ROK XVIII e-ISSN 2451-0858 2018 nr 2 ISSN 1643-8299 Pań stwo i Społ eczeń stwo ARCHITEKTONICZNE DIALOGI POD REDAKCJĄ KATARZYNY BAN ASI K-PETRI " ’ * KRAKÓW 2018 „Państwo i Społeczeństwo" - czasopismo Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego pis.ka.edu.pl Czasopismo punktowane w rankingu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego i Index Copernicus International Rada Wydawnicza Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego: Klemens Budzowski, Maria Kapiszewska, Zbigniew Maciąg, Jacek M. Majchrowski Rada Naukowa: Maria Kapiszewska, Zbigniew Maciąg Redaktor naczelny: Jacek M. Majchrowski Redaktorzy tematyczni: Joanna Aksman, Katarzyna Banasik-Petri, Joanna Bierówka, Piotr Kopiński, Małgorzata Leśniak Redaktor statystyczny: Piotr Stefanów Sekretarz redakcji: Halina Baszak-Jaroń Adres redakcji: ul. Gustawa Herlinga-Grudzińskiego 1 30-705 Kraków tel. (12) 25 24 665, 25 24 666 e-mail: [email protected] Redakcja nie zwraca materia łów niezamówionych. Decyzja o opublikowaniu tekstu uzale ż niona jest od opinii recenzentów. Redakcja zastrzega sobie prawo skracania tekstów przeznaczonych do druku. Teksty powinny by ć p rzesy łane w dwóch egzemplarzach wraz z wersją elektroniczn ą . © Copyright by Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, 2018 e-ISSN 2451-0858 ISSN 1643-8299 R edakcja ję zykow a: Agnieszka Boniatowska Skł ad i łam anie: Oleg Aleksejczuk Wszystkie numery kwartalnika „Pa ń stw o i Społ eczeń stw o" są d o stę pn e w wolnym dostę pie (open access). W ersją p ie rw o tn ą czasopisma jest wydanie elektroniczne. Wydawca: WYDAWNICZA ul. G. Herlinga-Grudziń skiego 1, lok. C 224 30-705 Kraków, e-mail: [email protected] S przedaż i prenumerata: [email protected] Państwo i Społeczeństwo Katarzyna Banasik-Petri: Wprowadzenie. Architektoniczne dialogi..................................... 5 Anna Palej: Dziecko i jego miejsce we współczesnym mieście................................................. 7 Piotr Wróbel: Przestrzenie publiczne - zbudowane ramy dialogu społecznego...............23 Barbara Stec: Dialog człowieka z architekturą............................................................................. 37 Marta A. Urbańska: Architektura dialogu: w stronę przestrzeni pytań i odpowiedzi 55 Artur Jasiński: Dialog Renzo Piano z Louisem Kahnem: Kimbell Art Museum w Fort Worth............................................................................................................................ 65 Bartosz Haduch: Dialog architektury i sztuki w twórczości pracowni Herzog & de Meuron............................................................................................................. 83 Krzysztof Ingarden: Współczesna architektura chińska Drugiej Fali - M odernizm U dom ow iony....................................................................................................95 Elżbieta Kaczmarska, Małgorzata Kaczmarska: N ow a architektura w uzdrowiskach Zatoki Biskajskiej..................................................................................109 Agnieszka Starzyk: Collegium Nobilium - architektura społecznego dialogu .............. 123 Katarzyna Banasik-Petri: Manhattan - niekończący się dialog. Przegląd wybranych wysokościowców na Manhattanie w kontekście wizji miasta idealnego Franka Lloyda Wrighta i Le Corbusiera..............................137 Emilia Malec-Zięba: Personalne wnętrza................................................................................... 155 VARIA Jan Schubert: Cmentarze wojenne Twierdzy Kraków z lat 1914-1918 i ich autor, rzeźbiarz Karl Korschann................................................................................................... 171 Noty o autorach ................................................................................................................................. 207 Instrukcja przygotowania artykułów .............................................................................................213 Zasady recenzowania publikacji w czasopismach ................................................................... 