STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY REJOWIEC FABRYCZNY REJOWIEC FABRYCZNY PA ŹDZIERNIK 2008 1 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Rejowiec Fabryczny Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Rejowiec Fabryczny 2 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Rejowiec Fabryczny SPIS TRE ŚCI ……………………………………………………………………...... 3 WST ĘP ......................................................................................................................... 5 ZESPÓŁ OSÓB PRACUJ ĄCYCH NAD AKTUALIZACJ Ą STRATEGII ROZWI ĄZYWANIA APROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY REJOWIEC FABRYCZNY 2008 – 2020................................................................ 9 I. PRZEBIEG BUDOWANIA STRATEGII ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH ................................................................... 10 1.1 Podstawy prawne opracowania strategii ……………............................ 11 II. UCZESTNICY PROCESU USPOŁECZNIANIA …...................................... 13 2.1 Uczestnicy ................................................................................................. 13 2.2 Proces uspołeczniania ............................................................................... 13 III. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA SPOŁECZNEGO ....................... 15 3.1 Charakterystyka Województwa Lubelskiego…........................................ 15 3.2 Charakterystyka Gminy Rejowiec Fabryczny ......................................... 16 3.3 Podstawowe dane statystyczne Gminy Rejowiec Fabryczny ................... 20 IV. STRATEGICZNE KIERUNKI ROZWOJU GMINY…………...…………. 22 4.1 Informacja o kompleksowej strategii rozwoju gminy ………………… 22 4.2 Podstawowe kierunki rozwoju zapisane w kompleksowej Strategii Rozwoju Gminy Rejowiec Fabryczny i Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych Powiatu Chełmskiego ………...…………...… 23 V. ŹRÓDŁA PODSTAWOWYCH PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH I ICH IDENTYFIKACJA …………..……………………..…………………. 25 5.1 Analiza obszarów polityki społecznej .. ……………………….……….. 25 5.1.1 Kwestia mieszkaniowa …………………………………………… 25 5.1.2 System opieki zdrowotnej ……………………………………….... 26 5.1.3 Edukacja i opieka nad dzieckiem ………………….……………… 27 5.1.4 System opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi........... 31 5.1.5 Rynek pracy i zatrudnienie …………………………………..…… 32 5.1.6 Bezpiecze ństwo publiczne i patologie społeczne ………..……….. 35 5.1.7 Charakterystyka grup obj ętych pomoc ą społeczn ą w gminnie ...…. 36 5.2 Katalog zidentyfikowanych problemów społecznych w gminie wybrany podczas warsztatów oraz hierarchizacja tych problemów …………...…. 43 VI. POZYCJA STRATEGICZNA GMINY REJOWIEC FABRYCZNY…..…. 45 6.1 Analiza SWOT .......................................................................................... 45 6.2 Zasoby umo żliwiaj ące rozwi ązywanie problemów społecznych …….. 48 3 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Rejowiec Fabryczny VII. KIERUNKI ROZWOJU GMINY …………………………….…................... 55 7.1 Wizja przyszło ści i cel nadrz ędny strategii ………….……..…………… 55 7.2 Cele główne strategii ................................................................................. 59 7.3 Cele szczegółowe i ich realizacja…………………………………….….. 62 VIII. FINANSOWANIE ZADA Ń …………………………………..……………… 72 IX. SYSTEM AKTUALIZACJI ORAZ WSKA ŹNIKI MONITOROWANIA STRATEGII ………………………………………………….……………….. 73 X. WNIOSKI I ZAKO ŃCZENIE .......................................................................... 75 XI. SPIS TABEL …………………………………………………………………... 77 XII. SŁOWNIK POJ ĘĆ …………………………………………………………… 77 XIII. ZAŁ ĄCZNIKI ………………………………………………………………… 79 4 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Rejowiec Fabryczny WST ĘP Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Rejowiec Fabryczny wskazuje na kluczowe kwestie społeczne, z jakimi borykaj ą si ę mieszka ńcy gminy oraz wytycza kierunki działa ń na rzecz niwelowania zjawisk społecznie niepo żą danych, dolegliwych i negatywnych, a tak że zajmuje si ę tworzeniem mechanizmów wzmacniaj ących efektywno ść dokonywanych zmian. Jest średniookresowym dokumentem planistycznym uwzgl ędniaj ącym w szczególno ści programy pomocy społecznej, profilaktyki i rozwi ązywania problemów alkoholowych, maj ące na celu wspieranie grup szczególnego ryzyka. Stanowi uzupełnienie „Strategii Rozwoju Gminy Rejowiec Fabryczny”. Dokument został opracowany przy udziale społeczno ści lokalnej przez Gminny O środek Pomocy Społecznej w Rejowcu Fabrycznym, przy wykorzystaniu własnych materiałów sprawozdawczych i analiz, znajomo ści środowisk, materiałów przygotowanych przez Urz ąd Gminy w Rejowcu Fabrycznym oraz placówki o światowe i słu żbę zdrowia. Przyj ęte w nim koncepcje wskazuj ące sposoby zaradzania problemom dotycz ą okresu dwunastu lat od 2008 roku do 2020 roku. Strategia rozwi ązywania problemów społecznych jest w pełni zgodna z podstawowymi zasadami życia społecznego, a w szczególno ści zasad: pomocniczo ści, partycypacji społecznej i współodpowiedzialno ści. Działania, które zostały zawarte w strategii b ędą kierowane głównie ku środowiskom, które pozostaj ą na marginesie życia społecznego, wykluczonym społecznie lub zagro żonych tym zjawiskiem. Głównym narz ędziem stosowanym w celu dokonania pozytywnych zmian będą wszelkie działania typu prospołecznego, których celem jest podtrzymywanie, chronienie lub rozwijanie interesów jednostek, rodzin, grup i społeczno ści. Celem podejmowanych działa ń b ędzie nie tylko łagodzenie skutków trudnej sytuacji, w jakiej znalazło si ę wiele rodzin z terenu Gminy Rejowiec Fabryczny, ale równie ż usuwanie przyczyn zaistniałej sytuacji oraz zapobieganie ich powstawaniu. W tym znaczeniu działania z zakresu pracy socjalnej b ędą polegały na udzielaniu pomocy 5 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Rejowiec Fabryczny wszystkim tym, którzy nie posiadaj ą środków do egzystencji godnej człowieka. Pomoc w uzyskaniu tych środków i osi ąganiu najwy ższego mo żliwego stopnia samodzielno ści odnosi si ę do ostatecznych celów pracy socjalnej, czyli umo żliwienia kierowania własnym post ępowaniem oraz niezale żno ści od innych w procesie zabezpieczenia warunków niezb ędnych dla realizacji egzystencji godnej człowieka. Tego rodzaju cel zakłada równie ż to, że samowystarczalno ść najwy ższego stopnia ma podstawowe znaczenie dla osi ągni ęcia przez jednostk ę najwy ższego poziomu godno ści, szacunku dla samej siebie i poczucia własnej warto ści. Zdolno ść do niezale żno ści od innych, wzmacnia zdolno ść dokonywania wyborów i samostanowienia oraz zmniejszenia potencjaln ą mo żliwo ść kontroli zewn ętrznej, manipulacji i wyzysku. Materiałem wyj ściowym do prac nad gminn ą strategi ą rozwi ązywania problemów społecznych były spotkania w dniach 31 marca i 4 kwietnia 2008r. ze społeczno ści ą lokaln ą oraz wyniki prowadzonych przez Gminny O środek Pomocy Społecznej w Rejowcu Fabrycznym na przestrzeni kilku lat analiz kwestii społecznych, w tym przede wszystkim problemów i potrzeb zgłaszanych przez klientów ubiegaj ących si ę o pomoc. Zostały one uzupełnione przez wyniki analiz prowadzonych przez inne jednostki samorz ądowe i administracji publicznej, Powiatowego Urz ędu Pracy w Chełmie, Głównego Urz ędu Statystycznego. Przedmiotem diagnozy s ą poszczególne i charakterystyczne dla ró żnych grup społecznych problemy o najwy ższym stopniu dolegliwo ści takie jak np.: bezrobocie, ubóstwo, niepełnosprawno ść , samotne wychowywanie dzieci, staro ść , uzale żnienia, przemoc, które wymagaj ą podejmowania wszechstronnych działa ń w celu przeciwdziałania sytuacjom krytycznym w życiu jednostek i zbiorowo ści, poprawy ich warunków bytowych oraz wyrównywania ró żnic socjalnych w wielu obszarach aktywno ści społecznej. Obejmuje ona tak że sprawy zwi ązane z zapobieganiem powstawania niekorzystnych zjawisk, poprzez rozszerzenie dost ępu do informacji, zagospodarowania czasu wolnego, propagowanie działań woluntarystycznych oraz 6 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Rejowiec Fabryczny samopomocowych. Do świadczenie w pracy wskazuje, jako że najbardziej skuteczne rozwi ązywanie problemów społecznych mo że odbywa ć si ę tylko przez czynno ść profesjonaln ą pomoc nakierowan ą na “INWESTOWANIE” w osob ę maj ącą problemy. Zast ępowanie osoby maj ącej problemy niewiele zmienia, a cz ęsto jest ubezwłasnowolnieniem tej osoby i naruszaniem jej godno ści. W działaniach pomocowych coraz bardziej kładzie si ę nacisk na wzmacnianie i rozwijanie umiej ętno ści niezb ędnych do samodzielnego rozwi ązywania własnych problemów. Taki kierunek działania nie wyklucza pomocy bezpo średniej (rozwi ązywanie problemów przez “pomagacza” za zgod ą osoby maj ącej problem). Mimo jasno okre ślonej i zdiagnozowanej efektywno ści tej metody w społecze ństwie, ale tak że w instytucjach pomocowych dalej funkcjonuje przekonanie, i ż “nale ży im si ę pomoc przede wszystkim materialna”. Od czasów Jacka Kuronia wiele si ę zmieniło w podej ściu do pomagania, cho ć w wielu gminach nadal pomoc ogranicza si ę do dawania zasił ków i załatwiania spraw petenta. Taka pomoc okre ślana jest “DAWANIEM RYB ” – zaspakajaniem podstawowych potrzeb klienta, cz ęsto bez jego zaanga żowania. W wielu innych gminach próbuje si ę zast ępowa ć pomoc w formie zasiłku dostarczaniem narz ędzi do zdobywania środków materialnych (kozy, kury, ziemia). Taka pomoc okre śla si ę “DAWANIEM W ĘDKI DO ZŁOWIENIA RYB”. Tak że ona zaspakaja podstawowe potrzeby bytowe, ale z wyra źnym zaanga żowaniem klienta. Jest trzeci sposób pomagania, trudny, rzadko stosowany w Ośrodkach Pomocy Społecznej. Tym sposobem jest „NAUKA PRODUKOWANIA W ĘDKI”