żubry, łosie, Podlaskie – żubry, łosie, ptaki i robaki ptaki i robaki Podlaskie z rodziną Podlaskie aktywnie Podlaskie bez pośpiechu Podlaskie na wodzie Podlaskie w kulturowym tyglu Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego ul. Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1, 15-888 Białystok tel. +48 85 6654171 www.wrotapodlasia.pl [email protected] PODLASKIE BOLCIE 164KM SUWAŁKI Góra Cisowa KM 130 Rezerwat Głazowisko Łopuchowskie Wisząca dolina „Gaciska” Rezerwat Głazowisko Bachanowo AUGUSTÓW 2:00 6:30 6:30 Ścieżka Doliną Czarnej Hańczy Rezerwat Rutka Szlak rowerowy „Po Pagórkach Sejneńskich” KM 90 H H Muzeum Wigier 8:30 2:30 1:30 4:40 Krzywe Stary Folwark Wystawy przyrodnicze i etnograficzne w siedzibie WPN Ścieżka edukacyjna Las Ścieżka przyrodnicza Suchary H H H H OSOWIEC TWIERDZA 58KM 3:00 0:50 SUPRAŚL H H 16KM NOWOGRÓD H Rezerwat Czerwone Bagno 5:15 Carska Droga H Brzeziny Kapickie 4:30 H Śieżka Wydmy KM Grobla Honczarowska 94 1:20 H 1:40 KRUSZYNIANY Goniądz 4:30 H Osowiec-Twierdza Taras widokowy Forty Twierdzy Osowiec Ścieżka Biały Grąd BIAŁYSTOK 1:40 H 50KM Bagno Ławki Szlak Powstania Styczniowego Biebrzańskie Sianokosy Kładka w rezerwacie Krzemianka 4 Wieża widokowa Poczopek 1:30 H Kopna Góra Ogród leśny Silvarium Arboretum im. Powstańców 1863 r. H Cmentarz żołnierzy powstania listopadowego H H 4:00 Muzeum Przyrody Zerwany Most – 1:40 1:40 4:30 4:30 Drozdowo punkt widokowy Szlak Światowida 1:20 Kruszewo Ostoja Drozdowska BIAŁYSTOK BIAŁOWIEŻA Kładka Śliwno-Waniewo CIECHANOWIEC H H Kładka wśród bagien 83KM 92KM ŚW. GÓRA GRABARKA Wokół Uroczyska Głuszec Szlak Dębów Królewskich i Książąt Litewskich Tropem Carska Tropina Żubra KM 100 Kładka Żebra Żubra Wilczy Szlak Białowieża Miejsce mocy Teksty: Emilia Zajczyk, Anna Androsiuk Rezerwat Pokazowy Żubrów Koordynacja projektu: Teresa Karkowska (Amistad Sp. z o.o.), Monika Laskowska (UMWP) Redakcja: Barbara Gąsiorowska Korekta: Paulina Foszczyńska Fotografia na okładce: Biebrza Eco-Travel, fot. K. Ramotowska Mapy: Dawid Kwoka Projekt okładki, koncepcja graficzna: Michał Tincel województwo Skład: Dawid Kwoka podlaskie Wydawca: Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego ul. Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1, 15-888 Białystok Opracowanie wydawnicze: tel. +48 85 6654171 Amistad Sp. z o.o. – Program PolskaTurystyczna.pl www.wrotapodlasia.pl pl. Na Groblach 8/2, 31-101 Kraków [email protected] tel.: +48 12 4229922 ISBN 978-83-949524-2-6 e-mail: [email protected], www.polskaturystyczna.pl Wstęp Województwo podlaskie to zagłębie atrakcji przyrodniczych. Naj- bardziej znane są tutejsze puszcze: Białowieska, Augustowska i Knyszyńska oraz parki narodowe. Wiele miejsc objęto ochroną w ramach parków krajobrazowych i rezerwatów. Pejzaż regionu urozmaicają malownicze doliny rzek oraz liczne jeziora. Różno- rodność przyrodnicza i rozwinięta infrastruktura turystyczna dają wiele możliwości odpoczynku na łonie natury. Jedną z większych atrakcji regionu jest możliwość podglądania dziko żyjących zwierząt, a zwłaszcza króla Puszczy Biało- wieskiej – żubra. Zwierzęta te można spotkać nie tylko w Re- zerwacie Pokazowym Żubrów koło Białowieży. Wychodzą one często na leśne polany, a dobrym miejscem do ich obserwacji są platformy widokowe na szlakach „Tropem Żubra” i „Carska Tropina”. Bagienne tereny Biebrzańskiego Parku Narodo- wego zamieszkują z kolei łosie oraz liczne gatunki ptaków. Aby je dostrzec, warto wybrać się tu z lornetką. Obserwacje dzikich zwierząt można też prowadzić wzdłuż Carskiej Drogi. „Polską Amazonię”, czyli poprzecinaną licznymi odnoga- mi rzeki dolinę Narwi, najlepiej poznać, spacerując kładkami przyrodniczymi Waniewo-Śliwno oraz „Kładką wśród bagien”. W Puszczy Knyszyńskiej warto odwiedzić ogród leśny Silva- rium w Poczopku, Arboretum im. Powstańców 1863 r. w Kop- nej Górze czy kładkę przyrodniczą w rezerwacie Krzemianka. Przebiega tędy także Szlak Powstania Styczniowego. Na jego trasie znajdują się mogiły powstańcze, pomniki i pola historycz- nych bitew. Krajobraz północy regionu urozmaicają liczne jeziora i wzniesie- nia polodowcowe. W Wigierskim Parku Narodowym można wędrować ścieżkami edukacyjnymi i zwiedzić tutejsze Muzeum Wigier. Warto także wejść na Górę Cisową, z której rozpościera się piękna panorama okolicznych wiosek i jezior. Puszcza Białowieska stanowi unikatowy na Rezerwacie Pokazowym Żubrów. Oprócz Puszcza Białowieska – Kraina Żubra skalę europejską kompleks leśny, rozciągający króla puszczy żyją tu także inne duże ssaki, m.in.: się po polskiej (580 km²) i białoruskiej stronie jelenie, sarny, dziki, wilki, a także łosie i rysie. Dlaczego Puszcza Białowieska jest unikatowa? Czy można ją zwie- granicy (ok. 1250 km²). Nienaruszone przez czło- W rezerwacie można również zobaczyć konika wieka ekosystemy, z bogatą fauną i florą, w tym polskiego i żubronia (mieszańca żubra z krową). dzać bez przewodnika? Które miejsca warto zobaczyć? Turystyka 500­‑letnimi drzewostanami, są chronione w 20 re- Obserwację zwierząt ułatwiają specjalne wznie- zerwatach. Z uwagi na ochronę przyrody, rezerwaty w Białowieskim Parku Narodowym to nie tylko Rezerwat Pokazowy sienia i wiaty rozmieszczone na jego terenie. ścisłe zwiedzać można jedynie z licencjonowanym W głębi puszczy, ukryte wśród drzew o niety- Żubrów, ale także szlaki wiodące bagiennymi borami i malowni- przewodnikiem. Wiele miejsc jest także dostęp- czą doliną rzeki Narewka. Warto również odnaleźć ukryte w lesie nych dla turystów indywidualnych. Prowadzą do powych kształtach, znajduje się tzw. „miejsce tzw. „miejsce mocy”, czyli obszar o wyjątkowym promieniowaniu nich szlaki piesze, m.in. „Carska Tropina”, mocy”, oznaczone kamiennym kręgiem. Praw- „Wilczy Szlak”, „Wokół Uroczyska Głuszec” czy dopodobnie jest to pozostałość ośrodka kultu elektromagnetycznym. „Tropem Żubra”. Wybierając rower, warto roz- Prasłowian. W pobliżu zobaczyć można także począć zwiedzanie w Narewce, gdzie znajdują się specyficzne wgłębienie wypełnione wodą. Aby wypożyczalnia sprzętu i parkingi samochodowe. tu dotrzeć, należy wyjechać z Białowieży drogą Do Białowieskiego Parku Narodowego prowadzą wojewódzką nr 689 w kierunku Hajnówki i po ok. dwa szlaki rowerowe, oznakowane kolorami zie- 500 m za miastem skręcić w lewo (w tym miej- lonym i czarnym. Planując zwiedzanie Puszczy scu stoi drogowskaz). Samochód trzeba zostawić Białowieskiej, należy pamiętać, że niektóre szlaki na parkingu za linią