NA POGRANICZACH. Dylematy spo³eczno-ekonomiczne pogranicza NA POGRANICZACH. Dylematy spo³eczno-ekonomiczne pogranicza NA - D ekonomiczne ylematy POGRANICZAC społeczno pogranicza - H NA POGRANICZACH Dylematy społeczno- -ekonomiczne pogranicza Tom VII serii Na Pograniczach Kultur i Narodów NA POGRANICZACH Dylematy społeczno- -ekonomiczne pogranicza Tom VII serii Na Pograniczach Kultur i Narodów reDakcja naukowa piotr Frączek, jolanta katarzyna karolczuk Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jana Grodka w Sanoku Sanok 2017 Seria: Na Pograniczach Kultur i Narodów Tom: VII Redakcja naukowa: Piotr Frączek, Jolanta Katarzyna Karolczuk Korekta: Sabina Florczyk Recenzja: dr hab. Wojciech Walat, prof. UR (Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Pedagogiczny) dr hab. Dariusz Wojakowski, prof. UR (Uniwersytet Rzeszowski, Instytut Socjologii) W niniejszej monografii zamieszczono artykuły w wersji nadesłanej przez Autorów Monografia została dofinansowana przez Państwową Wyższą Szkołę Zawodową im. Jana Grodka w Sanoku © Copyright by Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jana Grodka w Sanoku 38-500 Sanok, ul. Mickiewicza 21, Polska Projekt graficzny, projekt okładki, skład: Andrzej Kucharczyk, Agencja Wydawnicza PAJ-Press, www.pajpress.com.pl Zdjęcia na okładce: źródło: www.polskieradio.pl Wydawca: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jana Grodka w Sanoku ul. Mickiewicza 21 38-500 Sanok www.pwsz-sanok.edu.pl Monografia została dofinansowana przez Państwową Wyższą Szkołę Zawodową im. Jana Grodka w Sanoku Wydanie pierwsze ISSN serii Na Pograniczach Kultur i Narodów: 2451-2982 ISBN tomu VIII: 978-83-61802-26-6 Druk: Mazowieckie Centrum Poligrafii Printed in Poland SpiS treści Wstęp ................................................................................................................................. 7 I. SPOŁECZEŃSTWO I EDUKACJA NA POGRANICZACH Alla Kyrydon Serhiy Troyan „Swój-Inny-Obcy” w kontekście dialogu kultur ..................................................... 13 Stefan Pastuszewski Przemiany pogranicza Polski z Białorusią i Ukrainą po 1989 roku w świadomości i ocenie jego mieszkańców ............................................................. 27 Ołena Galan Diagnostyka jako element wsparcia podmiotowości ucznia w ramach kryzysowych procesów cywilizacyjnych .................................................................. 51 Paweł Skotny Rozwój systemu edukacji na Ukrainie w kontekście globalnych procesów migracyjnych ............................................................................................... 63 Lech Krzyżanowski Oświata na międzywojennym pograniczu. Organizacja władzy szkolnej II instancji w autonomicznym województwie śląskim (1922–1939) .................. 75 Iwona Bodziak Kulturotwórcza rola nauczyciela muzyki .................................................................. 91 II. EKONOMIA I KULTURA NA POGRANICZACH Agata Wolanin Rola kultury w redukowaniu stereotypów i uprzedzeń na terenie pogranicza ................................................................................................. 103 Spis treści Wiera Meniok Bruno Schulz a współczesne zmiany społeczno-kulturowe Drohobycza: filozofia dialogu czy „wymyślanie wrogów”?......................................................... 111 Aleksandra Czarnecka, Maria Halemba Challenges of working in culturally diverse global virtual teams ...................... 123 Oksana Pelekh Współpraca ekonomiczno-handlowa Ukrainy z krajami europejskimi jako czynnik rozwoju ekonomicznego ................................................................... 131 Maria Halemba, Aleksandra Czarnecka Outsourcing and Offshoring Business Services – Cultural Considerations ......................................................................................... 145 III. DYLEMATY POGRANICZA - VARIA Kazimierz Maciąg Metryka józefińska i metryka franciszkańska w badaniach interdyscyplinarnych na przykładzie wsi Brzostowa Góra ................................. 161 Marcela Gruszczyk W służbie idée fixe. Problematyka słowiańska w myśli politycznej gen. Lucjana Żeligowskiego w latach 40. XX wieku ............................................. 177 Agnieszka Giszterowicz Kreatywność jako przedmiot rachunku ekonomicznego ................................... 