Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen Academiejaar 2006-2007 Eerste examenperiode Beeldvorming van sociaal werk & politie Case: Soapseries Caroline Van de Wiele (20045134) Proef ingediend tot het verkrijgen van de titel ‘master in sociaal werk’ Promotor: Prof. dr. Ronald Soetaert Begeleider: Kris Rutten WOORD VOORAF De keuze voor het onderwerp van mijn masterproef komt vanuit mijn interesse voor cultuur: van ballet en theater tot populaire cultuurvormen zoals film, televisie en games. Het was dus een uitge- lezen kans om een onderzoek te maken over het thema van de populaire cultuur. Het leek me inte- ressant te onderzoeken welke invloed populaire televisieseries kunnen hebben op de beeldvorming van mensen met betrekking tot sociale problemen, politiewerk en sociaal werk. De lessen cultuur- studies die ik in het eerste semester kreeg, prikkelden mijn interesse om me te verdiepen in dit vak- gebied. Eén van de eerste vaststellingen tijdens mijn zoektocht naar informatie was dat er weinig onder- zoek is gebeurd omtrent politieseries, zeker niet wat de combinatie met sociaal werk en sociale problemen betreft. Films en televisieseries zijn nochtans dikwijls het onderzoeksonderwerp binnen de Cultural Studies. Het politiedrama, waar sociale problemen toch wel heel vaak naar voren ko- men, kwam echter slechts sporadisch aan bod. Aan mij om hier een eerste aanzet te geven om deze lacune te vullen. Mijn masterproef is geschreven als een artikel voor het wetenschappelijk tijdschrift “Journal of Criminal Justice and Popular Culture”. Graag wil ik een aantal mensen bedanken voor hun deskundig advies en ondersteuning tijdens het schrijven van deze masterproef. In de eerste plaats bedank ik Prof. dr. Ronald Soetaert en Kris Rut- ten voor de goede begeleiding. Dankzij hun kritische opmerkingen werd mijn masterproef keer op keer verrijkt. Vervolgens bedank ik Dhr. Ghislain Van Geert voor de taalkundige ondersteuning. Mijn dank gaat natuurlijk ook uit naar mijn ouders. Zij gaven mij de kans me na mijn bachelorop- leiding orthopedagogie verder te verdiepen in de master sociaal werk. Zonder hun jarenlange hulp, zowel financieel als emotioneel, was dit allemaal niet gelukt. Ook een pluim voor mijn vriend, voor de steun en het aanhoren van al mijn verhalen en problemen. Deze masterproef gaf me de kans mij te verdiepen in de Cultural Studies en zo mijn interesse voor (populaire) cultuur te combineren met het thema sociaal werk. Door het lezen van heel wat weten- schappelijke literatuur over representatie die nodig was voor het schrijven van mijn masterproef, kijk ik op een andere manier televisie. Ik ben me nu steeds bewust van de educatieve kracht van een populaire serie en het belang van verhalen (onder andere voor het sociaal werk) en hoop dat ik door deze scriptie ook anderen hiertoe kan overtuigen. Caroline Van de Wiele Beeldvorming van sociaal werk & politie 1 Case: Soapseries INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave ............................................................................................................ 1 Inleiding ....................................................................................................................... 3 1 Theoretische omkadering ..................................................................................... 7 1.1 Sociaal werk & politie ............................................................................................................. 7 1.1.1 Het spanningsveld tussen care en control ............................................................................................... 7 1.1.2 Slingerbeweging onder invloed van de media? ..................................................................................... 11 1.2 De Cultural Studies ................................................................................................................ 12 1.2.1 Historische schets ................................................................................................................................. 12 1.2.2 Encoding - decoding ............................................................................................................................. 12 1.2.3 Televisie, narratologie en identiteit ...................................................................................................... 13 1.3 Fictie & realiteit ..................................................................................................................... 14 1.4 Popular culture ....................................................................................................................... 15 1.4.1 De soapserie: evolutie van het genre .................................................................................................... 16 1.4.2 Van Dragnet tot NYPD Blue ................................................................................................................. 18 2 Empirisch model ................................................................................................ 20 Overzicht analyses ............................................................................................................................................... 22 3 Representatie-onderzoek .................................................................................... 23 3.1 Analyse 1: "It takes a village" (Seizoen 5 – Episode 5) ......................................................... 23 3.1.1 De representatie van de ouders en de jongeren .................................................................................... 25 3.1.2 De representatie van de politie ............................................................................................................. 26 3.2 Analyse 2: “The final adjustment” (Seizoen 2 – Episode 6) .................................................. 28 3.2.1 Representatie van de ouders ................................................................................................................. 30 3.2.2 Representatie van de jongeren .............................................................................................................. 30 3.2.3 Representatie van de politie .................................................................................................................. 31 3.3 Analyse 3: “The bank dick” (Seizoen 2 – Episode 21) .......................................................... 32 3.3.1 Representatie van de ouders ................................................................................................................. 34 3.3.2 Representatie van de politie .................................................................................................................. 34 4 Conclusies van het onderzoek ............................................................................ 35 4.1 Redenen contact met politie ................................................................................................... 35 4.2 Representatie van de ouders van jonge daders of slachtoffers ............................................... 35 4.2.1 Mythe van de onverantwoordelijke ouder ............................................................................................. 35 4.2.2 De ouder als outsider ............................................................................................................................ 36 4.2.3 De afwezige vader ................................................................................................................................. 37 4.2.4 De labiele ouder .................................................................................................................................... 38 Beeldvorming van sociaal werk & politie 2 Case: Soapseries 4.3 Representatie van de jongeren ............................................................................................... 39 4.3.1 The myth of peer pressure ..................................................................................................................... 39 4.3.2 Loyaliteit ............................................................................................................................................... 39 4.4 De context .............................................................................................................................. 40 4.4.1 Mythe van de gevaarlijke stad ............................................................................................................... 40 4.4.2 De associatie druggebruik en criminaliteit ........................................................................................... 40 4.4.3 De associatie armoede en criminaliteit ................................................................................................. 40 4.5 Representatie van de politie ................................................................................................... 40 4.5.1 De politie: geest of letter van de wet? ................................................................................................... 40 4.5.2 De politie: metafoor voor wedergeboorte ............................................................................................. 43 4.6 Beeldvorming ......................................................................................................................... 43 5 Algemeen besluit ................................................................................................ 46 5.1 Representatie-onderzoek .......................................................................................................