UvA-DARE (Digital Academic Repository) Anton Philips 1874-1951. Ze zullen weten wie ze voor zich hebben Metze, M.A.H.M. Publication date 2004 Link to publication Citation for published version (APA): Metze, M. A. H. M. (2004). Anton Philips 1874-1951. Ze zullen weten wie ze voor zich hebben. Uitgeverij Balans. General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl) Download date:07 Oct 2021 Noten Noten NOTENN BIJ INLEIDING ii Intermediair, 22 maart 1991. Dit artikel is later opgenomen in Wennekes' boek De AartsvadersAartsvaders (Amsterdam, 1993) over een aantal grondleggers van het grote Nederland- see bedrijfsleven. 22 P. J. Bouman, Anton Philips. De mens/de ondernemer, Amsterdam, 1956,6-7, twee citaten. 33 Het boek Revolutie der eenzamen van Bouman verscheen in 1953 en werd door vak- historicii bekritiseerd als moralistisch-suggestief en te snel in elkaar gestoken. H. van derr Hoeven, 'Bouman, Pieter Jan (1902-1977)', in Biografisch Woordenboek van Neder- land,land, website: www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/BWN [16 april 2004]. 44 Het Financieele Dagblad, 17 november 1980. 55 Van der Hoeven (zie noot 3) schrijft over de reacties op de biografie van Bouman bijj verschijning. Ger Harmsen uitte zijn kritiek in het artikel 'De biografie in de ge- schiedeniss van de arbeidersbeweging: plaats en betekenis', oorspronkelijk gepubliceerd in:: Bulletin Nederlandse Arbeidersbeweging, nr. 19, oktober 1989, door mij geciteerd uit dee versie op de website van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (111 SG),www.iisg.nl/bwsa/harmsen-bna.html [16 april 2004]. 66 A. Otten, Het personeel van Fa. Philips & Co. (1891-1912), interne studie, ongepubli- ceerd,, 1983,11; Philips Company Archives (in het navolgende afgekort tot PCA). 77 I. J. Blanken, Geschiedenis van Koninklijke Philips Electronics NV, deel v, Een indu- striëlee wereldfederatie, Zaltbommel, 2002, 446-448. Omrekening naar euro's van nu (inn het gehele boek) op basis van koopkracht via de website van het 11 SG, Historie Pri- cesces and Wages, Value of the Guilder, waar men de koopkracht van de gulden vanaf 1450 kann omzetten in die van euro's in 2003: www.iisg.nl/hpw/index.html [6 april 2004]. 88 D. Landes, Wealth and Poverty of Nations, Londen, 1999 (Abacus), 232. 99 Het zakenblad Elan vroeg lezers, directeuren, commissarissen, consultants, finan- cieell analisten en vakjournalisten om ondernemers te nomineren. De tien meest ge- noemdee kandidaten zijn nader onder de loep genomen door een vakjury, bestaande uitt Koos Andriessen, André Bindenga, Hans Blankert, Jim Bos, Johan Stekelenburg, Maartenn Veth, Hans Weijers en Pieter Winsemius. Dezen selecteerden de winnaar op grondd van acht criteria: 1. hij/zij is Nederlander en heeft vanuit het niets een groot con- cernn opgebouwd; 2. hij heeft van een bestaand bedrijf een nog groter bedrijf of een we- reldspelerr gemaakt; 3. hij is van grote betekenis geweest voor de ontwikkeling van de Nederlandsee economie; 4. hij is, geplaatst in zijn tijd, een goed werkgever; 5. een groot 511 1 enn breed publiek ervaart deze persoon als een zeer bijzonder en groots ondernemer; 6. hijj is gedurende langere tijd een grote persoonlijkheid met een positieve uitstraling ge- weest;; 7. hij is een ondernemer die een voorbeeldfunctie vervult of vervulde; 8. hij staat off stond te goeder naam en faam bekend. Elan, november 1999. 100 Deze 'ontfutseling' was al beschreven door Heerding maar in minder detail, zie voorr verdere verwijzingen de tekst van de 'Kennismaking'. 111 F.M.M, de Goey, 'Ondernemersgeschiedenis in Amerika, Nederland en België (1940-1995).. Trends in vraagstellingen, onderzoeksmethoden en thema's: een over- zicht',, in: Neha-jaarboek voor economische, bedrijfs- en techniekgeschiedenis 59,1996. 122 Een goed overzicht van de thematiek der Nederlandse bedrijfs- en ondernemers- geschiedeniss biedt het artikel van G. Jones en K. E. Sluyterman, 'British and Dutch Bus- inesss History', in: F. Amatori en G. Jones, Business History around The World, Cam- bridgee (Massachusetts), 2003. Zij verwijzen daarin terecht naar De Goey (zie voor- gaandee noot). 133 Zoals: K. Boersma, Inventing Structures for Industrial Research. A history of the Phi- lipslips Nat. Lab, 1914-1946, Amsterdam, 2002. 144 Ibidem, 126-127. 155 Ibidem, 85,119-121. 166 A. D. Chandler, The Visible Hand. The Managerial Revolution in American Business, Cambridgee (Massachusetts)/Londen, 1977; Scale and Scope, The Dynamics of Industrial Capitalism,Capitalism, Cambridge (Massachusetts)/Londen,i990. 