189 8 Piotr Frączek, Jolanta Katarzyna Karolczuk państwowa wyższa szkoła zawoDowa w sanoku wstęp Polityka publiczna, do której przynależy polityka społeczno-gospodarcza, w każdym kraju ma charakter wieloobszarowy. Oznacza to, że odnosi się ona do wielu obszarów życia społecznego, tak niezwykle istotnych dla każdego obywatela. W literaturze naukowej toczy się nieustająca dyskusja na temat roli i znaczenia po- lityki publicznej dla współczesnego społeczeństwa, a także, który z jej wymiarów: społeczny czy ekonomiczny ma wiodące znaczenie dla sprawnego funkcjonowa- nia państwa. Niezależnie jednak od stanowisk prezentowanych przez poszczegól- nych badaczy, trudno jest nie zgodzić się ze stwierdzeniem, że polityka publicz- na powinna przyczyniać się do osiągania rozwoju zrównoważonego kraju, a nie być jedynie jednym z narzędzi rozwoju ekonomicznego państwa. Wspomniany wcześniej rozwój zrównoważony opiera się na poszukiwaniu równowagi pomię- dzy rozwojem ekonomicznym, ochroną środowiska oraz spójnością społeczną uznawaną za zdolność społeczeństwa do zapewnienia dobrobytu wszystkim jego członkom oraz minimalizowania różnic i unikania marginalności. Dążenie do osiągnięcia rozwoju zrównoważonego kraju wymaga jednak nieustannego rozstrzygania pojawiających się dylematów społeczno-ekono- micznych. Jak wskazują liczne badania naukowe obszarem, na terenie którego ze szczególnym nasileniem mogą występować problemy społeczne oraz procesy marginalizacyjne są rejony pogranicza. Stąd też tak istotne staje się podejmowanie wysiłków zmierzających do zidentyfikowania dylematów społeczno-ekonomicz- nych występujących w tych rejonach oraz wskazanie szans i zagrożeń w procesie rozwoju zrównoważonego obszarów pogranicza. Skuteczna polityka publiczna, w tym także polityka społeczno-gospodarcza, prowadzona na obszarach pograni- cza przyczyni się do efektywniejszego rozwiązywania problemów społeczno-eko- nomicznych, poprawy istniejących więzi społecznych oraz do lepszego wykorzy- stania posiadanych zasobów. Piotr Frączek, Jolanta Katarzyna Karolczuk Tym właśnie zagadnieniom została poświęcona niniejsza monografia. Została ona podzielona na trzy części. Pierwsza część zatytułowana Społeczeń- stwo i edukacja na pograniczach zawiera sześć artykułów. Alla Kyrydon, Serhiy Troyan prezentują rozważania na temat kategorii „Swój– Inny–Obcy”, które wykorzystywane są w identyfikacji samości/tożsamości. Kate- gorie te wysuwają się na pierwszy plan w analizie złożonych i kontrowersyjnych procesów interakcji kultur, ich dziedziczności i komunikacji międzykulturowej. Jak piszą Autorzy ,,wyodrębnienie proponowanej dyspozycji jest ważne także ze względu na płynność i kalejdoskopowość procesów, odbywających się na Ukra- inie" [Kyrydon, Troyan 2017]. Stefan Pastuszewski przedstawia przemiany zachodzące w rejonach pograni- cza Polski z Białorusią i Ukrainą po 1989 roku Autor w swoim tekście dokonuje nie tylko opisu sytuacji panującej na terenach polskich przylegających do granic z obydwoma państwami, ale również podejmuje próbę przedstawienia perspek- tyw tych rejonów w kategoriach przemian po 1989 roku. Ołena Galan podejmuje próbę przedstawienia zasady diagnozowania, które są elementem wsparcia podmiotowości ucznia w ramach kryzysowych procesów cywilizacyjnych. Interesującym dopełnieniem kontekstu związanego z edukacją może być ko- lejny artykuł autorstwa Pawła Skotnego, który przedstawia proces rozwoju syste- mu edukacji na Ukrainie. Autor prezentuje ukraiński system edukacji w kontek- ście globalnych przemian migracyjnych. Następnie Lech Krzyżanowski przedstawia system oświaty na między- wojennym pograniczu w województwie śląskim w latach 1922–1939. Jak wskazu- je Autor struktura administracji szkolnej II instancji w województwie śląskim od- biegała w znaczny sposób od kanonów obowiązujących w pozostałych regionach Polski. Różnice wynikały z faktu, iż w województwie śląskim nie obowiązywała ustawa z 1920 roku, mająca fundamentalne znaczenie dla organizacji władz szkol- nych w Polsce [Krzyżanowski 2017]. Pierwszą część monografii zamyka tekst Iwony Bodziak, która podejmuje próbę wskazania kulturotwórczej roli nauczyciela muzyki. Autorka w swoim tek- ście słusznie zauważa, iż istniejący w dzisiejszym świecie chaos w sferze wartości, kryzysu, kultury i wychowania sprawia, że rośnie rola nauczyciela, który będzie w stanie przekazywać wartości do bycia człowiekiem. 10 wstęp Na drugą część monografii zatytułowaną Ekonomia i kultura na pograniczach składa się pięć artykułów, wspólnym mianownikiem są tutaj zagadnienia ekono- miczne i kulturalne. Agata Wolanin przedstawia rolę kultury w redukowaniu stereotypów i uprze- dzeń na terenach pogranicza. Następnie Wiera Meniok podejmuje próbę scharakteryzowania współcze- snych zmian społeczno-kulturowych Drohobycza w odniesieniu do twórczości Bruno Schulza. Kolejny artykuł Aleksandry Czarneckiej i Marii Halemba poświęcony jest pracy w zespołach wirtualnych, które coraz częściej wykorzystywane są w śro- dowisku biznesowym. Zespół wirtualny posiada jasno zdefiniowane cele, które łączą wszystkich jego członków, jednak charakteryzuje go dodatkowo brak jednej lokalizacji dla poszczególnych członków zespołu. Oksana Pelekh podejmuje próbę przedstawienia współpracy ekonomiczno- -handlowej Ukrainy z krajami europejskimi będącej jednym z czynników rozwoju