WPROWADZENIE Podstawę prawną opracowania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zbójna stanowią: . ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139 z późniejszymi zmianami), . uchwała Nr 131/XXVII/98 Rady Gminy w Zbójnej z dnia 5 czerwca 1998 roku w sprawie przystąpienia do sporządzenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Przedmiotem opracowania jest gmina Zbójna w granicach administracyjnych. Zakres studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy obejmuje uwarunkowania, cele i kierunki polityki przestrzennej. W studium uwzględnia się uwarunkowania wynikające z: . dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu, . występowania obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów szczególnych, . stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, w tym stanu rolniczej przestrzeni produkcyjnej, . prawa własności gruntów, . jakości życia mieszkańców, . zadań służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych, W studium określa się w szczególności: . obszary objęte lub wskazane do objęcia ochroną na podstawie przepisów szczególnych, . lokalne wartości zasobów środowiska przyrodniczego i zagrożenia środowiskowe, . obszary rolniczej przestrzeni produkcyjnej, w tym wyłączone z zabudowy, . obszary zabudowane, ze wskazaniem, w miarę potrzeby terenów wymagających przekształceń lub rehabilitacji, . obszary, które mogą być przeznaczone pod zabudowę, ze wskazaniem, w miarę potrzeby obszarów przewidzianych do zorganizowanej działalności inwestycyjnej, . obszary, które mogą być przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową wynikające z potrzeby zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty mieszkaniowej, . kierunki rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym obszary, na których będą stosowane indywidualne i grupowe systemy oczyszczania ścieków, a także tereny niezbędne do wytyczania ścieżek rowerowych, . obszary, dla których sporządzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego jest obowiązkowe na podstawie przepisów szczególnych lub ze względu na istniejące uwarunkowania, . obszary przewidywane do realizacji zadań i programów wynikających ze strategii rozwoju województwa zawarte w planie zagospodarowania przestrzennego województwa. Części składowe opracowania: . Część I - Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego - diagnoza . Część II - Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy. 1. PODSTAWOWE CZYNNIKI ROZWOJU 1.1. MIERNIKI ROZWOJU GMINY Powiat Lp Wyszczególnienie Jednostka miary Gmi łomżyń Woj. ski . na podl aski Zbój e na 1. osób/km2 24 36 26 Gęstość zaludnienia * 2. Ruch naturalny ludności * małżeństwa/1000 ludności 5,8 5,6 5,5 urodzenia/1000 ludności 15,4 13,2 10,9 przyrost naturalny/1000 ludności 3,6 1,9 -1,5 3. Zasoby mieszkaniowe * liczba osób w mieszkaniu 3,70 3,75 3,33 liczba osób na izbę 1,00 0,97 0,88 pow. użytkowa mieszkania (m2) 74,9 79,1 75,5 pow. użytkowa na osobę w m2 20,3 21,1 22,7 4. Czytelnictwo * wypożyczenia na czytelnika 20,5 24,4 24,3 5. Szkoły podstawowe * liczba uczniów na pomieszczenie do 13,3 12,4 11,2 nauczania liczba uczniów na szkołę 146,7 90 86,3 liczba uczniów na nauczyciela 12,6 11,7 11,3 6. Gospodarka * podmioty gospodarki na 1000 ludności 42,3 39,1 Brak danych 7. Rynek pracy * pracujący w gosp. narod. na 1000 47,6 59,1 59,2 ludności bezrobotni na 1000 ludności 107,5 71,5 58,1 8. Klasyfikacja użytków rolnych % 0,0 0,0 0,0 klasa II 0,0 4,6 6,6 klasa III 4,8 37,5 45,0 klasa IV 27,1 32,9 29,6 klasa V 68,1 25,0 18,8 klasa VI i VIz 9. Struktura użytków rolnych, % 50,0 70,3 59,5 w tym: 47,4 69,5 66,2 grunty orne 0,2 0,3 0,4 sady 27,2 18,0 20,4 łąki trwałe 25,2 12,2 13,0 pastwiska trwałe 44,1 21,4 29,5 lasy i gr. zadrzew. 5,9 8,3 11,0 pozostałe 10 Wskaźnik waloryzacji punkty . rolniczej przestrzeni ogólny 38,5 52,1 55,0 produkcyjnej jakość i przydatność gleb 23,7 37,8 41,0 agroklimat 8,0 8,0 7,5 rzeźba terenu 4,4 3,8 3,7 warunki wodne 2,4 2,5 2,8 11 Stopień zaspokojenia . potrzeb melioracyjnych: % użytki rolne 52,4 43,8 59,4 grunty orne 18,9 44,2 56,4 użytki zielone 55,0 43,5 62,9 12 Struktura obszarowa . indywidualnych gospodarstw rolnych 2,5 4,7 8,8 1-2 ha % 8,1 14,0 16,1 2-5 ha 33,4 32,0 29,5 5-10 ha 29,3 25,8 23,6 10-15 ha 26,7 23,5 22,0 powyżej 15 ha 13 Ludność zamieszkała . w gospodarstwach domowych w wieku: % przedprodukcyjnym nieprodukcyjnych /100 osób w wieku 29,4 29,5 26,6 produkcyjnym produkcyjnym 54,9 52,4 53,1 poprodukcyjnym 15,7 18,1 20,3 110,8 90,7 88,3 14 % - ilość wsi objęta siecią 16 60 71,0 . Stopień wodociągową zwodociągowania* 15 Stopień skanalizowania* % - ilość wsi objęta siecią 0 1,5 3,1 . kanalizacyjną 16 Stopień gazyfikacji* % - ilość wsi objęta siecią gazową 0 0,4 2,9 . *- dotyczy terenów wiejskich 