I. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu-1 Kastamonu Üniversitesi I. ULUSLARARASI ŞEYH ŞA‘BÂN-I VELÎ SEMPOZYUMU -ŞEYH ŞA‘BÂN-I VELÎ'Yİ ANMA VE ANLAMA- -Birinci Cilt- 4–6 Mayıs 2012 Kastamonu 1 Kastamonu Üniversitesi Sempozyum Başkanı Prof. Dr. Seyit Aydın (Kastamonu Üniversitesi Rektörü) Sempozyum Koordinatörü Prof. Dr. A. Rafet Özkan (Kastamonu Üniversitesi Rektör Yardımcısı) Düzenleme Kurulu (Kastamonu Ünivrsitesi) Yrd. Doç. Dr. Burhan Baltacı Yrd. Doç. Dr. Gülten Küçükbasmacı Yrd. Doç. Dr. Ahmet Özdemir Yrd. Doç. Dr. Abdulkadir Çekin Öğr. Gör. Yudum Kırmızı Öğr. Gör. Burcu Öztürk Öğr. Gör. Ahmet Yaşar Zengin 2 I. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu-1 Bilim Kurulu Prof. Dr. A. Rafet Özkan (Kastamonu Üniversitesi, Türkiye) Prof. Dr. Ahmet Güner Sayar (İstanbul Üniversitesi, Türkiye) Prof. Dr. Aliya R. Massalimova (Al-Farabi University, Kazakistan) Prof. Dr. Bilal Kemikli (Uludağ Üniversitesi, Türkiye) Prof. Dr. Ethem Cebecioğlu (Ankara Üniversitesi, Türkiye) Prof. Dr. İsa Çelik (Atatürk Üniversitesi, Türkiye) Prof. Dr. Mahmut Erol Kılıç (Marmara Üniversitesi, Türkiye) Prof. Dr. Nagima Baitenova (Al-Farabi University, Kazakistan) Prof. Dr. Nurullah Altaş (Atatürk Üniversitesi, Türkiye) Prof. Dr. Osman Türer (Kilis Üniversitesi, Türkiye) Prof. Dr. Sabri Hizmetli (Yabancı Diller ve Mesleki Kariyer Üniversitesi, Kazakistan) Prof. Dr. Sadettin Ökten (Mimar Sinan Üniversitesi, Türkiye) Doç. Dr. Cengiz Gündoğdu (Atatürk Üniversitesi, Türkiye) Doç. Dr. Ekrem Demirli (İstanbul Üniversitesi, Türkiye) Doç. Dr. Mustafa Sever (Gazi Üniversitesi, Türkiye) Doç. Dr. Naile Süleymanova (Azerbaycan Milli İlimler Akademisi, Azerbaycan) Doç. Dr. Sultanmurat Abzhalov (Al-Farabi University, Kazakistan) Doç. Dr. Tudora Arnaut (Taras Shevchenko University, Ukrayna) Yrd. Doç. Dr. Emin Işık (Marmara Üniversitesi, Türkiye) Yrd. Doç. Dr. Hayri Kaplan (Çukurova Üniversitesi, Türkiye) Yrd. Doç. Dr. Mustafa Tatcı (Gazi Üniversitesi, Türkiye) John Currey, Ph. D. (University of Nevada, Las Vegas, ABD) Dr. Semih Ceyhan (İslam Araştırmaları Merkezi, Türkiye) Ömer Tuğrul İnançer (Araştırmacı, Türkiye) 3 Kastamonu Üniversitesi EDİTÖRLER Doç. Dr. Burhan Baltacı Yrd. Doç. Dr. Ahmet Özdemir (Kastamonu Üniversitesi, Türkiye) Metinlerin her hakkı saklıdır. Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz. Eserdeki bildiri metinlerinde ileri sürülen görüşlerin ilmî ve hukukî sorumluluğu bildiri sahiplerine aittir. 4 I. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu-1 İÇİNDEKİLER GİRİŞ ......................................................................................................................... 7 Prof. Dr. Seyit AYDIN .................................................................................... 7 HALVETİYYE SUFİLİĞİNİN ŞİRVAN’DA TEŞEKKÜL DEVRİ ŞABAN-I VELİYE UZANAN YOLUN KURUCU ŞAHSİYETLERİ .................................. 9 Doç. Dr. Mehmet RIHTIM .............................................................................. 9 HAZRET-İ PÎR ŞEYH ŞABÂN-I VELÎ ve ŞABÂNİYYE .................................. 29 Yrd. Doç. Dr. Mustafa Tatcı .......................................................................... 