Afganistan 2014 – rok zwycięstwa czy rok porażki? Doświadczenia dla przyszłości INSTYTUT STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH UWr. ZAKŁAD POLITYKI ZAGRANICZNEJ RP PRACOWNIA KOORDYNACJI BADAŃ I DYDAKTYKI BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO AFGANISTAN 2014 – rok zwycięstwa czy rok porażki? Doświadczenia dla przyszłości redakcja naukowa: Artur Drzewicki Grzegorz Rdzanek Wrocław 2015 Redakcja naukowa: Dr Artur Drzewicki Dr Grzegorz Rdzanek Recenzja: dr hab. prof. nadzw. Jan Maciejewski Zakład Socjologii Grup Dyspozycyjnych Instytut Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego Skład, projekt graficzny okładki: Marta Rydz Zdjęcia wykorzystane na okładce: Mariusz Wojtan Publikację wydano ze środków Instytutu Studiów Międzynarodowych UWr. ISBN: 978-83-7798-163-4 Wydawca: Instytut Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Wrocławskiego ul. Koszarowa 3/21, 51–149 Wrocław © Copyright by Instytut Studiów Międzynarodowych Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Wrocławskiego Nakład: 150 egz. Realizacja wydawnicza: BEL Studio Sp. z o.o. 00–355 Warszawa ul. Powstańców Śląskich 67b tel./fax (0-22) 665 92 22 e-mail: [email protected] www.bel.com.pl księgarnia: http://www.iknt.edu.pl/ Spis tReśCI Od redakcji 7 ASPEKTY POLITYCZNE Mariusz Wojtan Wybrane uwarunkowania wyborów prezydenckich w Afganistanie 2014 roku 13 Jerzy Dereń Afganistan: ofiara geopolitycznych gier czy wojownik etnicznych wojen 39 Piotr Pietrakowski Polityczno-militarna i gospodarcza sytuacja w Islamskiej Republice Afganistanu po 12 latach budowania stabilizacji 79 ASPEKTY MILITARNE Grzegorz Rdzanek Udział wojska polskiego w działaniach stabilizacyjnych na obszarze Afganistanu a wybrane kierunki modernizacji technicznej wojsk lądowych 97 Artur Drzewicki Zaangażowanie PKW w Afganistanie w świetle Strategii Udziału Sił Zbrojnych RP w operacjach międzynarodowych 115 Bartosz Bolechów Kampania COIN w Afganistanie jako element strategicznej „choroby dwubiegunowej” 129 Piotr Hałys, Piotr Kowalczyk Doktryna AJP – 3 15 jako nowa strategia NATO w walce z terroryzmem bombowym w Afganistanie i na świecie 143 5 Artur Zielichowski Afganistan – 40 Armia ZSRR (1979–89) a wojska USA/NATO (2001–2014) 165 ASPEKTY PRAWNE Piotr K. Marszałek Kształtowanie się w prawie polskim norm regulujących użycie sił zbrojnych poza granicami państwa 177 ASPEKTY zbRojENIoWo-TEchNoLoGIczNE Sławomir Bogusz Eksploatacja oraz wykorzystanie bezzałogowych statków latających przez Siły Zbrojne USA w Afganistanie 195 Jarosław Brach Tendencje rozwojowe w konstrukcji współczesnych ciężarówek wojskowych 207 Piotr Hałys, Piotr Kowalczyk Hard Impact Culvert Denial System – system zabezpieczenia, ochrony i monitorowania przepustów drogowych 231 6 OD RedakCjI W dniu 20 grudnia 2001 roku Rada Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjed- noczonych (ONZ) zadecydowała o utworzeniu Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa – International Security Assistance Force (ISAF), których zadaniem było zbrojne narzucenie pokoju ugrupowaniom polityczno-militarnym działającym na obszarze Afganistanu, likwidacja aktywności sił zwalczających nowo-tworzone, akceptowane przez społeczność międzynarodową, władze Afganistanu