1.2. UWARUNKOWANIA WSPIERAJĄCE ROZWÓJ GMINY Do czynników wspierających rozwój gminy można zaliczyć: . położenie w zasięgu krajowej sieci ekologicznej ECONET PL oraz na Obszarze Chronionego Krajobrazu Równiny Kurpiowskiej i Doliny Dolnej Narwi, co świadczy o dużym przyrodniczym potencjale gminy, . położenie w obszarze funkcjonalnym Zielone Płuca Polski, stwarzające możliwość ekologicznej promocji gminy, . duże zróżnicowanie przyrodnicze z zachowaniem licznych obszarów w stanie zbliżonym do naturalnego, . duża lesistość mająca istotny wpływ na walory klimatyczne i krajobrazowe, . dobre warunki aerosanitarne przy braku większych źródeł emitujących zanieczyszczenia do atmosfery, . poprawa stanu sanitarnego wód Pisy i Narwi w wyniku sukcesywnego rozwiązywania gospodarki ściekowej w miejscowościach położonych powyżej gminy Zbójna. korzystne warunki dla rozwoju różnych form turystyki, wypoczynku i rekreacji: - występowanie terenów i obiektów objętych przyrodniczą ochroną konserwatorską - obszar chronionego krajobrazu, rezerwaty i pomniki przyrody, użytki ekologiczne, - obecność dużych kompleksów leśnych o przydatnych dla rekreacji siedliskach (fragmenty Puszczy Kurpiowskiej), - przebieg samochodowych i pieszo - rowerowych szlaków turystycznych:, - położenie wzdłuż wodnego szlaku turystycznego wiodącego na Pojezierze Mazurskie (Narew i Pisa), - walory wędkarskie rzek Narwi i Pisy, - zachowane środowisko kulturowe regionu etnograficznego Kurpiowszczyzny – architektura i folklor, w tym zabytkowy zespół kościoła w Kuziach nawiązujący do tradycyjnego budownictwa drewnianego, . znaczny udział użytków zielonych w strukturze użytkowania gruntów sprzyjający rozwojowi hodowli bydła, . położenie w obszarze chronionego krajobrazu sprzyja rozwojowi agroturystyki i produkcji żywności metodami ekologicznymi, . występowanie dużych powierzchni leśnych o znaczących wartościach gospodarczych, . występowanie zasobów siły roboczej oraz płodów rolnych umożliwiających rozwój funkcji produkcyjnej, . dobrze rozwinięta produkcja zwierzęca w zakresie produkcji mleka, . korzystna struktura obszarowa gospodarstw rolnych, . korzystna struktura wieku i płci właścicieli gospodarstw rolnych, . korzystne warunki mieszkaniowe charakteryzujące się dużą powierzchnią użytkową mieszkania na 1 osobę i małą ilością osób w mieszkaniu, . prężnie działający Gminny Ośrodek Kultury, . zrównoważony stosunek obciążenia ruchem w stosunku do stopnia rozwoju sieci drogowej, . istniejące ujęcie wody w Zbójnej i dostępna sieć wodociągowa w 3 wsiach: Zbójna, Dębniki i Dobrylas. dostarczana jest moc i energia elektryczna do odbiorców w ilościach przez nich zapotrzebowanych, 1.3. UWARUNKOWANIA OGRANICZAJĄCE ROZWÓJ GMINY Do czynników ograniczających rozwój gminy należą: . ograniczenia rozwoju przestrzennego i funkcji osadniczej wynikające z potrzeby ochrony: - najbardziej cennych ekosystemów wodno – łąkowych w dolinach cieków wodnych i innych obniżeń terenowych, - kompleksów leśnych, . występowanie terenów podmokłych oraz rozległych dolin i obniżeń terenowych o niekorzystnych warunkach fizjograficznych dla zabudowy, . ograniczenia w zagospodarowaniu: - na terenach objętych przyrodniczą ochroną konserwatorską (Obszar Chronionego Krajobrazu Równiny Kurpiowskiej i Doliny Dolnej Narwi – projektowany Kurpiowski Park Krajobrazowy), - na obszarze położonym nad Głównym Zbiornikiem Wód Podziemnych, - w strefach ochronnych ujęcia wody, - korytarzy infrastruktury technicznej (linia elektroenergetyczna 220 kV), . znaczny udział zabudowy rozproszonej stwarza trudności w realizacji uzbrojenia technicznego, . przebieg ruchu tranzytowego przez tereny zabudowy wsi, . niekorzystne położenie komunikacyjne: - brak linii kolejowej, - peryferyjne położenie w stosunku do głównych szlaków komunikacyjnych kraju. zanieczyszczenie wód Narwi i Pisy, pochodzenia zewnętrznego, utrudniające rozwój funkcji turystyczno-wypoczynkowej, . zagrożenia dla ekosystemów łąkowo-wodnych w dolinie Pisy z uwagi na postępujący proces erozji dennej wód rzecznych, . brak systemowego rozwiązania zbiórki, selekcji i transportu odpadów stałych, . nierozwiązana gospodarka ściekowa we wsiach posiadających wodociągi - Zbójna, Dębniki i Dobrylas, . ograniczony zakres oraz niski standard świadczonych usług, . niekorzystna sytuacja wiekowa w gminie charakteryzująca się dużym udziałem ludności w wieku poprodukcyjnym, . niekorzystna struktura płci charakteryzująca się niedoborem kobiet, szczególnie młodych, . duże rozmiary bezrobocia, szczególnie wśród absolwentów i ludzi młodych w przedziale wiekowym 18 – 34 lata. mało chłonny rynek zbytu, . niski udział użytków rolnych w powierzchni całkowitej gminy, . dominacja gruntów o mało korzystnych warunkach dla produkcji rolnej –VI klasy - najniższa w rejonie jakość rolniczej