cmyk ZESZYTY CHOJNICKIE ­ „Zeszyty Chojnickie” towarzyszą lokalnej społeczności już od 1964 roku, kiedy ukazał się pierwszy numer tego pisma, ciesząc się zarazem dużym zainteresowa niem 34 i uznaniem mieszkańców miasta i powiatu. Dzięki temu na trwałe wpisały się w życie regionalne, przypominając o jego wydarzeniach historycznych, poli tycz nych, gospo- 2018 darczych, kulturalnych i społecznych. Spełniają zatem „Zeszyty” okreś lone funkcje społeczności regionalnej. Wśród nich wskazać można na aspekty kulturotwórcze, opiniotwórcze, dokumentujące dokonania przedstawicieli ziemi chojnickiej czy popularyzujące wiedzę o regionie. Redakcja „Zeszytów Chojnickich” jednocześnie zaprasza do współpracy osoby i instytucje, które zajmują się gromadzeniem materiałów oraz popularyzowaniem wiedzy o regionie. Od czasu wydania kolejnej edycji „Zeszytów Chojnickich” – co stało się po dziesięciu latach przerwy, w 1997 roku – mają one charakter regionalny i interdyscyplinarny oraz redagowane są w niezmiennym trybie, a poszczególne jego części stanowią następujące kwestie: Artykuły i rozprawy; Studia i materiały; Materiały źródłowe; Biografie, sylwetki i wspomnienia; Sprawozdania; Recenzje, omówienia i polemiki; Miscellanea. Należy życzyć tej inicjatywie dalszych słonecznych dni, a obecna redakcja pe- riodyku pamiętać będzie o swoich poprzednikach, korzystając z podjętego dyskursu ZESZYTY CHOJNICKIE 2018 nr 34 wytyczonego jeszcze przez amerykańskiego filozofa i poetę pochodzenia hiszpańskiego George’a Santayanę (1863-1952): „Ci, którzy nie pamiętają przeszłości, skazani są na jej powtarzanie”. ISSN 1509-3050 CHOJNICKIE TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ NAUK ZESZYTY CHOJNICKIE 34 2018 CHOJNICKIE TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ NAUK ZESZYTY CHOJNICKIE 34 2018 pod redakcją Kazimierza Jaruszewskiego i Bogdana Kuffla Chojnice 2018 Rocznik „Zeszyty Chojnickie” znajduje się na liście czasopism punktowanych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego Redaguje Kolegium w składzie: dr Marian Fryda, mgr Mariusz Grzempa, mgr Kazimierz Jaruszewski, dr Emilia Kalitta, mgr Bogdan Kuffel, dr Jerzy Szwankowski Rada Naukowa: dr Arseniusz Finster, prof. dr hab. Włodzimierz Jastrzębski – przewodniczący, ks. bp dr hab. Wiesław Śmigiel Współpraca merytoryczna: Redakcja „Studiów nad Bezpieczeństwem” – periodyku wydawanego przez Instytut Bezpieczeństwa Narodowego Akademii Pomorskiej w Słupsku Redaktor tematyczny: prof. dr hab. Piotr Zwierzchowski (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy) Redaktor statystyczny: mgr Aneta Kłodzińska (Politechnika Koszalińska) Redaktor językowy (język polski): mgr Grażyna Jarzyna (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy) Tłumaczenie streszczeń (dział Artykuły – Rozprawy, art. 1-5) oraz spisu treści na język angielski: mgr Justyna Karwacka oraz mgr Anna Kielian (dział Artykuły – Rozprawy, art. 6) Recenzenci zewnętrzni: dr Marek Kołyszko (Instytut Archeologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), prof. dr hab. Wojciech Skóra (Zakład Historii XX Wieku, Akademia Pomorska w Słupsku), dr Krzysztof Walenta (Instytut Archeologii, Uniwersytet Łódzki), dr Przemysław Zientkowski (Instytut