ่ำนมำ [1], ของดำวเทียมคิวแซทได้ถูกน�ำเสนอครั้งแรกโดย ศำสตรำจำรย์ [2] เนื่องจำกควำมซับซ้อนของกำรจัดสร้ำง เวลำในกำรพัฒนำ Jordi Puig-Suari จำก California Polytechnic State ต้นทุนกำรสร้ำง และค่ำจัดส่งขึ้นสู่อวกำศของดำวเทียมคิวแซท University และศำสตรำจำรย์ Bob Twiggs จำก Stanford กำรอ้ำงอิงบทควำม: อภิวัฒน์ จิรวัฒนผล, พงศธร สำยสุจริต และ สุวัฒน์ กุลธนปรีดำ, “ก้ำวเล็กๆ สู่อวกำศ: ประเทศไทยและประเทศเพื่อน บ้ำนในเอเชีย,” วารสารวิชาการพระจอมเกล้าพระนครเหนือ, ปีที่ 31, ฉบับที่ 1, หน้ำ 1–4, ม.ค.–มี.ค. 2564. 2 วารสารวิชาการพระจอมเกล้าพระนครเหนือ ปีที่ 31, ฉบับที่ 1 ม.ค.–มี.ค. 2564 The Journal of KMUTNB., Vol. 31, No. 1, Jan.–Mar. 2021 รูปที่ 1 ภำพถ่ำยดำวเทียม KNACKSAT รูปที่ 2 ภำพถ่ำยดำวเทียม BCCSAT-1 University ในปี 1999 โดยดำวเทียมคิวแซทชุดแรกได้ถูก นอกจำกนี้แล้ว เพื่อส่งเสริมให้เกิดกำรพัฒนำดำวเทียม ส่งขึ้นโคจรรอบโลกในปี 2003 ซึ่งประกอบไปด้วย ดำวเทียม และเทคโนโลยีอวกำศขึ้นเองในประเทศ มจพ. ได้จัดตั้ง XI (X-factor Investigator) ของ The University of Tokyo สถำบันเทคโนโลยีอวกำศนำนำชำติเพื่อกำรพัฒนำเศษฐกิจ ดำวเทียม CUTE-I ของ Tokyo Institute of Technology (สทอศ.) ขึ้นในต้นปี พ.ศ. 2563 โดยมีวัตถุประสงค์หลัก ดำวเทียม AAUSat ของ Aalborg University ดำวเทียม เพื่อสร้ำงกลุ่มบุคคลำกรและหน่วยงำนของประเทศไทยให้ DTUSat ของ The Technical University of Denmark มีควำมรู้และทักษะในด้ำนเทคโนโลยีอวกำศที่สำมำรถน�ำไป ดำวเทียม CANX-1 ของ University of Toronto และ พัฒนำผลิตภัณฑ์และบริกำรที่ใช้ประโยชน์ในเชิงพำณิชย์ ดำวเทียม QuakeSat ของ Stanford University [3] ตลอดจนเพื่อถ่ำยทอดเทคโนโลยีและสนับสนุนบริษัทในกลุ่ม มหำวิทยำลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้ำพระนครเหนือ อุตสำหกรรมต่ำงๆ ที่มีอยู่แล้วในประเทศไทย ให้มีขีดควำม (มจพ.) ได้เริ่มท�ำกำรวิจัยและพัฒนำดำวเทียมคิวแซทในปี สำมำรถในกำรวิจัยและพัฒนำผลิตภัณฑ์ด้ำนอวกำศ 2012 จนกระทั่งได้ส่งดำวเทียมชื่อ KNACKSAT ขึ้นโคจร ปัจจุบันหลำยๆ ประเทศได้ตระหนักถึงควำมส�ำคัญ รอบโลกในปี 2018 [4] ดำวเทียม KNACKSAT ดังแสดงใน ของก้ำวเล็กๆ สู่อวกำศนี้ โดยได้มีกำรเริ่มต้นส่งนักศึกษำและ รูปที่ 1 เป็นดำวเทียมดวงแรกที่ออกแบบและจัดสร้ำงทั้งหมด นักวิจัยไปเข้ำร่วมโครงกำรดำวเทียมต่ำงๆ ในต่ำงประเทศ ในประเทศไทย ซึ่งถือว่ำเป็นก้ำวเล็กๆ สู่อวกำศที่ส�ำคัญ โดยมีวัตถุประสงค์ที่จะน�ำควำมรู้และประสบกำรณ์กลับมำ ก้ำวหนึ่งของประเทศไทย และประเทศไทยก�ำลังจะส่ง สร้ำงดำวเทียมภำยในประเทศ ตัวอย่ำงหนึ่งที่ได้รับควำมสนใจ ดำวเทียม BCCSAT-1 [5] ขึ้นโคจรรอบโลกเร็วๆ ซึ่งจะเป็น อย่ำงมำกจำกประเทศเพื่อนบ้ำนในเอเชียของประเทศไทย ก้ำวเล็กๆ สู่อวกำศอีกก้ำวหนึ่งของประเทศไทย ดำวเทียม เช่น ประเทศเวียดนำม มำเลเซีย ฟิลิปปินส์ มองโกเลีย เนปำล BCCSAT-1 ดังแสดงในรูปที่ 2 เป็นดำวเทียมคิวแซท และภูฏำน คือ โครงกำรดำวเทียม BIRDS ของ Kyushu ที่สร้ำงโดยนักเรียนระดับมัธยมศึกษำตอนปลำยของโรงเรียน Institute of Technology (KYUTECH) ประเทศญี่ปุ่น [6] กรุงเทพคริสเตียน ภำยใต้กำรถ่ำยทอดเทคโนโลยีจำกทีมคณะ เนื่องจำกเป็นโครงกำรให้ควำมรู้กำรสร้ำงดำวเทียมแบบ วิจัยของดำวเทียม KNACKSAT สร้ำงจริงท�ำจริง หรือ Hands-on Experience โดยเปิดรับ อภิวัฒน์ จิรวัฒนผล และคณะ, “ก้าวเล็กๆ สู่อวกาศ: ประเทศไทยและประเทศเพื่อนบ้านในเอเชีย.” วารสารวิชาการพระจอมเกล้าพระนครเหนือ ปีที่ 31, ฉบับที่ 1 ม.ค.–มี.ค. 2564 3 The Journal of KMUTNB., Vol. 31, No. 1, Jan.–Mar. 2021 นักศึกษำและนักวิจัยจำกประเทศพันธมิตรมำเรียนรู้กำรสร้ำง ประเทศสิงคโปร์ถือว่ำเป็นประเทศในอำเซียนที่มี ดำวเทียมคิวแซทในญี่ปุ่นพร้อมทั้งส่งขึ้นโคจรรอบโลกภำยใน ควำมโดดเด่นในด้ำนอวกำศมำกที่สุด และเป็นประเทศแรก ระยะเวลำ 2 ปี เพื่อให้ให้นักศึกษำและนักวิจัยสำมำรถกลับ ในอำเซียนที่ได้ออกแบบและจัดสร้ำงดำวเทียมทั้งดวงภำยใน ไปสร้ำงดำวเทียมขึ้นเองภำยในประเทศตนเองต่อไป นับตั้งแต่ ประเทศเอง ชื่อว่ำ X-Sat โดย Nanyang Technological เริ่มต้นโครงกำรดำวเทียม BIRDS ในปี 2015 ปัจจุบันมีกำรส่ง University (NTU) ซึ่งได้ถูกส่งขึ้นโคจรรอบโลกในปี 2011 ดำวเทียมในโครงกำรขึ้นโคจรแล้วถึง 11 ดวง และจะส่งขึ้นอีก ดำวเทียม X-Sat มีน�้ำหนัก 105 กิโลกรัม ปัจจุบัน NTU ได้ 3 ดวง เร็วๆ นี้ ดังสรุปไว้ในตำรำงที่ 1 ซึ่งบำงดวงก็ถือว่ำเป็น สร้ำงและจัดส่งดำวเทียมขึ้นสู่อวกำศไปแล้วทั้งหมด 