Plan Urządzenia Lasu Nadleśnictwo Jagiełek Obręb Jagiełek PROGRAM OCHRONY PRZYRODY (ELABORAT) sporządzony na okres od 1 stycznia 2016 roku do 31 grudnia 2025 roku na podstawie stanu lasu na dzień 1 stycznia 2016 roku Sporządził Sprawdził Dyrektor Oddziału Wykonawca: Olsztyn 2016 1 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP…………………………………………………………………………………………………………………………..5 1.1. Cel i zakres ....................................................................................................................... 5 1.2. Materiały źródłowe ......................................................................................................... 6 1.3. Wykonawcy ..................................................................................................................... 6 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA NADLEŚNICTWA……………………………………………………..……..8 2.1. Położenie i struktura użytkowania ziemi ........................................................................ 8 2.2. Regionalizacja ................................................................................................................ 12 2.3. Dominujące funkcje lasów ............................................................................................ 13 2.4. Zarys historii gospodarki leśnej ..................................................................................... 16 3. WALORY PRZYRODNICZO – LEŚNE ………………………………………………………………………………20 3.1. Geomorfologia i gleby ................................................................................................... 20 3.2. Klimat ............................................................................................................................ 21 3.3. Wody ............................................................................................................................. 23 3.4. Bagna i torfowiska ......................................................................................................... 24 3.5. Roślinność ..................................................................................................................... 26 3.5.1. Siedliska przyrodnicze ................................................................................................ 27 3.5.2 Porosty ........................................................................................................................ 28 3.5.3. Mchy ........................................................................................................................... 29 3.5.4. Rośliny naczyniowe .................................................................................................... 31 3.5.5. Zbiorowiska roślinne .................................................................................................. 35 3.5.6. Siedliskowe typy lasu ................................................................................................. 35 3.5.6. Drzewostany .............................................................................................................. 37 3.6. Fauna ............................................................................................................................. 39 3.6.1. Owady ........................................................................................................................ 40 3.6.2. Płazy i gady ................................................................................................................. 43 3.6.3. Ptaki ............................................................................................................................ 48 3.6.4. Ssaki ............................................................................................................................ 57 4. SZCZEGÓLNE FORMY OCHRONY PRZYRODY………………………………………………………………..71 4.1. Rezerwaty przyrody ...................................................................................................... 71 4.1.1. Rezerwat „Ostoja bobrów na rzece Pasłęce” ............................................................ 74 2 4.1.2. Rezerwat „Rzeka Drwęca” ......................................................................................... 75 4.2. Obszary chronionego krajobrazu .................................................................................. 79 4.2.1. „Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Pasłęki” ..................................................... 80 4.2.2. „Obszar Chronionego Krajobrazu Lasów Taborskich” ............................................... 81 4.2.3. „Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Górnej Drwęcy” ........................................ 82 4.3. Obszary Natura 2000 .................................................................................................... 83 4.3.1. Dolina Pasłęki PLB280002 .......................................................................................... 84 4.3.2. Dolina Drwęcy PLH280001 ......................................................................................... 86 4.3.3. Rzeka Pasłęka PLH280006 ......................................................................................... 90 4.3.4. Plan działań ochronnych ............................................................................................ 92 4.4. Pomniki przyrody ........................................................................................................ 101 4.5. Systemy certyfikacji dobrej gospodarki leśnej............................................................ 101 4.5.1. Lasy o szczególnych walorach przyrodniczych – HCVF ............................................ 103 5. ZAGROŻENIA…………………………………………………………………………………………………………….106 5.1. Zagrożenia spowodowane przez szkodliwe czynniki biotyczne ................................. 107 5.1.1. Szkody powodowane przez owady .......................................................................... 107 5.1.2. Szkody powodowane przez patogeniczne grzyby ................................................... 108 5.1.3. Szkodniki upraw i szkółek leśnych ........................................................................... 108 5.1.4. Szkody powodowane przez zwierzęta ..................................................................... 109 5.1.5.Szkodniki wtórne ...................................................................................................... 109 5.2. Zagrożenia abiotyczne, historia zagrożeń ................................................................... 110 5.3. Zagrożenia wywołane szkodliwym wpływem czynników antropogenicznych ........... 111 5.3.1. Zanieczyszczenia ...................................................................................................... 111 5.3.2. Zagrożenia wywołane zmianami stosunków wodnych ........................................... 114 5.3.3.Formy degeneracji ekosystemu leśnego .................................................................. 115 5.3.4. Bezpośrednie negatywne oddziaływanie człowieka na las ..................................... 117 6. PLAN DZIAŁAŃ Z ZAKRESU OCHRONY PRZYRODY ……………………………………………………..118 6.1. Kształtowanie stosunków wodnych ............................................................................ 118 6.2. Kształtowanie stref ekotonowych .............................................................................. 120 6.3. Ochrona różnorodności biologicznej oraz techniczne i gospodarcze działania proekologiczne ................................................................................................................... 121 7. EDUKACJA, TURYSTYKA I PROMOCJA………………………………………………………………………..126 7.1. Miejsca edukacyjne ..................................................................................................... 126 3 7.1.1. „Ścieżka przyrodnicza im. Polskiego Towarzystwa Leśnego” w Leśnictwie Jagiełek ............................................................................................................................................ 126 7.1.2. Leśna siłownia wraz ze ścieżką przyrodniczą ........................................................... 127 7.1.3. Ścieżka spacerowo–rowerowa do wieży widokowej w Dolinie Drwęcy .................. 128 7.1.4. Zielona klasa ............................................................................................................. 129 7.1.5. Izba edukacyjna w Leśnictwie Mitelki ...................................................................... 129 7.2. Szlaki rowerowe .......................................................................................................... 130 7.3. Miejsca postoju i wypoczynku .................................................................................... 144 7.4. Promocja ..................................................................................................................... 145 8. OCHRONA WARTOŚCI KULTUROWYCH……………………………………………………………………..146 8.1. Atrakcje regionu .......................................................................................................... 146 8.2. Zabytki archeologiczne ................................................................................................ 149 9. WYBRANE ZAGADNIENIA Z HODOWLI I UŻYTKOWANIA LASU……………………………………151 10. LITERATURA…………………………………………………………………………………………………………….158 4 1. WSTĘP W porównaniu z innymi państwami Europy Polska charakteryzuje się bardzo wysoką różnorodnością przyrody. To bogactwo jest atrakcyjnym posagiem, jaki możemy wnieść w związek z zubożałą biologicznie Unią Europejską. Jedną z najbardziej rozwiniętych, naturalnych form przyrody jest las. W lesie można odetchnąć pełną piersią. Śpiew ptaków, delikatna zieleń, bogactwo