29 HALVETİLİK VE ONUN ÇAĞDAŞ AZEBAYCAN`DAKI MADDİ MANEVİ ABİDELERİ .......................................................................................................... 105 Doç. Dr. Naile Süleymanova ....................................................................... 105 ÖMERU’L-FUÂDÎ’NİN MENÂKIBNÂMESİNE GÖRE ŞEYH ŞA’BÂN-I VELÎ’NİN TASAVVUFÎ ŞAHSİYETİNE BİR BAKIŞ .................................... 117 Prof. Dr. Mustafa AŞKAR .......................................................................... 117 HÜSEYİN VASSÂF VE ŞÂBÂNÎLİĞİN COĞRAFYASI ................................ 147 Prof. Dr. Mehmet Akkuş ............................................................................. 147 ŞEYH ŞÂ’BÂN-I VELÎ NEREDE VE NASIL BİR MUHİTTE DÜNYAYA GELDİ? ................................................................................................................. 159 Doç. Dr. Cevdet YAKUPOĞLU ................................................................. 159 HAKİKAT SIRRININ DİLİ: MEHMED SADIK EFENDİ ............................. 193 Sadık Yalsızuçanlar ..................................................................................... 193 ŞÂBÂNÎLİĞİN XVII. YÜZYIL SERENCÂMI ................................................. 201 Dr. Necdet Yılmaz ....................................................................................... 201 ŞABANİYYE’NİN XVIII. YÜZYIL ORTADOĞU VE KUZEY AFRİKA SERÜVENİ: MUSTAFA B. KEMÂLEDDİN BEKRÎ ÖRNEĞİ ..................... 223 Prof. Dr. Ramazan MUSLU ........................................................................ 223 XIX. YÜZYILDA ŞEYH ŞABAN VELİ KÜLLİYESİ ...................................... 239 Yrd. Doç. Dr. Fahri MADEN ...................................................................... 239 Yrd. Doç. Dr. Mustafa EĞİLMEZ .............................................................. 239 HALVETİYYE-İ ŞÂBÂNİYYE’NİN MISIR ŞUBESİ: AHMED ES-SÂVÎ VE SÂVİYYE TARİKATI ......................................................................................... 261 Dr. Semih Ceyhan ....................................................................................... 261 KASTAMONU’DA AYNI DÖNEMDE YAŞAYAN ŞEYH ŞAʻBÂN-I VELÎ VE BENLİ SULTAN’IN HAYATLARINDAKİ VE HİZMETLERİNDEKİ KESİŞME NOKTALARI .................................................................................... 279 Nail KARAGÖZ .......................................................................................... 279 TARÎKATLAR ARASI KIYAS: ŞA’BÂNÎLİK ve BAYRÂMİLİK ................ 293 Öğr. Gör. Sühendan ARIKAN .................................................................... 293 5 Kastamonu Üniversitesi ŞİHABUDDİN AHMED B. MUHAMMED ed-DERDÎR VE TUHFETU’L İHVAN ADLI ESERİ ........................................................................................... 313 Omar Kalhussien ......................................................................................... 313 ŞEYH ŞA’BÂN-I VELÎ KÜLLİYESİ HAZİRESİ’NDE BULUNAN SARKAÇLI SAAT FİGÜRLÜ BİR MEZAR TAŞI .......................................... 327 Öğr. Gör. Özgür YENİ ................................................................................ 327 ÖMER FUADÎ’NİN EDEBÎ ŞAHSİYETİ VE ŞİİRLERİNDEKİ TEMEL KONU VE KAVRAMLAR .................................................................................. 