9 ดวง [8] ดำวเทียมดวงแรกของประเทศ เช่น ประเทศกำนะ ไนจีเรีย ก้ำวเล็กๆ ของกำรพัฒนำเทคโนโลยีในรั้วมหำวิทยำลัย มองโกเลีย บังกลำเทศ เนปำล และภูฏำน โดยดำวเทียม ไม่สำมำรถสร้ำงควำมยั่งยืนได้ ถ้ำไม่ได้ถูกน�ำไปต่อยอดในเชิง ทั้งหมดถูกส่งเข้ำสู่วงโคจรด้วยกำรปล่อยออกจำกสถำนี พำณิชย์ กลไกหนึ่งของกำรต่อยอด คือ กำรจัดตั้งบริษัท Spin- อวกำศนำนำชำติ off หรือ Start-up เพื่อน�ำประสบกำรณ์และสิ่งที่ได้เรียนรู้ จำกก้ำวเล็กๆ เหล่ำนี้ไปพัฒนำต่อเป็นธุรกิจอวกำศ ตัวอย่ำง ตารางที่ 1 ดำวเทียมในโครงกำรดำวเทียม BIRDS บริษัทลักษณะนี้ที่มีชื่อเสียงระดับโลก เช่น บริษัท Innovative โครงการ ประเทศ ชื่อดาวเทียม ปีส่งขึ้นโคจร Solutions In Space (www.isispace.nl) ผู้ผลิตดำวเทียม ญี่ปุ่น TOKI คิวแซทและบริกำรที่เกี่ยวข้อง โดยมีผู้ร่วมก่อตั้งบริษัทมำ กำนำ GhanaSat-1 จำกทีมวิจัยและพัฒนำดำวเทียมของ Delft University of BIRDS-1 มองโกเลีย Mazaalai 2017 Technology บริษัท GOMspace (www.gomspace.com) ไนจีเรีย NigeriaEduSat-1 เป็นอีกหนึ่งบริษัทที่มีชื่อเสียงในวงกำรดำวเทียมคิวแซท โดย บังคลำเทศ BRAC Onnesha ผู้ร่วมก่อตั้งบริษัท คือ นักศึกษำจำกทีมสร้ำงดำวเทียมของ ภูฏำน BHUTAN-1 มหำวิทยำลัย Aalborg University บริษัท Axelspace (www. BIRDS-2 มำเลเซีย UiTMSAT-1 2018 axelspace.com) ก่อตั้งโดยนักศึกษำที่พัฒนำดำวเทียมใน ฟิลิปปินส์ MAYA-1 The University of Tokyo และบริษัท NuSpace (www. เนปำล NepaliSat-1 nuspace.sg) เป็นบริษัท Spin-off ของ National University BIRDS-3 ญี่ปุ่น Uguisu 2019 of Singapore เป็นต้น ศรีลังกำ Ravaana-1 ประเทศไทยมีกำรจัดตั้งบริษัท Start-up เพื่อรองรับ ฟิลิปปินส์ MAYA-2 จะส่งขึ้น กำรเติบโตด้ำนด้ำนธุรกิจอวกำศในภูมิภำคนี้เช่นกัน เช่น BIRDS-4 ญี่ปุ่น Tsuru ภำยในปี บริษัท muSpace (www.muspacecorp.com) บริษัท ปำรำกวัย GuaraniSat-1 2021 Astroberry (www.astroberry.co.th) บริษัท SpaceZab (www.spacezab.com) และบริษัท NB Space (www. ประเทศมำเลเซียเป็นอีกประเทศในอำเซียนที่มีกำรจัด nbspace.co.th) โดยบริษัท NB Space เป็นบริษัทที่ร่วม สร้ำงดำวเทียมทั้งดวงภำยในประเทศเอง ชื่อว่ำ InnoSat-2 