Pedagogiki, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy) dr hab. Sławomir Zonenberg, prof. UKW (Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy), Projekt okładki: Justyna Laska-Pietrzyńska Projekty logotypów: Adam Krause, Maciej Stanke Wydawca: Urząd Miejski w Chojnicach Chojni ckie Towarzystwo Przyjaciół Nauk © Copyright by Urząd Miejski w Chojnicach, Chojnice 2017 © Copyright by Chojnickie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Chojnice 2017 ISSN 1509-3050 Ark. wyd. 17,90 Opracowanie typograficzne i przygotowanie do druku: PM LOGO, tel. 52 340 18 52 Druk: ABEDIK Bydgoszcz, tel. 52 370 07 10 Deklaracja o wersji pierwotnej Wersją pierwotną czasopisma jest wydanie papierowe Wersja elektroniczna znajduje się na stronie Urzędu Miejskiego w Chojnicach: www.miastochojnice.pl Spis treści Od Wydawcy . 9 I. ARTYKUŁY ROZPRAWY Jerzy Szwankowski: W obliczu kulturkampfu. Chojnickie franciszkanki w latach 1867-1875 . 13 Bożena Górczyńska-Przybyłowicz: Polityka okupanta hitlerowskiego wobec zgromadzeń zakonnych Kościoła katolickiego na Pomorzu . 31 Marcin Synak: Łowieckie i przyrodnicze pasje doktora Jana Karola Łukowicza (1854-1918) z Chojnic. 42 O. Świerad M. Sławomir Pettke CCG: Srebrny Jubileusz Bazyliki Chojnickiej wezwaniem duszpasterskim i społecznym . 66 Krzysztof Kowalkowski: Ks. radca Władysław Kaszczyc (1908-1991). 93 Izabela Kmak-Błaszczuk: Leon Janta-Połczyński były minister rolnictwa i senator jako twórca Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu . 122 II. STUDIA MATERIAŁY Zdzisław Ossowski: Impresje wokół kopii obrazu Hermana Hana: „Narodzenie Chrystusa i pokłon pasterzy” . 145 Alicja Marcinkiewicz: Jeńcy wojenni na terenie powiatu chojnickiego w latach 1914-1918 . 165 Kazimierz Jaruszewski: Ignacy Łyskowski – poeta epoki romantyzmu z Prus Zachodnich . 173 III. MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE Marian Fryda: „Szablą odbierzemy!” – Sprawiedliwość staropolska w chojnickich księgach miejskich z XVIII w. (cz. I) . 179 Przemyslaw Remer: Chojniczanin założycielem berlińskiej królewskiej manufaktury porcelany . 189 5 „ZESZYTY CHOJNICKIE” 2015, NR 31 SPIS TREŚCI IV. BIOGRAFIE SYLWETKI WSPOMNIENIA Piotr Kostyło: Józef Tischner jako przewodnik na drodze do wolności . 199 Krzysztof Kowalkowski: Józef Dullek (1886-1961). Przemysłowiec, działacz społeczny, patriota. 207 Marcin Wozikowski: Ks. Bolesław Makowski – kapłan, filomata i historyk sztuki (1880-1934). W 100. rocznicę odzyskania niepodległości i w 98. rocznicę powrotu Pomorza Gdańskiego do Polskii . 228 V. SPRAWOZDANIA Kazimierz Jaruszewski: Sprawozdanie z jubileuszu XX-lecia działalności Chojnickiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk . 243 VI. RECENZJE OMÓWIENIA POLEMIKI S. Gabriela Kręcka: „Stosunek okupanta hitlerowskiego do spraw kultu religijnego w powiecie chojnickim w latach 1939-1945”, Chojnice 2017, ss. 93 (rec. Rafał Maliszewski) . 247 Kazimierz Jaruszewski: „Jak płomień świecy w mroku”, Chojnice 2018, ss. 32 (rec. Paweł Redlarski) . 250 S. Fabiola Irena Szreder: „Świadek – czy tylko…? Siostra Adelgund Tumińska”, Gdańsk - Orlik 2012, ss. 38 (rec. Justyna Zientkowska) . 253 Paweł Karp: „Polsko-husycka wyprawa zbrojna przeciw zakonowi krzyżackiemu w roku 1433”, Zielona Góra 2017, ss. 383 (rec. Jerzy Szwankowski) . 