oraz udzielenie wszechstronnego wsparcia tymże władzom w stabilizacji sytuacji wewnętrznej oraz odbudowie państwa W dniu 11 sierpnia 2003 roku formalną odpowiedzialność za realizację zadań mandatowych ISAF przejęła Organizacja Traktatu Północnoatlan- tyckiego, czyli NATO W marcu 2002 roku do Afganistanu dotarli pierwsi polscy żołnierze W trakcie operacji ISAF państwo polskie wystawiło jeden z największym kontyngentów sił stabilizacyjnych, poniekąd zrównując tym samym skalę polskiego zaangażowania z udziałem pozostałych państw sojuszniczych oraz potencjał bojowy Wojska Polskiego z rozmiarami struktur militarnych innych członków NATO W dniu 9 maja 2013 roku doszło do oficjalnego przekazania odpowiedzialności za bezpieczeństwo w prowincji Ghazni, w której operowały polskiej jednostki dyslokowane w Afganistanie, lokal- nym władzom oraz afgańskim strukturom bezpieczeństwa Siły polskie sprawowały nadzór nad tą prowincją w latach 2007–2014 W grudniu 2014 roku, w następstwie wycofania z Afganistanu ostatniej zmiany Polskiego Kontyngentu (zmiany XV) Siły Zbrojne Rzeczypospolitej zakończyły udział w Międzynarodowych Siłach Wsparcia Bezpieczeństwa Według oficjalnych danych Ministerstwa Obrony Narodowej aż 459 żołnierzy oraz pracowników cywilnych wojska zostało poszkodowanych w trakcie pełnienia służby w Afganistanie W latach 2002–2014 śmierć poniosło w Afganista- nie 45 Polaków Bezpowrotnie utracono trzy śmigłowce Mi-24 oraz osiem kołowych transporterów opancerzonych Rosomak W ramach piętnastu zmian polskich kontyn- gentów sił ISAF w Afganistanie, służbę pełniło 28 tysięcy żołnierzy Przeprowadzili oni łącznie 22 tysiące patroli oraz uczestniczyli w 500 akcjach o charakterze bojowym Monografia, którą redaktorzy i autorzy oddają do rąk Czytelników ma służyć przy- bliżeniu specyfiki afgańskiego teatru wojennego Jej celem jest ukazanie warunków, w których polscy żołnierze realizowali mandatowe zadania misji stabilizacyjnej ISAF 7 Od redakcji oraz wykonywali konkretne, wyznaczone im w danym momencie, działania o bojowym oraz nie-bojowym charakterze Ambicją autorów poszczególnych rozdziałów pracy jest przyczynienie się do poszerzenia wiedzy obywateli Rzeczypospolitej Polskiej na temat celów, specyfiki oraz rezultatów polskiego zaangażowania w ramach operacji stabilizacyjnej w Afganistanie Monografia traktuje o bardzo szerokim wachlarzu zagadnień i problemów Prowadzone są w niej zarówno rozważania dotyczące stra- tegicznych oraz geopolitycznych aspektów operacji ISAF, jak również analizowane taktyczne i sprzętowe aspekty obecności polskich żołnierzy na afgańskim teatrze działań wojennych Intencją autorów oraz redaktorów zbioru było ukazanie polskiego zaangażowania w Afganistanie w całej złożoności, uwzględniając jego wymiar prawny, polityczny, techniczny, społeczny oraz dotyczący sztuki wojskowej Autorami poszczególnych rozdziałów pracy są wybitni badacze problematyki działań stabilizacyjnych oraz udziału Wojska Polskiego w misjach pokojowych oraz praktycy – żołnierze i cy- wilni eksperci, którzy zazwyczaj kilkakrotnie pełnili w latach 2002–2014 służbę w Afganistanie Reprezentują oni następujące ośrodki badawcze oraz jednostki wojskowe: Wyższą Szkołę Oficerską Wojsk Lądowych im Tadeusza Kościuszki we Wrocławiu, Centrum