PA Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PA Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz Kamień Pomorski (115) Warszawa 2009 Autorzy: Sławomir Dominiak*, Witold Korona*, Jerzy Król**, Aleksander Cwinarowicz**, Anna Pasieczna***, Paweł Kwecko***, Hanna Tomassi-Morawiec*** Główny koordynator MGśP: Małgorzata Sikorska-Maykowska*** Redaktor regionalny planszy A: Katarzyna Strzemińska*** Redaktor regionalny planszy B: Anna Gabryś-Godlewska*** Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka*** * – Częstochowskie Przedsiębiorstwo Geologiczne spółka z o.o., ul. Wolności 77/79, 42-200 Częstochowa ** – Przedsiębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu „Proxima” SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław *** – Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2009 Spis treści I. Wstęp – S. Dominiak......................................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – S. Dominiak ............................................ 4 III. Budowa geologiczna – S. Dominiak ................................................................................. 6 IV. ZłoŜa kopalin – S. Dominiak............................................................................................ 8 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – S. Dominiak .......................................................... 11 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin – S. Dominiak ..................................... 12 VII. Warunki wodne – S. Dominiak ....................................................................................... 14 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 14 2. Wody podziemne.................................................................................................... 14 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 16 1. Gleby – A. Pasieczna, P. Kwecko .......................................................................... 16 2. Pierwiastki promieniotwórcze w glebach – H. Tomassi-Morawiec....................... 19 IX. Składowanie odpadów – A. Cwinarowicz, J. Król.......................................................... 21 X. Warunki podłoŜa budowlanego – S. Dominiak............................................................... 27 1. Warunki korzystne ................................................................................................. 28 2. Warunki niekorzystne ............................................................................................ 28 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – S. Dominiak, W. Korona ............................................ 29 XII. Zabytki kultury – S. Dominiak W. Korona...................................................................... 34 XIII. Podsumowanie – S. Dominiak......................................................................................... 37 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 38 I. Wstęp Arkusz Kamień Pomorski Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGśP) zo- stał wykonany w 2009 r. w Częstochowskim Przedsiębiorstwie Geologicznym (plansza A) oraz Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie i Przedsiębiorstwie Geologicznym „Proxima” SA we Wrocławiu (plansza B). Przy jego opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Kamień Pomorski Mapy geologiczno- gospodarczej Polski w skali 1:50 000, (MGGP) wykonanym w 2003 r. w Przedsiębiorstwie Geologicznym „Polgeol” SA w Warszawie (Bujakowska i in., 2003). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z Instrukcją opracowania i aktualizacji MGsP (Instrukcja... 2005). Mapa geośrodowiskowa Polski zawiera dane zgrupowane w sześciu warstwach infor- macyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (warstwy tematyczne: geochemia środowiska, składowanie odpa- dów), warunki podłoŜa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adre- sowana jest przede wszystkim do instytucji, samorządów terytorialnych i administracji pań- stwowej zajmującej się racjonalnym zarządzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej treści stanowi pomoc w realizacji postanowień ustaw o zagospodarowaniu prze- strzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mogą być wykorzysty- wane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju województwa oraz pro- jektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a takŜe w opracowaniach ekofizjogra- ficznych. Przedstawione na mapie informacje środowiskowe stanowią ogromną pomoc w wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Do opracowania mapy wykorzystano materiały zgromadzone w archiwach: Państwowe- go Instytutu Geologicznego w Warszawie (Centralne Archiwum Geologiczne), Urzędu Mar- szałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, Zachodniopomorskiego Urzędu Wo- jewódzkiego, Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Szczecinie, Wojewódzkim In- spektoracie Ochrony Środowiska w Szczecinie oraz Regionalnym Zarządzie Gospodarki Wodnej w Szczecinie. Wykorzystano równieŜ materiały uzyskane w urzędach gmin i powia- tów znajdujących się na obszarze arkusza. We wrześniu 2008 roku dokonano wizji lokalnej złóŜ i punktów występowania kopa-lin. Dane dotyczące złóŜ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opracowanych dla komputerowej bazy o złoŜach. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Kamień Pomorski połoŜony jest pomiędzy 14°45’00” a 15°00’00” dłu- gości geograficznej wschodniej oraz między 53°50’00” a 54°00’00” szerokości geograficznej północnej. W podziale regionalnym Polski omawiany obszar naleŜy do prowincji NiŜu Środ- kowoeuropejskiego, podprowincji PobrzeŜy Południowobałtyckich, makroregionu PobrzeŜa Szczecińskiego i mezoregionów: Równiny Gryfickiej, WybrzeŜa Trzebiatowskiego oraz Równiny Goleniowskiej (fig.1) (Kondracki, 2001). Fig. 1. PołoŜenie arkusza Kamień Pomorski na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2001) 1 – granice mezoregionów Mezoregiony PobrzeŜa Szczecińskiego: 313.21 – Uznam i Wolin, 313.22 – WybrzeŜe Trzebiatowskie, 313.25 – Równina Goleniowska, 313.32 – Równina Nowogardzka, 313.33 – Równina Gryficka Równina Gryficka zajmuje największą, centralną część obszaru arkusza. Jest to wyso- czyzna morenowa zajęta przewaŜnie przez pola uprawne, w mniejszym stopniu przez lasy. WybrzeŜe Trzebiatowskie obejmuje północną część omawianego terenu, ciągnąc się wąskim pasem z zachodu na wschód, od ujścia Dźwiny po Kołobrzeg. Charakterystyczna jest tutaj 4 akumulacja piasków w formie pasa wydm przybrzeŜnych. Równina Goleniowska obejmuje niewielki fragment południowej części obszaru arkusza. Jest to piaszczysty, zwydmiony re- gion pokryty lasami. Ukształtowanie omawianego terenu jest urozmaicone, a największe obszary zajmują wysoczyzny morenowe. Powierzchnia wysoczyzn jest płaska, bądź falista, natomiast najbar- dziej zróŜnicowana morfologicznie jest strefa rozciągająca się pomiędzy dolinami Niemicy i Wołczenicy, od Kamienia Pomorskiego w kierunku Jarszewa i Gańca. Deniwelacje terenu sięgają około 50 m. NajwyŜej połoŜony punkt (50,0 m n.p.m.) stanowi wzniesienie Gołogóra, znajdujące się w południowo-wschodniej części obszaru, w okolicach Samlina. NajniŜej poło- Ŝony (0,0 m n.p.m.) jest natomiast odcinek doliny Świńca, w rejonie miejscowości o tej samej nazwie, w części północnej. Na warunki klimatyczne wpływa decydująco bliskie sąsiedztwo morza. Średnia roczna temperatura powietrza waha się od 7,0 do 8,3°C. Przymrozki występują w ciągu dwóch mie- sięcy, natomiast pokrywa śnieŜna utrzymuje się przez 40–60 dni. Średni roczny opad waha się od 600 do 780 mm. Dominują wiatry z kierunku zachodniego i południowo-wschodniego, o średniej prędkości 3,9–5,1 m/s. Okres wegetacyjny trwa 210–215 dni. Według podziału administracyjnego obszar arkusza znajduje się w województwie za- chodniopomorskim, powiecie kamieńskim, obejmując fragmenty gmin: Kamień Pomorski, Świerzno, Wolin i Golczewo. Korzystne warunki glebowo-klimatyczne sprawiają, iŜ omawiany obszar ma charakter rolniczy. Teren jest słabo zurbanizowany, a jedynym ośrodkiem miejskim jest liczący 9,5 tys. mieszkańców Kamień Pomorski. Znajdują się tu liczne sanatoria i domy uzdrowiskowe, w których przeprowadzane są zabiegi z wykorzystaniem wód solankowych i borowiny. Po- nadto funkcjonują tutaj zakłady przemysłu spoŜywczego, zakłady naprawcze sprzętu rolni- czego oraz wytwórnia mas bitumicznych. Miejscowości na obszarze arkusza są zwodociągowane, natomiast kanalizację ściekową posiadają: Kamień Pomorski, Świerzno, Miłachowo, Rarwino, Kępica, Rekowo i Benice. W Kamieniu Pomorskim, Świerznie, Śniatowie, Miłachowie, Rarwinie, Benicach i Rekowie funkcjonują oczyszczalnie ścieków. Są to instalacje typu mechanicznego i mechaniczno- biologicznego. Obszar arkusza posiada korzystne połoŜenie w układzie połączeń komunikacyjnych. W południowo-zachodniej części przebiega niewielki odcinek drogi krajowej nr 3, łączącej południową granicę kraju (od przejścia w Jakuszycach) ze Świnoujściem. W nomenklaturze międzynarodowej droga ta oznaczona jest symbolem E-65. Dobrze rozwinięta jest sieć dróg 5 wojewódzkich: nr 103 Kamień Pomorski – Trzebiatów, nr 106 Nowogard – Rzewnowo