ก่อตั้งโดยกลุ่มนักศึกษำจำกทีมวิจัยดำวเทียม KNACKSAT [7] ซึ่งเป็นดำวเทียมคิวแซตขนำด 3U จัดสร้ำงโดยบริษัท และได้รับกำรสนับสนุนอย่ำงเป็นทำงกำรจำก มจพ. ภำยใต้ Astronautic Technology (M) Sdn. Bhd. และถูกส่งขึ้น โครงกำร Alumni Start-up Incubator เพื่อเป็นบริษัทผู้ผลิต โคจรรอบโลกในปี 2018 ถือว่ำเป็นก้ำวเล็กๆ สู่อวกำศที่ส�ำคัญ ดำวเทียมและบริกำรส่งดำวเทียมและอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ อีกก้ำวหนึ่งของประเทศมำเลเซีย เข้ำสู่วงโคจร ตลอดจนให้ค�ำปรึกษำในด้ำนต่ำงๆ ที่เกี่ยวข้อง อภิวัฒน์ จิรวัฒนผล และคณะ, “ก้าวเล็กๆ สู่อวกาศ: ประเทศไทยและประเทศเพื่อนบ้านในเอเชีย.” 4 วารสารวิชาการพระจอมเกล้าพระนครเหนือ ปีที่ 31, ฉบับที่ 1 ม.ค.–มี.ค. 2564 The Journal of KMUTNB., Vol. 31, No. 1, Jan.–Mar. 2021 สุดท้ำย คณะผู้เขียนมีควำมเห็นว่ำ ทุกก้ำวสู่อวกำศของ Nano-Satellite Symposium, Matsuyama. Ehime, ประเทศไทยและประเทศเพื่อนบ้ำน ไม่ว่ำจะเป็นก้ำวจำกรั้ว Japan, June, 2017. มหำวิทยำลัยหรือบริษัท Spin-off และ Start-up ตลอดจน [7] E. Kulu. (2020, April). InnoSat-2 (Innovative กำรดึงกลุ่มบริษัทในอุตสำหกรรมอื่นๆ ของประเทศที่มีอยู่ Satellite 2). [Online]. Available: https://www. แล้ว มำร่วมกันวิจัยและพัฒนำผลิตภัณฑ์และบริกำรทำงด้ำน nanosats.eu/sat/innosat-2 เทคโนโลยีอวกำศ จะเป็นกำรสร้ำงระบบนิเวศน์ (Ecosystem) [8] Nanyang Technological University. Summary of อุตสำหกรรมอวกำศ ซึ่งจะน�ำไปสู่กำรเปลี่ยนแปลงทำงด้ำน Satellites. [Online]. Available: http://www.eee. โครงสร้ำงในแนวทำงกำรพัฒนำเทคโนโลยีอวกำศและน�ำไปสู่ ntu.edu.sg/research/SaRC/Research/Pages/ กำรสร้ำงเศรษฐกิจอวกำศใหม่ (New Space Economy) Summary.aspx ที่ก�ำลังอยู่ในควำมสนใจอย่ำงมำกทั่วโลก รวมไปถึงท�ำให้ เกิดอุตสำหกรรมอวกำศขึ้นในประเทศอย่ำงมั่นคงและยั่งยืน ท�ำให้ประเทศหลุดพ้นจำกกำรเป็นประเทศผู้ซื้อเทคโนโลยี อวกำศมำใช้งำนอย่ำงเดียวในที่สุด เอกสารอ้างอิง [1] E. Kulu. (2020, October). Nanosats Database. นำยอภิวัฒน์ จิรวัฒนผล [Online]. Available: https://www.nanosats.eu/ [2] M.A. Swartwout. (2019). Cubesat Database. [Online]. Available: