Türk Ocakları İsTanbul ŞubesI ekIm 1917 sOvyeT İhTIlalI’nIn yüzüncü yılında Türk dünyası’ndakI bağımsızlık FIkrI ve sIyasI harekeTler uluslararası sempOzyumu -bIldIrIlerI- 16-17 Ekim 2017 İstanbul İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Türk Ocakları İstanbul Şubesi EDITÖRLER Doç. Dr. Fatih M. Sancaktar Yrd. Doç. Dr. Ayna Askeroğlu Arslan Arş. Gör. Filiz Ferhatoğlu Dr. Cezmi Bayram YAYIN NU: 17 ISBN 978-605-9443-17-3 Baskı: ŞenYıldız Yayıncılık Hediyelik Eşya ve Tekstil San ve Tic.Ltd.Şti. Gümüşsuyu caddesi. Dalgıç Iş Merkezi No:3 Kat:1 Topkapı-Istanbul Tel: 0212 483 47 91 ● Faks: 0212 483 48 23 Istanbul-2017 Ekim 1917 Sovyet İhtilali’nin Yüzüncü Yılında Türk Dünyası’ndaki Bağımsızlık Fikri ve Siyasi Hareketler Uluslararası Sempozyumu 16-17 Ekim 2017 İstanbul Onur Kurulu Prof. Dr. Mahmut AK (İstanbul Üniversitesi Rektörü) Danışma Kurulu Prof. Dr. Hayati Develi (İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanı) Prof. Dr. A. Ahat Andican (Okan Üniversitesi Öğretim Üyesi) Doç. Dr. İsmail Türkoğlu (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Öğretim Üyesi) Doç. Dr. İlyas Topsakal (İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi) Yrd. Doç. Dr. Mustafa Tanrıverdi (İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi) Kemal Gurulkan (Başbakanlık Osmanlı Arşivi) Düzenleme Kurulu Dr. Cezmi Bayram (Türk Ocakları İstanbul Şubesi Başkanı) Prof. Dr. Cezmi Eraslan (İ.Ü. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Müdürü) Doç. Dr. Fatih M. Sancaktar (İstanbul Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi) Doç. Dr. Abdurrahman Bozkurt (İstanbul Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi) Yrd. Doç. Dr. Ayna Askeroğlu Arslan (İ.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Öğretim Üyesi) Yrd. Doç. Dr. Ramazan Erhan Güllü (İstanbul Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi) Arş. Gör. Filiz Ferhatoğlu (İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü) Bilim Kurulu Prof. Dr.Abdülvahap Koca (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi) Prof. Dr. Abdülkadir Emeksiz (İstanbul Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet Kanlıdere (Marmara Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet Taşağıl (Yeditepe Üniversitesi) Prof. Dr. Cezmi Eraslan (İstanbul Üniversitesi) Prof. Dr. Dilara Usmanova (Kazan Devlet Üniversitesi/Rusya) Prof. Dr. Diloram Alimova (Özbekistan Bilimler Akademisi/Özbekistan) Prof. Dr. İbrahim Maraş (Ankara Üniversitesi) Prof. Dr. Mehmet Öz (Hacettepe Üniversitesi) Prof. Dr. Okan Yeşilot (Marmara Üniversitesi) Prof. Dr. Sanavar Shadmanova (Özbekistan Bilimler Akademisi/Özbekistan) Prof. Dr. Zaza Tsurtsumia (Tiflis St. King Tamar Üniversitesi/Gürcistan) Doç. Dr. Dinçer Koç (İstanbul Üniversitesi) Doç. Dr. Fatih Mehmet Sancaktar (İstanbul Üniversitesi) Doç. Dr. Galine Mişkienne (Vilnius Üniversitesi/Litvanya) Doç. Dr. Hasan Demiroğlu (Trakya Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Ali Ahmetbeyoğlu (İstanbul Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Ayna Askeroğlu Arslan (İstanbul Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Kürşat Yıldırım (İstanbul Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Ramazan Erhan Güllü (İstanbul Üniversitesi) Sekretarya Yrd. Doç. Dr. Ayna Askeroğlu Arslan Yrd. Doç. Dr. Ramazan Erhan Güllü Arş. Gör. Filiz Ferhatoğlu İçIndekIler Önsöz .....................................................................................................................................................................9 Açılış KonuşmAlArı Türk Ocakları Istanbul Şubesi Başkanı Dr. Cezmi Bayram’ın Açılış Konuşması ..............................................................................................13 Istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Hayati Develi’nin Açılış Konuşması ....................................................................................16 Istanbul Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mahmut Ak’ın Açılış Konuşması .........................................................................................18 Azerbaycan Milletvekili Ganira Paşayeva’nın Açılış Konuşması ..............................................................................................21 BILDIrIler Ittihat ve Terakki’nin Birinci Dünya Savaşı Öncesi Faaliyetleri Prof. Dr. A. Ahat Andican* ..................................................................................................................33 Ittihat ve Terakki Partisi ve Sovyet Devrimi Öncesinde Orta Asya’da Milli Hareketler Prof. Dr. Tursın Jurtbay ........................................................................................................................65 Türkistan’da Ulusal Güçlerin Birleşmesinde Kurultayların Önemi Prof. Dr. Sanavar Shadmanova ............................................................................................................76 XX. Yüzyıl Başlarında Rusya’nın Pantürkizm Korkusu Yrd. Doç. Dr. Mustafa