De Literaire Opvattingen van het Tijdschrift Humo (1970-2000) UA – Universtiteit Antwerpen Sarah Theerlynck Germaanse talen N/E Licentiaatsverhandeling Schooljaar 2003-2004 Promotor: Prof. Geert Buelens Inhoudstafel Voorwoord________________________________________________________________1 Deel 1 Inleiding________________________________________________________________1-32 Hoofdstuk 1 Poetica-onderzoek: het onderzoek naar literatuuropvattingen_________________2- 21 “Het geheel aan ideeën over doel, functie, aard, middelen, effecten en ontstaan van literatuur” 1.1 Het begrip poetica___________________________________________________________ 2-3 Twee verschillende benaderingen 1.2 Poetica-onderzoek: de reconstructiebenadering en de institutionele benadering___________ 4- 5 “Alleen al de bedoeling om de wetenschap van het sacrale te bedrijven heeft iets heiligschennends” 1.3 Bourdieu, de vader van het institutioneel onderzoek_________________________________6-13 1.3.1 Bourdieus relativisme: tegen de sacralisering van kunst_____________________ 6 1.3.2 De kernbegrippen: veld, kapitaal en habitus______________________________________7-10 1.3.2.1 Veld______________________________________________________________________7 1.3.2.2 Kapitaal____________________________________________________ 7-9 1.3.2.3 Habitus____________________________________________________9-10 1.3.3 De economische rationaliteit van kunst_________________________________________10-11 1.3.4 De noodzaak van onderscheiding______________________________________________11-12 1.3.5 Het beeldvormingsproces____________________________________________________12-13 De discrepantie tussen theorie en praktijk 1.4 Problemen bij poetica-onderzoek_______________________________________________14-15 1.4.1 Problemen bij de reconstructiebenadering___________________________________14 1.4.2 Problemen bij de institutionele benadering________________________________14-15 De eigenlijke complementariteit van beide benaderingen 1.5 Pleidooi voor de integratie van de twee benaderingen in poetica-onderzoek______________16-18 Over intellectuels-journalists, scoops en orkestratie 1.6 Literatuuropvattingen van een tijdschrift_________________________________________19-21 1.6.1 Inleiding____________________________________________________________19 1.6.2 Bourdieus theorie over het journalistieke veld_____________________________19-20 1.6.3 Bourdieus theorie over de literatuurkritiek________________________________20-21 Hoofdstuk 2 Het tijdschrift Humo_________________________________________________22-32 Anarchie aan de macht 2.1 De geschiedenis van Humo____________________________________________________22-26 “Het belangrijkste wat Humo voor de literatuur doet, zijn niet de artikelen over literatuur, maar het algemene peil van de Humo-kopij” (Mark Schaevers) 2.2 Humo en literatuur___________________________________________________________27-32 Deel 2 Humo’s poetica_________________________________________________________33-151 Hoofdstuk 1 De evolutie van het aandeel van literatuur in Humo_______________________33-42 Wat wordt hier verstaan onder literatuur? 1.1 Operationalisering literatuur______________________________________________________33 Let’s talk facts … 1.2 De cijfers__________________________________________________________________34-38 1.2.1 Totale aandeel literatuur in Humo_________________________________________34 1.2.2 Aandeel kortverhalen, feuilletons en voorpublicaties__________________________35 1.2.3 Aandeel columns______________________________________________________36 1.2.4 Aandeel interviews_____________________________________________________37 1.2.5 Aandeel recensies______________________________________________________38 “Het is eigenlijk een beetje provocatief dat er nog zoveel literatuur in Humo aan bod komt” (Bart Vanegeren) 1.3 Bespreking_________________________________________________________________39-41 1.4 Conclusie____________________________________________________________________42 Hoofdstuk 2 Literatuuropvattingen van Humo’s columnisten_________________________43-124 2.1 Inleiding_____________________________________________________________________43 “Een columnist is een machine” 2.2 De column algemeen_________________________________________________________44-45 “Het gaat bij mij om de charmering van de eerlijkheid” 2.3 Kees van Kooten (1976-2003)_________________________________________________46-51 2.3.1 Biografie__________________________________________________________46-47 2.3.2 Poetica____________________________________________________________47-51 “Sun, the slaughtered Bracke is very noble. Look at your dwarf bean, and you will see you belong to a famous sex!” 2.4 Guido Van Meir (1976- …)___________________________________________________52-56 2.4.1 