341 Doç. Dr. Mustafa Sever ............................................................................... 341 Yrd. Doç. Dr. Mustafa Tatcı ........................................................................ 341 ÖMER FUÂDÎ’NİN “KASÎDE-İ PENDİYYE”Sİ BAĞLAMINDA YAŞADIĞI DEVRE DAİR ELEŞTİRİLERİ .......................................................................... 355 Yrd. Doç. Dr. Hakan YEKBAŞ ................................................................... 355 ŞA’BÂNİYE TEMSİLCİLERİNDEN ÖMER FUADÎ’NİN ‘TÜRBENÂME’ RİSALESİ: TASAVVUF KARŞITLARINA VERİLEN CEVAPLARA BİR ÖRNEK ................................................................................................................. 373 Yrd. Doç. Dr. Hamdi KIZILER ................................................................... 373 ŞEYH ÖMER FUADİ HAZRETLERİNİN MENAKIB VE TÜRBENAME’SİNDE MEVLANA, SADİ VE HAFIZ’DAN FARSÇA DİZELER .............................................................................................................. 391 Prof. Dr. Saime İnal SAVİ .......................................................................... 391 “VELİLİĞİN GENEL VASIFLARI VE ERZURUMDA VELİ OLARAK TANINAN ŞAHISLARIN BU YÖNLERDEN İRDELENMELERİ” .............. 395 Prof. Dr. Sıtki ARAS ................................................................................... 395 Yrd. Doç. Dr. Adem Yavuz SÖNMEZ........................................................ 395 KASTAMONU VELİLERİNİN; DİNLEME, OKUMA, ANLAMA, ANLATMA ÖĞRETİMİ VE İLİM ANLAYIŞLARI ........................................ 407 Öğrt. Gör. Ahmet Yaşar ZENGİN ............................................................... 407 KASTAMONU’NUN TURİZM ÇEVRESİNDE HZ. PİR ŞEYH ŞABAN-I VELİ VE ANMA HAFTALARI .......................................................................... 421 Yrd. Doç. Dr. Muharrem AVCI .................................................................. 421 6 I. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu-1 GİRİŞ Prof. Dr. Seyit AYDIN Kastamonu Üniversitesi Rektörü Hz. Pir Şeyh Şaban-ı Velî, şehrimizin manevi mimarlarındandır. Ünü Türkiye’nin sınırlarını aşmış, bütün İslam âlemini etkilemiş büyük bir gönül insanıdır. Yüzlerce insana yol göstermiş, ışık tutmuştur. Pek çok âlim ve ârifin istifade ettiği Allah dostlarından biridir. Tarih boyunca ve günümüzde geniş kitlelerin sevgi ve saygısına mazhar olan Hz. Pîr Şeyh Şa'bân-ı Velî; Hacı Bayram Velî, Hacı Bektaş Velî ve Hz. Mevlâna ile beraber Anadolu'nun dört manevî direğinden birisi olarak kabul edilmektedir Bu sebeple, Kastamonu’nun yetiştirdiği önemli mutasavvıflarımızdan biri ve aynı zamanda çağlar üstü tesire sahip olan Şeyh Şa‘bân-ı Velî’yi Anma ve Anlama Sempozyumu tertip etmiş bulunuyoruz. Bu sempozyumda Hz. Pîr’in hayatı, eserleri ve düşünceleri bilimin ve bilim insanlarının katkılarıyla ortaya konularak gelecek nesillere doğru bir şekilde aktarılması sağlanacaktır. Halvetîliğin Şa‘bâniyye kolunun mümtaz şahsiyetlerinin eser ve görüşleri de Şeyh Şa‘bân-ı Velî’nin günümüzdeki tesirinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayacağı için sempozyuma dâhil edilmiştir. Üniversite olarak Şeyh