Tanrıverdi ........................................................................................................87 1917 Bütün Rusya Müslüman Kurultayları ve Rusya’nın Idil-Ural Bölgesinde 1917-18 Yıllarında Müslüman Din Kurumlarının Dönüşümü Prof. Dr. Diliara Usmanova ................................................................................................................102 Şubat Devrimi ve Kazak Alaş Milli Hareketi Prof. Dr. Svetlana Smagulova .............................................................................................................116 1917 Ihtilali Öncesi Idil-Ural Türklerinde Muhtariyet Fikrinin Ülfet Gazetesi’nde Tartışılması (1905-1907) Doç. Dr. Hasan Demiroğlu .................................................................................................................123 Litvanya Tatarlarının Kırım ve Azerbaycan Milli Mücadelesine Katkıları (1918-1920) Doç. Dr. Galina Mişkiniene ................................................................................................................142 Rusyada Şubat- Burjuva Devrimi ve Azerbaycan Prof. Dr. Anar Isgenderov ...................................................................................................................154 Rusya’da Bolşevik Iktidarının Kafkasya Ile Ilgili Planları ve Azerbaycan Doç. Dr. Firdovsiyye Ahmedova ........................................................................................................171 Sovyet Ihtilali Dönemi Azerbaycanli Turancı Aydın Dr. Leyla Kerimova ..............................................................................................................................188 Sovyet Ihtilali Sonrasında Oluşan Bağımsızlık Fikrinin Kafkasya’daki Yansımaları 1917 Ihtilali’nden Sonra Azer- baycan’da Tarih Yazımının Inşası Doç. Dr. Ismail Türkoğlu............................................................................................................ 216 Tatar-Müslüman Toplumunda Devrimci Duyguların Ortaya Çıkışı Ve Gelişimi Üzerine Bir Inceleme Kaynağı Olarak Tatar Askerlerinin Mektupları Elmira Salakhova .................................................................................................................................227 Birinci Dünya Savaşı Sırasında Kırım Türklerinin Siyasi Faaliyetleri Doç. Dr. Giray Saynur Derman ..........................................................................................................235 Sovyet Ihtilali ve Rejiminin Kırım Tatar Milli Kimlik Gelişimine Etkileri Ataalp Pınarer ......................................................................................................................................250 Türk Sol Düşüncesinin Söylem ve Terimcesinin Oluşumunda Rusya Türklerinin Katkısı Prof. Dr. Abdullah Gündoğdu ............................................................................................................281 Batum Bölgesi’nde Sadâ-yı Millet Harekâtı ve Osmanlı Yanlısı Faaliyetleri (1918-1921) Prof. Dr. Zaza Tsurtsumia ..................................................................................................................294 Acara’da 1920’li Yıllarda Sovyet Düzenine Karşı Ayaklanmalar Teona Kvantchiani ...............................................................................................................................313 Kafkas Islam Ordusu ‘Nun Azerbaycan’ı Kurtarma Misyonu Dr. Akif Valiyev ...................................................................................................................................324 Sovyet Ihtilalinin Uluslararası Politika Açısından Yeri ve Önemi Dr. Raşid Ibrahimoğlu Tacibayev .......................................................................................................341 Sovyet Iktidarının Kazak Alfabesi Reformu: Tarih ve Sonuç Prof. Dr. Danagül Mahat .....................................................................................................................359 Sovyet Ihtilalinin Kazak Milli Kimliğinin Oluşma Sürecindeki Yeri Uzm. Lyazat Myrzashova ..................................................................................................................381 1917 Ekim Devrimi Hakkında Kazak Milli Aydınlarının Görüşleri Prof. Dr. Talas Omarbekov ................................................................................................................390 Mustafa Çokay’ın Sovyet Rejimi ve Ideolojisine Karşı Fikrî Mücadelesi Prof. Dr. Abdulvahap Kara .................................................................................................................405 1917 Rus Devriminin Kırgızlara ve Türk Dünyasına Etkileri Doç. Dr. Ilyas Topsakal .......................................................................................................................423 Bolşevik Ihtilali’nin Buhara Emirliği’ndeki Siyasi Gelişmelere Etkisi Doç Dr. Nurettin Hatunoğlu ..............................................................................................................435