215 Państwo i Społeczeństwo 2018 (XVIII) nr 2 e-ISSN 2451-0858 ISSN 1643-8299 Katarzyna Banasik-Petri doc. dr inż. arch., Wydział Architektury i Sztuk Pięknych, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego WPROWADZENIE. ARCHITEKTONICZNE DIALOGI Dyskusje o architekturze toczą się nieprzerwanie w wielu środowiskach. Jaka była? Jaka jest i jaka będzie? A jaka być powinna? Architektura jest odbiciem czasów, w których żyjemy. Musi odpowiadać na potrzeby ekonomiczne, społecz­ ne i środowiskowe - zadaniem architekta jest reagować na nie w sposób twórczy, a zarazem racjonalny. Ideologiczno-akademickie spory na temat formy, funkcji i piękna zawsze będą aktualne, choć coraz częściej wzbogacane są dyskusją o roli architektury w ekonomii, recyklingu, psychologii i socjologii, towarzysząc rów­ nież debatom o polityce zrównoważonego rozwoju. Słowa Winstona Churchilla: „my kształtujemy nasze budynki, a one kształtują nas”, nie tracą na aktualności, bo wciąż widać, jak silne jest oddziaływanie architektury na społeczeństwo i jak przemożny jej wpływ na życie codzienne. Niniejszy zeszyt „Państwa i Społeczeństwa” - drugi już poświęcony archi­ tekturze - nosi tytuł Architektoniczne dialogi i stanowi zaproszenie do szerszej dyskusji. Autorzy artykułów - architekci, twórcy, badacze i krytycy - sprowoko­ wani tematem, spojrzeli na architekturę z nowej perspektywy, wychodząc poza ramy akademickiej dyskusji, nastawionej jedynie na estetyczne aspekty formalne. Dziecko i jego miejsce we współczesnym mieście Anny Palej to postulat edukacji najmłodszych jako przyszłych świadomych obywateli, odpowiedzial­ nych za kształt naszych miast. Autorka przybliża m.in. rolę miejsca dziecka w środowisku miejskim i trudne zadanie kształtowania jego postaw. W artykule Przestrzenie publiczne - zbudowane ramy dialogu społecznego Piotr Wróbel opi­ suje typy przestrzeni architektoniczno-urbanistycznych stanowiących tło dla nie­ 6 KATARZYNA BANASIK-PETRI skrępowanych obywatelskich wypowiedzi publicznych oraz wskazuje rolę, jaką pełnią, jako naturalna scenografia życia społecznego w demokratycznym pań­ stwie. Badanie Barbary Stec, zatytułowane Dialog człowieka z architekturą, to analiza specyficznej relacji rodzącej się między twórcą i odbiorcą, a dziełem. Au­ torka czerpie konkretne przykłady z twórczości Petera Zumthora, Kengo Kumy i Josepa Lluisa Serta Lópeza. Marta A. Urbańska w artykule Architektura dia­ logu: w stronę przestrzeni pytań i odpowiedzi zadaje pytanie, jaka powinna być nowa architektura kontekstualna; autorka rozwija pojęcia mimikry i negacji oraz architektury tła, wskazując różne możliwości rozwiązań bez ich wartościowania. Poniższa seria artykułów to analiza dyskursu architektonicznego odnoszą­ ca się bezpośrednio do konkretnych przykładów realizacji architektonicznych. W pracy Dialog Renzo Piano z Louisem Kahnem: Kimbell Art Museum w Forth Worth Artur Jasiński opisuje wirtuozerię architekta rozbudowującego w roku 2013 gmach muzeum przy jednoczesnym zachowaniu i utrzymaniu nastroju miejsca w budynku z lat 70. XX wieku. Bartosz Haduch poprzez Dialog architektury i sztu­ ki w twórczości pracowni Herzog & de Meuron ukazuje unikatowy, współczesny sposób ich łączenia; podaje również przykłady wybranych realizacji szwajcarskie­ go duetu współpracującego z odmiennymi artystami. Współczesna architektura chińska Drugiej Fali - Modernizm Udomowiony autorstwa Krzysztofa Ingardena jest próbą przybliżenia architektury chińskiej, gdzie szczególna uwaga zwrócona zostaje na realizacje architektów młodego pokolenia, którzy w swojej twórczości pragną odbudować relacje z utraconą tradycją i odnaleźć zapomniane dziedzic­ two. Elżbieta i Małgorzata Kaczmarskie w artykule Nowa architektura w uzdro­ wiskach Zatoki Biskajskiej wskazują dzieła o oryginalnej estetyce, swoją nowo­ czesnością wpisujące się w krajobraz i rozwój tych nadmorskich miejscowości. W artykule Collegium Nobilium - architektura społecznego dialogu Agnieszki Starzyk autorka przeanalizowała funkcję społeczną architektury dialogicznej oraz jej wpływ na rozwiązania formalne i funkcjonalne, za przykład biorąc budynek Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. Manhattan - niekończący się dialog Katarzyny Petri to przegląd wybranych wysokościowców na Manhattanie w kontekście wizji miasta idealnego Franka Lloyda Wrighta i Le Corbusiera. Autorka zastanawia się nad ewolucją wznoszonych na Manhattanie struktur wieżowych oraz ich przyszłością. Personalne wnętrza Emilii Malec-Zię- by to bardzo osobiste spojrzenie architekta wnętrz z perspektywy praktyka na pro­ ces kształtowania przestrzeni dla przyszłego użytkownika w celu wykreowania zindywidualizowanej strefy komfortu psychicznego; autorka na przykładzie wła­ snych projektów podaje sposoby jej realizacji. Podjęte zagadnienia stanowią zaledwie zalążek możliwych dyskusji doty­ czących kreacji współczesnej architektury, jako dziedziny reagującej na sygnały z różnych sfer ludzkiego życia. Cytując prof. Jana Gehla - architektura powin­ na odpowiadać podstawowemu kryterium, jakim jest „kultura budowania”, co bezpośrednio wpływa na jej jakość i tworzy „kulturę architektoniczną”, w której wszystkim użytkownikom żyje się komfortowo i bezpiecznie. Państwo i Społeczeństwo 2018 (XVIII) nr 2 e-ISSN 2451-0858 ISSN 1643-8299 Anna Palej prof. nadzw. dr hab. inż. arch., Wydział Architektury i Sztuk Pięknych, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego DZIECKO I JEGO MIEJSCE WE WSPÓŁCZESNYM MIEŚCIE Streszczenie Artykuł, wbrew sugestiom zawartym