kolejową, skąd do „miejsca turystyczne mogą być czasowo zamknięte z uwa- mocy” prowadzi 4­‑kilometrowa ścieżka. gi na wiosenne roztopy lub okresy intensywnych opadów. Szczegółowych informacji na ten temat udziela Oddział PTTK w Białowieży. ATRAKCJE Ważną atrakcją puszczy jest Szlak Dębów Królewskich i Książąt Litewskich. Wiodąca Białowieski Park Narodowy wśród kilkudziesięciu wiekowych drzew ścieżka ul. Parkowa 11, 17­‑230 Białowieża ma ok. 500 m długości. Rosnące tu dęby noszą tel.: 85 6829700 imiona królów polskich i książąt litewskich. Nie- mail: [email protected] które z nich pamiętają czasy średniowiecznych www.bpn.com.pl Żubra Kraina Puszcza Białowieska – władców. Szlak, przebiegający po drewnianych kładkach, jest dostosowany do potrzeb osób Kładka „Żebra Żubra” niepełnosprawnych. Stoją przy nim tablice infor- macyjne w językach polskim i angielskim oraz „Miejsce mocy” zapisane alfabetem Braille’a. Są także miejsca do odpoczynku i rozpalenia ogniska. Szlak rozpoczy- Rezerwat Pokazowy Żubrów na się w pobliżu parkingu przy trasie Białowieża – k. Białowieży Budy (ok. 6 km za znakiem granicznym Białowie- tel.: 85 6812398 ży), kilkaset metrów w głąb lasu, po prawej stronie. www.bpn.com.pl Miłośnicy pieszych wędrówek powinni przejść także Kładką „Żebra Żubra”. Początek trasy Szlak Dębów Królewskich i Książąt znajduje się kilka kilometrów za Białowieżą w kie- Litewskich runku wsi Budy, po lewej stronie, obok parkingu samochodowego. To 4­‑kilometrowa trasa, prowa- Szlaki turystyczne Puszczy dząca przez podmokłe tereny leśne, umożliwia- Białowieskiej jąca obserwację leśnych zwierząt i ptaków w ich tel.: 85 6812295 naturalnym środowisku. Kładka kończy się przy www.pttk.bialowieza.pl fot. J. Walencik | Żubrowa 10 | Żubrowa J. Walencik fot. Puszcza Białowieska, Białowieska, Puszcza Narwiański Park Narodowy obejmuje obszar wojna, w trakcie której zostanie ona zniszczona. Dolina Narwi – „polska Amazonia” 6805,02 ha. Ochronie podlega tu unikatowy system Przepowiednia sprawdziła się już dwa razy, podczas rzeczny z ogromnym bogactwem roślin i zwierząt. I i II wojny światowej. Jej źródła tkwią, według legendy, Mokradła, torfowiska i wilgotne łąki są ostoją różnych w pakcie, który budowniczy pierwszego wzniesionego Zwana „polską Amazonką” rzeka Narew zawdzięcza to określenie owadów, gadów i płazów, a w samej rzece żyją 22 w tym miejscu mostu zawarli z samym diabłem, dla- licznym odnogom, które wiją się zakolami, tworząc skomplikowaną sieć gatunki ryb. Przez teren Parku poprowadzono wiele tego do dziś nikt nie odważył się dokonać odbudowy rzeczną. Ten wyjątkowy krajobraz uzupełniają podmokłe łąki i bagienne szlaków turystycznych. przeprawy nad Narwią. Jedną z ważniejszych ścieżek NPN jest prowadzą- Niecodzienną atrakcją turystyczną na Narwi są brzegi, pełne dzikiego ptactwa, gadów i płazów. Narwiański Park Naro- ca do serca parku kładka Waniewo-Śliwno. Na przewozy łodzią zwaną pychówką. Niegdyś ło- dowy i Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi chronią unikatowy początku trasy, w miejscowości Waniewo, znajdują dzie te służyły rybakom, dziś są doskonałą formą ekosystem rzeczny Narwi oraz umożliwiają poznanie jego walorów na się Centrum Informacji Turystycznej,