255 S. Fabiola Irena Szreder CSF: „Przed wielu laty… przez wiele lat… w Chojnicach”, Chojnice - Orlik 2017, ss. 147, (rec. Kazimierz Jaruszewski) . 258 VII. MISCELLANEA Stefan Ścisłowicz: Chojnice w latach 1918-1920 KALENDARIUM . 263 Arseniusz Finster, Przemysław Zientkowski: Badania poziom usług publicznych w mieście Chojnice. Fragment raportu. 269 Noty o autorach . 280 Informacje dla autorów . 285 6 Table of contents From the Editor . 9 I. ARTICLES DISSERTATIONS Jerzy Szwankowski: Facing Kulturkampf. Chojnice’s Franciscan Sisters in period 1867-1875 . 13 Bożena Górczyńska-Przybyłowicz: The Nazi policy on religious congregations of the Catholic Church in Pomerania . 31 Marcin Synak: Hunting and wildlife passions of Dr Jan Karol Łukowicz (1854-1918) from Chojnice . 42 o. Świerad M. Sławomir Pettke CCG: The Silver Jubilee of the Chojnice’s Basilica as a pastoral and social call . 66 Krzysztof Kowalkowski: Priest Consultor Władysław Kaszczyc (1908-1991) . 93 Izabela Kmak-Błaszczuk: Leon Janta Połczyński – former minister of agriculture and senator as the creator of the Museum of Silesian Piasts in Brzeg . 122 II. CASE STUDIES MATERIALS Zdzisław Ossowski: Impressions on the copy of Herman Han’s painting: The Birth of Christ and the Adoration of the Shepherds . 145 Alicja Marcinkiewicz: Prisoners of war on the territory of Chojnice poviat in period 1914-1918 . 165 Kazimierz Jaruszewski: Ignacy Łyskowski – poet of the Romanticism era from West Prussia . 173 III. RESOURCE MATERIALS Marian Fryda: „We shall with sabre retrieve!” – Old Polish justice in Chojnice’s municipal books of the 18th c. (part 1) . 179 Przemyslaw Remer: Chojn ice’s inhabitant – founder of Berlin’s royal porcelain manufacture . 195 7 „ZESZYTY CHOJNICKIE” 2015, NR 31 TABLE OF CONTENTS IV. BIOGRAPHIES PROFILES MEMORIES Piotr Kostyło: Józef Tischner as a guide on the path to freedom . 199 Krzysztof Kowalkowski, Józef Dullek (1886-1961). Industrialist, social activists, patriot. 207 Marcin Wozikowski: Priest Bolesław Makowski – chaplain, filomata and art historian (1880-1934). The 100th anniversary of regaining independence and the 98th anniversary of Gdańsk Pomerania return to Poland . 228 V. REPORTS Kazimierz Jaruszewski: The 20th anniversary of Chojnice’s Society of Friends of Learning (ChTPN) . 243 VI. REVIEWS NOTES POLEMICS s. Gabriela Kręcka: „The Nazi’s attitude to the issues of religious cult in Chojnice poviat in period 1939-1945”, Chojnice (rev. Rafał Maliszewski) . 247 Kazimierz Jaruszewski: „Like the flame of a candle in the dark”, Chojnice 2018, pp. 32 (rev. Paweł Redlarski) . 250 s. Fabiola Irena Szreder: „Only a witness …? Sister Adelgund Tumińska”, Gdańsk - Orlik 2012, pp. 38 (rev. Justyna Zientkowska) . 253 Paweł Karp: „Polish-Hussite armed expedition against the Teutonic Order in 1433”, Zielona Góra 2017, pp. 383 (rev. Jerzy Szwankowski) . 255 s. Fabiola Irena Szreder CSF: „A long time ago… for a long time… in Chojnice”, Chojnice – Orlik 2017, pp. 147, (rev. Kazimierz Jaruszewski) . 258 VII. MISCELLANEA Stefan Ścisłowicz: Chojnice in period 1918-1920 A CALENDAR . 263 Arseniusz Finster, Przemysław Zientkowski: Research into the level of public services in the city of Chojnice. Fragment of the report