177 TheKn ickerbocker Weekly, 21 juni 1943. NOTENN BIJ KENNISMAKING 11 In een telegram van 31 oktober 1911 aan Gerard Philips, PCA, heeft Anton het over dee 'Augusta Victoria'. Dat schip heeft wel bestaan maar was al in 1907 gesloopt. Hij moet hebbenn gedoeld op de 'Kaiserin Auguste Victoria', gebouwd in 1905. Zie onder andere websitee http://liners.members.easyspace.com/kaiserin.htm [31 januari 2004]. 22 Brief Anton Philips aan Gerard Philips vanuit Plymouth, 11 november 1911, PCA, driee citaten. Citaten zijn in dit boek omgezet in hedendaagse spelling, cijfers zijn om- gezett in woorden volgens de in dit boek gebruikte conventie, de interpunctie is hier en daarr aangepast ter verbetering van de leesbaarheid. 33 A. Heerding, Geschiedenis van de NV Philips' Cloeilampenfabrieken, deel 11, Een on- dernemingg van vele markten thuis, Leiden, 1986,192-201, 408. 'Osram' was de merk- naamm van een wolframlamp die de Duitse fabrikant Auer in 1906 voor het eerst maak- te.. In 1908 richtte Auer met de Britse General Electric Company de Osram Lamp Workss bij Londen op, en in 1909 La Lampe Osram te Parijs. In maart 1911 vormden Au- er,, AEG (Allgemeine Elektricitats-Gesellschaft) en Siemens & Halske, de drie grootste Duitsee producenten van gloeilampen, een Patentgemeinschaft voor uitwisseling van octrooien.. Blijkens Antons brief in noot 2 werd de naam 'Osram' toen al gebruikt voor ditt machtsblok. Begin 1920 fuseerden zij hun gloeilampendivisies in de Osram G.m.b.. H. Kommanditgesellschaft. 44 Wolfram is een metaal dat pas bij 3380 graden smelt. De Philipsbrochure 'Een kijk- jee in de gloeilampenfabricage' van rond 1924, PCA, omschrijft de productie van wol- framdraadd als volgt: 'Wolframpoeder wordt onder grote druk geperst tot staven ter diktee van een gordijnroe. Daarna worden ze onder hoge temperatuur door hamerma- chiness getrokken, waar ze drieduizend tikken per minuut krijgen. Het brosse wolfram 512 2 wordtt zo taai en trekbaar. Het komt uit de hamermachine als een dikke draad, die men kann opwinden. Daarna wordt de draad - opnieuw onder hoge temperatuur - door di- versee trekstenen (in staal gevatte diamanten met een zuiver rond gat) getrokken, tot eenn dikte van 0,01 mm is bereikt.' 55 Interview Gerard Philips in de Nieuwe Rotterdamsche Courant (NRC), 31 maart 1916. 66 Interview ir. J.C. Lokker door prof. dr. ing. N.A. Halbertsma (publiciteitsmede- werkerr Philips), 11 juli 1961, PC A. 77 Interview Gerard Philips in de NR C, 31 maart 1916. 88 Heerding, deel 11,199. Deze bekendmaking vond plaats op 18 oktober 1911. 99 Interview met Anton in Elsevier's Weekblad, 22 januari 1949, zoals weergegeven in eenn dossier met anekdotes over Anton, samengesteld door de Philips Archiefdienst, nu PCA. 100 Uitgaande van een dollarkoers van 2,50 gulden, Heerding, deel 11,452. 111 Telegrammen van Anton aan Gerard uit New York en Cleveland, 22,23,25,30 en 31 oktoberr en 1 november 1911, PCA. 122 Brief Anton aan Gerard vanuit Plymouth, 11 november 1911, PC A, twee citaten. 133 Het is niet zeker dat Eddy dit ook daadwerkelijk aan Yunck heeft betaald. Op 2 mei 19122 stuurde Yunck een brief aan Philips Brothers, waarin hij om zij n geld vroeg en zich eroverr beklaagde dat hij op twee eerdere brieven geen antwoord had gekregen: 'It's now overover three months since I left you.' PCA. 144 Brief van advocaat Max Steinschneider te Berlijn aan Gerard Philips, 19 maart 1912, PCA. 155 Heerding, deel 11,207. 166 Interview Lokker, 11 juli 1961; ir. J.C. Lokker,'Enige herinneringen uit de oude tijd', geschrevenn op verzoek van Frits Philips, zonder datum, PCA; radio- en televisietoe- spraakk Anton, 31 januari 1949, transcriptie in PCA. 177 Brieven John Yunck aan Philips Bros., 14 maart 1912 en 2 mei 1912, PCA. 188 Brieven van advocaat Max Steinschneider te Berlijn aan Gerard Philips, 19 en 24 maartt 1912, PCA. 199 Brief van de interne accountant A. Sterner naar Anton, Hotel L'Europe te Sint- Petersburg,, 18 maart 1912, p CA . 200 Bouman, 76. Antons lengte is afkomstig van zijn paspoort van 22 september 1915, familiearchief. NOTENN BIJ HOOFDSTUK 1 ii Anton gebruikte deze uitdrukking op 30 december 1927 in een brief aan ir. J. Bee- laertss te Brussel over een luie neef, die 'waarschijnlijk dacht in de vennootschap zijner oomss in een "klaargemaakt bed" te komen', maar die hij geen baan had gegeven omdat hett hem aan 'de nodige push' ontbrak; PCA. 22 Een 'Knickerbocker' is een New Yorker van Nederlandse afkomst. 33 Albert Balink, 'The City of light, the story of Dr. Anton.