Biografie__________________________________________________________52-53 2.4.2 Poetica____________________________________________________________53-56 “Barok, dat slagroomtaartje, nee” 2.5 Jan Mulder (1977-…)________________________________________________________57-61 2.5.1 Biografie__________________________________________________________57-58 2.5.2 Poetica____________________________________________________________58-61 “We zijn enorm lollig in Amsterdam, daar word je wel eens beroerd van” 2.6 Simon Carmiggelt (1978-1998)________________________________________________62-69 2.6.1 Biografie__________________________________________________________62-63 2.6.2 Poetica____________________________________________________________63-69 “Dachau, meneer, dàt was functioneel” 2.7 Gerrit Komrij (1983-1993)____________________________________________________70-78 2.7.1 Biografie__________________________________________________________70-71 2.7.2 Poetica____________________________________________________________71-78 “Ik wil mezelf met die stukjes amuseren, ik wil lachen om mijn ergernisjes” 2.8 Remco Campert (1986-1999)__________________________________________________79-85 2.8.1 Biografie__________________________________________________________79-80 2.8.2 Poetica____________________________________________________________80-85 “Wie leest een boek en zoekt naar de gruwelspiegel van het bestel waarin hij woont, waarvoor hij betaalt, waarvoor hij heeft gestemd?” 2.9 Tom Lanoye (1989-2000)_____________________________________________________86-95 2.9.1 Biografie__________________________________________________________86-87 2.9.2 Poetica____________________________________________________________87-95 “Ik ben een grote fan van de subtiliteit en weloverwogenheid van geschreven polemisch geweld” 2.10 Herman Brusselmans (1989- …)_____________________________________________96-104 2.10.1 Biografie_________________________________________________________96-97 2.10.2 Poetica__________________________________________________________97-104 “Ik kan me in wezen niet druk maken om literatuur” 2.11 Hugo Matthysen (1991- …)________________________________________________105-109 2.11.1 Biografie_______________________________________________________105-106 2.11.2 Poetica_________________________________________________________106-109 “De keuze van Humo’s columnisten is risicoloos, maar virtuoos” (Piet Piryns) 2.12 De literatuuropvattingen van de Humo-columnisten_____________________________110-116 Ons kent ons… 2.13 De vriendschappen tussen Humo-columnisten onderling en tussen Humo-columnisten en Humo- medewerkers________________________________________________________________117-120 “Je moet vermijden dat je te vaak het familiefeestje opvoert” (Mark Schaevers) 2.14 Extra aandacht van Humo voor zijn columnisten________________________________121-124 2.14.1 Inleiding___________________________________________________________121 2.14.2 Kees van Kooten_________________________________________________121-122 2.14.3 Guido Van Meir____________________________________________________122 2.14.4 Jan Mulder________________________________________________________122 2.14.5 Simon Carmiggelt___________________________________________________122 2.14.6 Gerrit Komrij_______________________________________________________123 2.14.7 Remco Campert_____________________________________________________123 2.14.8 Tom Lanoye________________________________________________________123 2.14.9 Herman Brusselmans_________________________________________________124 2.14.10 Hugo Matthysen____________________________________________________124 2.14.11 Besluit____________________________________________________________124 Hoofdstuk 3 Humo’s recensies_________________________________________________125-149 3.1 Inleiding____________________________________________________________________125 “Tja, dat fluctueert …” (Mark Schaevers) 3.2 De evolutie van Humo’s boekenrubriek________________________________________126-128 “Kijken wat er deze week voorhanden is en daaruit kiezen welk boek je het meest geschikt acht” (Bart Vanegeren) 3.3 Besproken boeken_________________________________________________________129-135 3.3.1 Aandeel fictie/non-fictie____________________________________________129-131 3.3.2 Aandeel Nederlandstalige/niet-Nederlandstalige literatuur_________________132-135 “Humo is van de publieksaanpak doordrongen als van een soort mantra” (Piet Piryns) 3.4 De specifieke kenmerken van Humo’s recensies_________________________________136-141 “Wat verlang ik van een boek? Dat ik er niet bij in slaap val” (Patrick Demompere) 3.5 Literatuuropvattingen uitgedrukt in Humo’s recensies_____________________________142-149 Hoofdstuk 4 Conclusie________________________________________________________150-151