Szkolenia Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznych we Wrocła- wiu, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Uniwersytet Wrocławski, Dolno- śląską Szkołę Wyższą we Wrocławiu Szczególnie wartościowy wkład w powstanie publikacji włożyli przedstawiciele Wojska Polskiego – oficerowie reprezentujący Wyższą Szkołę Oficerską Wojsk Lądowych oraz Centrum Szkolenia Wojsk Inży- nieryjnych i Chemicznych Ich pogłębione analizy i studia przypadków, oparte przede wszystkim na osobistych doświadczeniach, prezentują nieznane wcześniej – nieomawiane w literaturze przedmiotu – wymiary polskiego udziału w misji stabilizacyjnej w Afganistanie Oddawana do rąk Czytelników monografia powinna być traktowana nie tylko i wyłącznie w kategoriach źródła wiedzy – wiedzy rzetelnej i sprawdzonej Autorzy i redaktorzy chcieliby, aby rozdziały w niej zawarte skłoniły Czytelników do reflek- sji nad celami oraz rezultatami polskiej obecności w Afganistanie Celem badań naukowych jest nie tylko poznanie rzeczywistości i dokonanie jej opisu Powinny one również służyć zrozumieniu tejże rzeczywistości, a przede wszystkim pomagać w wypracowywaniu optymalnych rozwiązań przez decydentów W treści każdego rozdziału pracy Czytelnik znajdzie szereg interesujących rekomendacji oraz prognoz na przyszłość To czyni tę monografię szczególnie wartościową Struktura oraz treść monografii dowodzi, że możliwe jest harmonijne i spójne połączenie w ramach jednej pracy badawczej wyników badań wielu dyscyplin naukowych: nauk o obronności, nauk o bezpieczeństwie, nauk o polityce, nauk prawnych, nauk ekonomicznych Takie interdyscyplinarne i systemowe zarazem podejście daje Czytelnikowi możliwość spojrzenia na analizowaną problematykę w pełny, wyczerpujący sposób 8 Od redakcji Redaktorzy chcieliby w tym miejscu podziękować wszystkim, bez których wsparcia publikacja ta nie mogłaby powstać Przede wszystkim słowa wdzięczności kierujemy do Dziekana Wydziału Nauk Społecznych, profesora doktora habilitowanego Jerzego Juchnowskiego Wielką pomoc redaktorom udzielili również: Dyrektor Instytutu Studiów Międzynarodowych – profesor doktor habilitowany Zdzisław J Winnicki, Kierownik Zakładu Polityki Zagranicznej RP – profesor doktor habilitowany Maciej Mróz oraz Kierownik Pracowni Koordynacji Badań i Dydaktyki Bezpieczeństwa Narodowego – doktor habilitowany Piotr K Marszałek Redaktorzy tomu Dr Artur Drzewicki Dr Grzegorz Rdzanek 9 ASPEKTY POLItYCZNe Mariusz Wojtan Niezależny ekspert Wybrane uwarunkowania wyborów prezydenckich w Afganistanie 2014 roku1 Era Hamida Karzaia, jako prezydenta Islamskiej Republiki Afganistanu minęła Ocena wydarzeń minionego roku w dużej mierze zależeć będzie od poczynań nowo wybranego prezydenta Ashraf Ghaniego, oraz rządu, na czele którego stanie dotych- czasowy lider opozycji i czarny koń wyborów prezydenckich Adbullah Abdullah Zgodnie z artykułem 61 afgańskiej Konstytucji2, pod koniec października 2012 roku, Niezależna Komisja Wyborcza (Independent Election Commission, IEC) wyznaczyła na 5 kwietnia 2014 roku, datę czwartych, od czasu obalenia Talibów, wyborów pre- zydenckich3 Równolegle do nich zaplanowano wybory do Rad Prowincji (Provincial Councils)4 Afganistan stopniowo zaczął przygotowywać się do kluczowego momentu